Uppeldi og menntun - 01.07.2015, Page 89

UPPELDI OG MENNTUN/ICELANDIC JOURNAL OF EDUCATION 24(2) 2015 89
GUNNHILDUR JAKOBSDÓTTIR, SNÆFRÍÐUR ÞÓRA EGILSON OG K JARTAN ÓLAFSSON
Þrátt fyrir lítinn mun á milli hópanna varðandi það hversu oft börnin tóku þátt
í athöfnum voru foreldrar barna með einhverfu síður ánægðir með þátttöku barna
sinna en aðrir foreldrar. Yfir 40% foreldra í rannsóknarhópi töldu þörf á breytingu
á þátttöku í öllum fimm athöfnum sem spurt var um í skólanum en 20–27% for-
eldra í samanburðarhópi. Þessar niðurstöður sýna að kennarar og annað starfsfólk
grunnskóla þarf að huga vel að upplifun nemenda með einhverfu en horfa ekki ein-
vörðungu til þess að þeir séu viðstaddir líkt og samnemendur. Viðvera við tilteknar
aðstæður er nauðsynleg en nægir þó ekki til að tryggja raunverulega þátttöku. Við
mat á hlutdeild voru foreldrarnir í þessari rannsókn beðnir að hafa í huga athygli,
einbeitingu, líðan og ánægju barnsins. Ýmislegt getur haft áhrif á hlutdeild, svo sem
geta og áhugi nemandans en einnig það hvort viðeigandi stuðningur og aðlögun gerir
honum kleift að halda einbeitingu og upplifa ánægju við athafnir. Hugsanlega endur-
speglast skortur á stuðningi og aðlögun einmitt í takmarkaðri hlutdeild barna með
einhverfu í athöfnum í skólanum samanborið við jafnaldra þeirra.
Í doktorsrannsókn Snæfríðar Þóru Egilson (2005) á þátttöku nemenda með hreyfi-
hömlun í skólastarfi kom fram að börnin og foreldrar þeirra lögðu annan skilning í
þátttökuhugtakið en kennarar. Börnin og foreldrar lögðu almennt áherslu á félags-
tengsl og huglæga upplifun barnanna á því að vera viðurkennd við ýmsar aðstæð-
ur í skólanum þótt þau tækju ekki endilega þátt í sömu athöfnum og jafnaldrarnir
eða á sama hátt. Kennarar horfðu hins vegar frekar til þess hvort nemendur fylgdu
viðfangsefnum og rútínu bekkjarins. Fræðileg úttekt á rannsóknum á þátttöku barna
í skólanum leiðir einnig í ljós að í flestum rannsóknum er horft á þátttöku út frá
sjáanlegri framkvæmd athafna og því hvort börnin séu viðstödd við sömu aðstæður
og jafnaldrar (Maxwell o.fl., 2012). Við leggjum áherslu á að hugað verði betur að hug-
lægri upplifun á þátttöku en nú er gert í rannsóknum á skólastarfi.
Töluvert bar á milli í reynslu foreldra þegar kom að áhrifum umhverfisins á þátttöku
nemenda og töldu foreldrar barna með einhverfu í öllum tilvikum skólaumhverfið
síður styðjandi fyrir þátttöku barnanna eða skapa oftar hindranir en aðrir foreldrar.
Þessi mikli munur á reynslu foreldra barna með og án einhverfu af áhrifum umhverfis
er í samræmi við fyrri samanburðarrannsóknir sem sýna að foreldrar fatlaðra barna
almennt upplifi umhverfið síður styðjandi en foreldrar jafnaldra þeirra (Bedell o.fl.,
2013; Coster o.fl., 2013; Law o.fl., 2013). Að mati foreldra barna með einhverfu í þess-
ari rannsókn voru athafnir sem reyndu á félagslega og líkamlega getu barnanna og
fólu í sér krefjandi skynáreiti þeir umhverfisþættir sem helst torvelduðu skólaþátt-
töku barna þeirra. Til samanburðar má geta þess að niðurstöður rannsókna meðal
barna með hreyfihömlun og foreldra þeirra sýna að efnislegt umhverfi, samgöngur
og viðhorf torveldi helst þátttöku barnanna í athöfnum í skólanum (Law o.fl., 2007;
Snæfríður Þóra Egilson, 2005; Snæfríður Þóra Egilson og Rannveig Traustadóttir,
2009).
Í lögum um grunnskóla (nr. 91/2008) og í Samningi Sameinuðu þjóðanna um rétt-
indi fatlaðs fólks (2007), þar sem fjallað er um rétt barna til þátttöku, er áréttað að
tryggja skuli fötluðum börnum jafnan rétt til þátttöku og aðgengi að sömu athöfnum
og aðstæðum og jafnöldrum þeirra. Bent hefur verið á mikilvægi þess að kennarar