Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Síða 49

UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 2015 49
GERÐUR ÓLÍNA STEINÞÓRSDÓTTIR, AMALÍA BJÖRNSDÓTTIR OG BÖRKUR HANSEN
grunnskólastjóra. Aftur á móti voru 20 prósentustigum fleiri karlkyns en kvenkyns
grunnskólastjórar komnir með nokkur kulnunareinkenni. Niðurstöðurnar virðast
koma heim og saman við niðurstöður úr heildargreiningu Purvanova og Muros (2010)
en samkvæmt henni greinast konur frekar tilfinningalega örmagna en karlar.
Í rannsókn Friedmans (2002) kemur fram að tengsl eru milli fjölda ára sem skóla-
stjóri hefur starfað í núverandi skóla og kulnunar hans. Í rannsókninni sem hér er til
umfjöllunar kemur fram að þeir grunnskólastjórar sem hafa starfað sem skólastjórar í
6–10 ár upplifa margir kulnun eða 40% persónutengda kulnun. Um leið sést að enginn
grunnskólastjóri sem hefur starfað í meira en 16 ár upplifir kulnun og 5% þeirra sem
hafa starfað í 5 ár eða skemur. Því mætti álykta að líklegt sé að kulnun aukist á fyrstu
10 starfsárunum meðal grunnskólastjóra en síðan dragi úr henni. Það samræmist
niðurstöðum Friedmans (2002), sem sýndu að þeir skólastjórar sem upplifa kulnun
dragi sig í hlé, og niðurstöðum rannsóknar Önnu Þóru Baldursdóttur (2002, 2003) sem
sýndu að yngri kennarar upplifi meiri kulnun en þeir sem eldri eru.
Ekki virðist skipta máli fyrir kulnun tengda starfsfólki hve mikla menntun grunn-
skólastjórar hafa hlotið. Hvað varðar kulnun tengda nemendum eru það aftur á móti
einungis þeir grunnskólastjórar sem hafa framhaldsnám í öðru en stjórnun sem upp-
lifa líkamlega og andlega þreytu og örmögnun gagnvart nemendum sínum. Það gæti
stafað af því að framhaldsmenntun þeirra nýtist þeim ekki við að draga úr kulnun
þegar kemur að nemendum eða að þeir séu meðvitaðri um kulnun og einkenni henn-
ar en hinir grunnskólastjórarnir.
Talið er að einstaklingar sem fá ítarlega hagnýta þjálfun í starfi séu ólíklegri til að
upplifa kulnun en aðrir (Aydemir og Icelli, 2013). Mætti því spyrja sig hvort grunn-
skólastjórar sem hafa einungis grunnmenntun nái betur en aðrir að einbeita sér að
starfi sínu hvað varðar nemendur og nýta sér þá þekkingu sem þeir öðlast í starfi.
Grunnskólastjórar sem taka framhaldsnám í öðru en stjórnun nái hins vegar ekki að
nýta sér námið nógu vel í starfi eða það henti ekki nógu vel þegar kemur að starfi
með nemendum. Einnig er hugsanlegt að þessir grunnskólastjórar geri meiri kröfur til
sjálfra sín í samskiptum við nemendur en þeir sem eru með styttri menntun og upplifi
því frekar kulnun. Þá koma til aðrir þættir, eins og aldur og starfsreynsla, sem gætu ef
til vill skipt máli. Þessir tveir þættir voru ekki bornir báðir í einu saman við kulnunar-
mælikvarða í þessari rannsókn en gætu verið áhugaverðir að skoða frekar.
Þriðjungur þeirra grunnskólastjóra sem eru með fæst starfsfólk (1–15 starfsmenn)
upplifði kulnun tengda foreldrum. Friedman (2002) komst að þeirri niðurstöðu að
samband skólastjóra við kennara og foreldra væri meðal ríkjandi þátta sem leiddu til
kulnunar en hann tengdi kulnun meðal skólastjóra til að mynda við samskiptalega
þætti. Ástæðan fyrir þessu háa hlutfalli gæti meðal annars verið þær miklu væntingar
sem skólastjórar hafa til starfsins (Maslach o.fl., 2001). Þeir telja oft að virðing starfs-
fólks og foreldra fylgi skólastjóratitlinum en komast að því þegar frá líður að starfs-
menn og foreldrar reynast tregir til samvinnu og bera ekki eins mikla virðingu fyrir
þeim og þeir væntu. Það getur síðan leitt til kulnunar (Friedman, 2002). Maslach og
félagar (2001) telja að einstaklingar geti þolað töluvert vinnuálag ef þeir upplifa að
þeir séu að sinna mikilvægu starfi, séu metnir að verðleikum og fái einhvers konar
umbun fyrir.