Læknablaðið - 01.10.2015, Blaðsíða 14

454 LÆKNAblaðið 2015/101
aðstoð síðastliðna 12 mánuði. Reyndust þeir sem æfðu meira en 6
klukkustundir á viku vera rúmlega fimm sinnum líklegri til þess,
miðað við þá sem æfðu 6 klukkustundir á viku eða minna, þar
sem ekki var leiðrétt fyrir öðrum þáttum (líkan 1). Líkindahlut-
fallið var svipað þegar leiðrétt hafði verið fyrir þreki (líkan 2) og
fituhlutfalli (líkan 3). Tengsl meiðsla við þrek og fituhlutfall voru
ekki marktæk við aðhvarfsgreiningu.
Umræða
Af 440 ungmennum sem höfðu einhvern tímann stundað íþróttir
með íþróttafélagi sögðust 63% þeirra vera hætt en þó aðeins 9,2%
sem sögðust hvorki stunda íþróttir né líkamsrækt. Íþróttameiðsli
voru orsök þess að 58,4% þeirra sem einhvern tímann æfðu með
íþróttafélögum höfðu sleppt æfingum eða keppni og 8,4% hættu
íþróttaþátttöku vegna meiðsla. Algengi meiddra (LA) í íþróttum
með íþróttafélagi síðastliðna 12 mánuði var 51% en 68% ef skoðaðir
voru sérstaklega þeir sem æfðu svo til daglega. Þeir sem stunduðu
íþróttir og líkamsrækt í meira en 6 klukkustundir á viku voru
rúmlega 5 sinnum líklegri til þess að hafa meiðst síðastliðna 12
mánuði, en höfðu betra þrek, meiri beinmassa, lægra fituhlut-
fall og hærra hlutfall LST en þeir sem æfðu 6 klukkustundir eða
minna.
Í hópi karla sögðust 58,8% vera hættir í íþróttum en 67,6%
kvenna. Svipaður kynjamunur kom fram í íslenskri rannsókn,22
en eftir 10 ára íþróttaiðkun unglinga í árgangi 1990, voru 45,9%
stráka og 35,3% stelpna enn að æfa. Þar kom einnig fram að brott-
fallið reyndist mest í fimleikum og sundi þar sem stelpur voru
fjölmennari en minnst í fótbolta þar sem stelpur voru fámennari.
Ólíkt hlutfall kynja í fjölmennum íþróttagreinum getur því skýrt
að hluta kynjamun brottfalls í okkar rannsókn.
Þeir sem æfðu meira en 6 klukkustundir á viku voru 5 sinnum
líklegri til þess að hafa leitað læknisfræðilegrar aðstoðar síðastliðna
12 mánuði heldur en þeir sem æfðu 6 klukkustundir á viku eða
minna. Kyn, aldur, þrek og fituhlutfall höfðu ekki marktæk tengsl
við íþróttameiðsli í aðhvarfsgreiningu. Niðurstöðunum svipar til
þeirra er fengust hjá Richmond og félögum23 sem fundu marktæk
tengsl íþróttameiðsla og íþróttaþátttöku í klukkustundum á viku,
en ekki voru tengsl við kyn og líkamsþyngdarstuðul. Hins vegar
kemur fram í yfirlitsgrein24 að börn og ungmenni sem voru yfir
kjörþyngd hafi verið líklegri til þess að meiðast við íþróttaiðkun
en iðkendur í kjörþyngd. Einnig eru til vísbendingar um að lélegt
þrek gæti verið áhættuþáttur íþróttameiðsla hjá börnum og full-
orðnum.25
Hagstæðari líkamlegir eiginleikar þeirra sem æfðu meira en 6
klukkustundir á viku gætu verið ávinningur þeirra æfinga sem
þeir höfðu stundað umfram hina. Einnig er mögulegt að þeir sem
höfðu hagstæðara þrek og holdafar vegna erfða og umhverfisþátta
Hugsanlegir áhættuþættir meiðsla
Í þessari rannsókn var hópurinn sem stundar bæði æfingar með
íþróttafélögum og/eða líkamsrækt á eigin vegum skoðaður sér-
staklega (n=415). Af 411 iðkendum sem svöruðu spurningum um
íþróttameiðsli voru 126 (30,7%) sem þurftu læknisfræðilega aðstoð
(LA) síðastliðna 12 mánuði. Algengara var að hafa leitað sér að-
stoðar meðal þeirra sem æfðu meira en 6 klukkustundir á viku en
meðal þeirra sem æfðu 6 klukkustundir á viku eða minna. Í þeirra
hópi (n=139) höfðu 76 leitað sér aðstoðar, en 50 í hópi þeirra sem
æfðu 6 klukkustundir á viku eða minna (n=272). Við greiningu á
þessum niðurstöðum var notuð lógístísk aðhvarfsgreining (tafla
IV) og fundið líkindahlutfall þess að hafa þurft læknisfræðilega
R A N N S Ó K N
Tafla III. Líkamlegir eiginleikar þátttakenda sem stunduðu íþróttir og/eða
líkamsrækt.
Vikuleg iðkun skipulagðra íþrótta og/eða líkamsræktar
≥6 klst (n=275) >6 klst (n=140)
Fjöldi Meðaltal (SF) Fjöldi Meðaltal (SF) p-gildi
Konur
Hæð, sm 143 167,0 (6,5) 49 167,0 (5,6) 0,913
Þyngd, kg 143 65,6 (11,8) 49 63,8 (8,2) 0,317
BMI, kg/m² 143 23,4 (3,9) 49 22,9 (3,2) 0,373
Fitumassi, kg 115 21,9 (7,8) 47 18,7 (5,2) 0,01
Fitumassi, % 115 33,1 (6,6) 47 28,9 (5,3) <0,001
LST, kg 115 40,4 (4,8) 47 42,8 (4,6) 0,005
LST, % 115 63,1 (6,5) 47 67,2 (5,0) <0,001
Beinmassi, kg 115 2,4 (0,3) 47 2,4 (0,3) 0,168
Beinmassi,% 115 3,7 (0,5) 47 3,8 (0,4) 0,075
Þrek (W/kg) 112 2,3 (0,4) 40 2,8 (0,4) <0,001
Karlar
Hæð, sm 132 181,0 (6,8) 91 180,0 (6,2) 0,27
Þyngd, kg 132 79,4 (19,9) 91 76,1 (12,2) 0,157
BMI, kg/m² 132 24,1 (5,5) 91 23,4 (3,2) 0,252
Fitumassi, kg 110 18,8 (13,6) 74 14,2 (6,9) 0,008
Fitumassi, % 110 22,0 (8,3) 74 17,5 (5,9) <0,001
LST, kg 110 57,5 (7,9) 74 61,0 (7,2) 0,003
LST, % 110 74,1 (8,1) 74 78,6 (5,9) <0,001
Beinmassi, kg 110 3,0 (0,5) 74 3,2 (0,5) 0,003
Beinmassi,% 110 3,9 (0,6) 74 4,2 (0,4) 0,002
Þrek (W/kg) 113 3,0 (0,6) 85 3,3 (0,5) <0,001
Skammstafanir: SF, staðalfrávik; BMI, líkamsþyngdarstuðull (body mass index); LST,
fitulaus mjúkvefjamassi (lean soft tissue).
Tafla IV. Aðhvarfsgreining á tengslum íþróttameiðsla (LA) síðastliðna 12 mánuði við magn iðkunar.
Fjöldi (%) Líkan 1 Líkan 2aᵃ Líkan 3bᵃ
Vikuleg iðkun Án LA LA oR 95% CI oR 95% CI oR 95% CI
≥6 klst 222 (81,6) 50 (18,4) 1 Viðmið 1 Viðmið 1 Viðmið
>6 klst 63 (45,3) 76 (54,7) 5,36 3,40 - 8,43 4,13 2,46 - 6,93 5,3 3,00 - 9,42
Skammstafanir: LA, læknisfræðileg aðstoð; CI, öryggisbil; oR, líkindahlutfall.ᵃ aLeiðrétt fyrir þreki.ᵃ bLeiðrétt fyrir þreki og fituhlutfalli.