Læknablaðið - 01.10.2015, Blaðsíða 37

LÆKNAblaðið 2015/101 477
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
hún væri hins vegar nýtt sjónarhorn sem
fengist með því að spyrja hvað veldur
heilsu og vellíðan, í stað þess að spyrja
hvað veldur sjúkdómi.“
Lindström tekur í sama streng og segir
ekki eins langt bil á milli Pathogenesis
og Salutogenesis og margir vilja meina.
„Þetta helst í rauninni í hendur í allri
meðferð hvort sem menn vilja viðurkenna
það eða ekki. Okkur hættir til að meta
heilsufar sjúklinga út frá áhættuþáttum
og dánartíðni í stað þess að horfa á heilsu
hans og lífslíkur, finna jákvæðu þættina í
lífi hans fremur en þá neikvæðu. Hugar-
far mitt breyttist þegar ég sem ungur
læknir var að meðhöndla 17 ára gamla
stúlku sem var með ólæknandi slímseigju-
sjúkdóm (cystic fibrosis) en hún geislaði af
gleði og kvaðst vera ástfangin og ætla sér
að giftast og eignast börn. Þetta varð til
þess að ég endurskoðaði alla afstöðu mína
til sjúkdóma og hvað er fólgið í raunveru-
legum lífsgæðum þrátt fyrir erfiðleika
og áföll. Ég breytti í rauninni um stefnu
sem læknir í kjölfar þessa og fékk brenn-
andi áhuga á lýðheilsu og hóf að rannsaka
heilsufar barna á Norðurlöndunum. Til
þessa hafa verið framkvæmdar þrjár stórar
rannsóknir með þátttöku allra Norður-
landanna, hin fyrsta árið 1986 og síðan á
tíu ára fresti eftir það.“
Í hverju eru lífsgæði fólgin?
Lindström lýsir starfi sínu að rannsóknum
á lýðheilsu með þeim orðum að hann hafi
viljað komast að því hvað væri fólgið í
raunverulegum lífsgæðum. „Við viljum
öll lifa góðu lífi en það er margt sem getur
skert lífsgæðin. Sumt er raunverulegt
og annað er bundið hugarfari. Þegar ég
kynntist Antonovsky og kenningum hans
um Salutogenesis fannst mér ég hafa
fundið lykil að þessu. Það var mjög mikil-
vægt skref þegar Háskólinn í Þrándheimi
stofnaði prófessorsstöðu í Salutogenesis og
veitir hugmyndafræðinni verðskuldaðan
akademískan stall.“
Í kjölfarið spyr Pétur hvort það gæti
ekki gert fag og fagmennsku heilbrigðis-
starfsmanna ríkari og breiðari að vinna
í mismiklum mæli (háð tilfellum) sam-
kvæmt bæði meinafræðilegri og salutogen
nálgun og mætti þannig oftar mæta
þörfum fólks. „Væri stundum betra að
nálgast vanda svokallaðs „sjúklings“ út
frá því fríska sem enn virkar, byrja þar og
ráðleggja samkvæmt því, í stað þess að
byggja bara á áhættuþáttum og sjúkdóms-
völdum? Er hugsanlegt að þannig megi
mæta þungri bylgju lífstílssjúkdóma með
meiri árangri? Gæti slík nálgun, þar sem
hún á við, hjálpað til að við að takast á
við mikla lyfjanotkun Íslendinga eins og
margra annarra þjóða?“
„Þetta snýst oft og tíðum einfaldlega
um að gera sjúklinginn að meiri þátt-
takanda í eigin bata. Hin hefðbundna
nálgun læknisfræðinnar gerir sjúklinginn
í mörgum tilfellum að óvirkum þátttak-
anda í eigin meðferð og lækningu. Þarna
eru tvær spurningar sem ekki er hægt að
skilja í sundur. Hvað á læknirinn að gera
og hvað á sjúklingurinn að gera? Þetta er
samtal á milli beggja sem skilar bestum
árangri þegar báðir nýta sér alla sína
þekkingu og reynslu,“ segir Bengt Lind-
ström að lokum.
„Nú höfum við skýrar
rannsóknarniðurstöður
sem sýna svo ekki verður
um villst að þessi nálgun
bætir líðan og heilsu
sjúklinga sem þjást af
langvinnum ósmitandi
sjúkdómum,“ segir Bengt
Lindström prófessor í
Saluto genesis við háskól-
ann í Þrándheimi í Noregi.
Myndin til hægri er af
Pétri Heimissyni lækni á
Egilsstöðum.