Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Qupperneq 50

UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 201550
GRUNN- OG LEIKSKÓLASTJÓRAR Á ÍSLANDI – KULNUN Í STARFI ?
Friedman (2002) telur að stærð skóla skipti ekki neinu máli fyrir kulnun skólastjóra.
Þetta er áhugavert þar sem gera má ráð fyrir að gott sé að hafa aðstoðarskólastjóra eða
deildarstjóra sér við hlið, eins og er í stærri skólum. Í þessari rannsókn kemur fram
að það dregur úr kulnun tengdri nemendum eftir því sem fleira starfsfólk starfar við
skólann. Töluvert fleiri grunnskólastjórar á landsbyggðinni upplifa mikla persónu-
lega kulnun, eða um 17%, en 4% á höfuðborgarsvæðinu. Þetta samræmist ekki alveg
niðurstöðum Friedmans. Skólar á landsbyggðinni eru mun minni en skólar á höfuð-
borgarsvæðinu og með færra starfsfólk. Á slíkum stöðum er skólastjórinn alls staðar
sýnilegur og oft skapast mikil nánd á milli skólastjóra og annarra innan samfélagsins.
Það getur haft í för með sér að erfiðara verði að greina á milli einkalífs og atvinnu.
Grunnskólastjórar í smærri skólum hafa kennsluskyldu ef nemendafjöldi fer niður
fyrir ákveðinn fjölda (Kjarasamningur, 2011). Þeir grunnskólastjórar sinna því í sum-
um tilvikum kennslu sjálfir þannig að þeir gegna tveimur hlutverkum gagnvart for-
eldrum og nemendum, það er að segja þeir sinna bæði starfi kennara og grunnskóla-
stjóra barna þeirra. Svipað er upp á teningnum hjá leikskólastjórum sem í smærri
skólum sinna bæði stjórnun og öðrum störfum leikskólakennara. Við þetta getur
skapast misræmi í starfi skólastjórans og mikið álag sem að lokum veldur kulnun
(Friedman, 2002; Maslach o.fl., 2001). Þeir leikskólastjórar sem sögðust sjaldan eða
stundum fá stuðning frá fræðsluyfirvöldum voru hlutfallslega margir með einkenni
starfstengdrar kulnunar. Þau 29% leikskólastjóra sem upplifa kulnun sögðust sjaldan
fá stuðning frá fræðsluyfirvöldum og 40% svöruðu að þeir fengju stundum stuðning.
Talið er að ef skortur er á félagslegum stuðningi, og þá sérstaklega frá yfirmönnum,
geti það leitt til kulnunar (Maslach o.fl., 2001). Því má álykta að ef fræðsluyfirvöld
styðja við bakið á og hlúa vel að leikskólastjórum verði mun minni líkur á því að þeir
upplifi kulnun í starfi.
LOKAORÐ
Í þessari rannsókn hefur verið leitað svara við því að hvaða marki kulnunar verði
vart hjá skólastjórum. Niðurstöðurnar leiddu meðal annars í ljós að um fjórðungur
leikskólastjóra upplifði persónu- og starfstengda kulnun og kulnun tengda starfsfólki.
Aftur á móti upplifðu um fimmtán af hundraði grunnskólastjóra kulnun í þessum
flokkum.
Ljóst er að rekja má einkenni kulnunar hjá skólastjórum til persónutengdra þátta,
starfstengdra þátta og/eða samskipta þeirra við nemendur, foreldra eða starfsfólk og
að bakgrunnur grunn- og leikskólastjóra hefur áhrif á upplifun þeirra á kulnun. Þessi
rannsókn eykur þekkingu á kulnun leik- og grunnskólastjóra en frekari rannsókna er
þörf, meðal annars til að kanna betur hvaða þættir auka líkur á kulnun, og þá sérstak-
lega hjá leikskólastjórum þar sem tíðnin er hærri.
Vonandi geta skólastjórar og aðrir sem koma að skólasamfélaginu notað niður-
stöður þessarar rannsóknar sér til hagsbóta en það er mikilvægt að samtök skóla-
stjóra og fræðsluyfirvöld átti sig á að hve miklu leyti skólastjórar upplifa andlega og
líkamlega þreytu og örmögnun í starfi. Með þá þekkingu ættu einstaklingar innan