Dagrenning - 01.04.1954, Page 24

gott. En rúmsins vegna verð ég að tak-
marka það við tvö atriði. a) Allri stöð-
ngri eða langvinnri stjórn hættir til að
vaxa og verða að meiri stjórn, og það
af því, að hvað lítið sem stjórnin vex,
vex þörfin á stjórn enn þá meira.
Stjórnin sundrar mönnum og spillir
þeim á meðan þeir eiga að búa við
stjórnina og verður það einnig orsök til
vaxandi stjórnarþarfa. En því meira sem
stjórnin vex, því örar vex þörfin á meiri
stjórn, og jafnframt verða ill áhrif henn-
ar á mennina auðsærri og hættulegri.
Enginn getur stjórnað öðrum eins vel
og sjálfum sér. En þar sem öll stjórn
er skerðing á sjálfsstjórn, er augljóst, að
það, sem hún nemur af sjálfstjórninni,
getur hún aldrei bætt að fullu. Þörfin á
stjórn, miðað við fyllstu afköst og það,
að hver stjórnaði sjálfum sér til fullrar
iilýtar, vex því við hverja skerðingu
sjálfstjórnarinnar. Þetta mætti orða svo:
Því meiri stjórn því minni sjálfstjórn.
Því rninni sjálfstjórn, því meiri þörf á
stjórn, og þar af leiðandi: Því meiri
stjórn, því meiri þörf á stjórn. — b)
Okkur er það í blóð borið, að vilja
vera sjálfráð athafna okkar og helzt að
geta allt, sem okkur langar til. Hver
skerðing á þessu er okkur ógeðfelld og
vekur kala til þess, sem skerðingunni
veldur. Þessi kali jrarf ekki að verða mik-
ill, en hjá honum verður varla komizt.
Stjórn er skerðing á sjálfræði okkar, því
meiri stjórn, því meiri skerðing. Og
verði þessi skerðing tilfinnanleg bein-
ist kalinn að manninum eða mönnunum,
sem með stjórnina fara. En þar sem all-
ur kali rnanna á mili sundrar, fælir
hvern frá öðrum, í stað þess að sameina,
verður ekki komizt hjá því, að vekji
stjórnin kala, þá sundrar hún. Og ef
stjórnandinn gerir sér þetta ljóst og verð-
ur þessa var, þá kólnar honum líka til
undirmanna sinna. Og þannig verður
þetta á báða bóga. Þessi kali og sundrung
getur fengið útrás á ýmsan hátt. Verka-
mennirnir geta orðið kærulausir, hyskn-
ir, ósanngjarnir og lastmálgir. Stjórnand-
inn drambsamur og kaldrifjaður, jafnvel
grimmur. Og því meiri andstilling sem
verður milli stjórnandans og þeirra, sem
stjórnað er, og því lélegri langanir, sem
verða ríkjandi hjá hvorum um sig, því
meira þarf að herða á stjórninni til þess
að sæmileg afköst náist og allt fari ekki
á ringulreið. En því meiri, sem stjórnin
verður, því hættara er við illum áhrif-
um hennar. Og hér tjáir ekki að tala um
vonda menn og góða menn vegna þess,
að því einlægari, sem menn eru í fyrstu,
bæði stjórnendur og verkamenn, því sár-
ari og reiðari má búast við að þeir verði,
ef þeir mæta kulda og skilningsleysi. En
þar sem „hver lítur sínum augum á silfr-
ið“, verður varla komizt hjá mismunandi
„skilningi" til lengdar. Og skilningur
annars aðilans verður hæglega að skiln-
ingsleysi í augum hins. Stjórnandinn
verður oft að lileypa í sig hörku, hálf-
gerði illsku, til þess að gera það, sem
hann þarf, og hinir að kingja vonbrigð-
um og sárri gremju, og getur það allt
haft hin verstu áhrif á líkama og sál.
Stjórninni hættir til að mynda vítahring
þannig, að því meiri sem hún er, því
ábyrgðarlausari og kærulausari verða
verkamennirnir, og því kærulausari, sem
þeir verða, því meiri þarf stjórnin að
verða.
Ég held, að flestum geti komið sam-
an um það, að bezt væri að þurfa ekki
að gera miklar kröfur til annarra manna,
þar eð krafan ber í eðli sínu vott um
vanmátt, en í borgmenningu er ekki
þægilegt að komast hjá því. Stjórnir
22 DAGRENN I NG