Læknablaðið - 01.10.2015, Blaðsíða 49

LÆKNAblaðið 2015/101 489
fari og þá talið til konungs-
gersema og lög sett um eign
þeirra. Fannst meðal annars
heil karfa full af villieplum
við uppgröftinn á Ásubergs-
skipinu í Noregi í byrjun
síðustu aldar en skipið er talið
frá byrjun 9. aldar. Eplin voru
nesti ætluð þeim konum af
drottningakyni sem ferðast
áttu með skipinu til undir-
heima. Villiepli voru einnig
ræktuð í norskum klaustrum,
meðal annars á eyjunni
Tautra í Þrándheimsfirði sem
er einn nyrsti vaxtarstaður
villieplisins í Evrópu. Eitt tré
ættað þaðan er nú hluti af sýn-
ingunni í Urtagarðinum í Nesi
– ásamt öðrum þeim jurtum
sem ofan eru taldar. Ýmislegt
bendir til þess að samgangur
hafi verið milli íslenskra
klaustra og norskra sem lágu
undir erkibiskupsstólinn í
Niðarósi við Þrándheimsfjörð
– til dæmis hafi íslenskar
jurtir borist til Noregs.
Um áhrifamátt lækninga-
jurta og uppskriftir að lyfjum
og notkun þeirra á miðöldum
er ekki mikið skrifað og ef
til vill erfitt að henda reiður
á vegna þess að hugmyndir
manna um starfsemi líkamans
og líffæranna voru þá gjör-
ólíkar því sem nú er. Reyndar
eru margar þessara plantna
teknar með í fyrstu opinberu
lyfjaskrá Danakonungs,
Pharmacopoeia Danica frá árinu
1772, sem fyrsta lyfjafræðingi
Íslands, Birni Jónssyni, bar að
hafa til hliðsjónar.
Í meðfylgjandi töflu á
næstu síðu er dregið saman
það helsta sem vitað er um
þær 25 klausturjurtir sem
koma hér við sögu, um meint-
ar nytjar þeirra á klausturtím-
anum og hvar merki um þær
hafa fundist.
Mynd 1. Urtagarðurinn við Nesstofu á Seltjarnarnesi.
Mynd 3. Einær desurtin vex vel við Saurbæ í Eyjafirði.
Mynd 4. Desurtin úr Saurbæ komin í Urtagarðinn í Nesi.