Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.2012, Blaðsíða 26

Sandkorn
A
llt frá hruni hefur staðið yfir
leit að sökudólgum þess að
fjármálakerfi Íslands hrundi.
Í meginatriðum skiptist fólk
í tvo hópa hvað ábyrgðina
varðar. Öfgahópur á jaðri stjórnmál-
anna vill kenna einum athafnamanni
um allt saman og hvítþvo alla aðra.
Rökin eru þau að sá hafi rænt bank-
ana innan frá og skuldað 1.000 millj-
arða króna þegar upp var staðið. Af
sama meiði er sú skoðun stærri hóps
að allt sé þetta útrásarvíkingunum og
bankastjórunum að kenna. Þessi hóp-
ur vill láta elta þessa menn uppi og
refsa þeim. Í þessu skyni hefur orðið
til embætti sérstaks saksóknara sem
er með tugi manna í vinnu við að leita
uppi sökudólga.
Enn annar hópur Íslendinga trúir
því að hrunið hafi orðið til vegna sið-
og andvaraleysis stjórnmála manna
sem leyfðu kaupsýslumönnum að
ganga alltof langt með þeim afleið-
ingum sem urðu haustið 2008. Þau
sjónar mið eru skynsamleg og auð-
velt ætti að vera að kalla eftir ábyrgð
og réttlæti. Það gerðist að hluta til í
landsdómi þar sem mál Geirs Hilm-
ars Haarde, fyrrverandi forsætisráð-
herra, voru krufin til mergjar og hann
sakfelldur fyrir hluta þeirra ávirðinga
sem lagt var upp með. Annars konar
uppgjör við stjórnmálamennina verð-
ur að fara fram í kosningum þar sem
kjósendur sammælast um að henda
út þeim sem hafa yfir sér áru vafa-
samrar fortíðar og siðleysis. Með því
næst fram uppgjör fólksins í landinu
við spillta stjórnmálamenn.
Þegar litið er til útrásarvíkinganna
er kominn tími til lokauppgjörs. Þjóðin
verður að sætta sig við að í einhverjum
tilvikum tekst ekki að sanna sök þótt
grunsemdir séu til staðar um vafasama
eða ólöglega viðskiptahætti. Íslending-
ar verða að komast út úr þeim elting-
arleik sem staðið hefur í hartnær fjög-
ur ár. Við verðum einfaldlega að sætta
okkur við að sumir eru fljótir að hlaupa
og þekktu undankomuleiðirnar. Ann-
að hefur ekkert upp á sig.
Uppgjör okkar verður að fela í sér
fyrirgefningu. Við eigum að virkja út-
rásarvíkingana fyrrverandi í endur-
reisn samfélagsins í stað þess að halda
þeim í útlegð. Ekki er vanþörf á að
kalla til verka alla þá sem hafa vit og
þekkingu sem nýtast kann við endur-
reisn Íslands. En að sjálfsögðu á ekki
að opna fyrir sama siðleysið og tíðk-
aðist í aðdraganda hrunsins. Þannig
verður að fyrirbyggja að krosseignar-
hald banka og fyrirtækja leiði til þess
að menn komist í þá aðstöðu að ræna
banka innan frá eða ná óeðlilegum
völdum í samfélaginu í gegnum ein-
okun. Forsendur fyrirgefningarinnar
eru réttlæti og umbætur, sem fela í sér
stóraukið gagnsæi og stórefldar heim-
ildir til eftirlits. DV mun sem fyrr fjalla
um málefni þessa fólks sem verður að
þola að allt sé uppi á borðum og upp-
lýsa af heilindum. Aðhald fjölmiðla
verður að vera virkt og gegnsæið að
virka.
Við verðum að sætta okkur við þann
árangur eða árangursleysi sem sérstak-
ur saksóknari hefur náð. Fjölmörg mál
eru til rannsóknar og ákærur á fjölda
manns í burðarliðnum. Staðan er ein-
faldlega sú að við nálgumst leiðarenda
í uppgjöri hrunsins. Við náðum ekki
höfuðpaurunum í stjórnmálunum
sem gerðu allt siðleysið og sukkið
mögulegt. Geir Haarde var einn þeirra
sem felldu Ísland en fráleitt í aðalhlut-
verki. En staðreyndin blasir við. Hann
var einn dæmdur. Við eigum að nota
þessi tímamót til að snúa við blaðinu
og nýta hina grunuðu til að byggja upp
að nýju en samkvæmt leikreglum sem
hæfa siðuðu samfélagi. Við eigum að
fyrirgefa en við megum aldrei gleyma
því sem gerðist.
Uppreisn gegn
Jóhönnu
n Eitt af fyrstu verkum Sig-
ríðar Daggar Auðunsdóttur á
Fréttatímanum var tveggja
síðna úttekt
á stjórnmála-
flokkunum.
Samfylk-
ingarmenn
voru hund-
óánægðir
með skrif
hennar um Jóhönnu Sig-
urðardóttur, nema kjarninn
í kringum Árna Pál Árnason.
Fýla þeirra versnaði þó enn
frekar þegar Sigríður Dögg
lýsti því yfir að næst yrði sér-
stök úttekt á stöðu forsætis-
ráðherra. Sigríður er í harð-
asta kjarna Árna Páls. Fyrir
flokksstjórnarfund í árslok
var hún í hópi þeirra sem
börðust fyrir ályktun um að
flýta landsfundi en þar átti
að fella Jóhönnu.
Ráðherrakapall
n Í Sjálfstæðisflokknum eru
menn vissir um stórsigur í
næstu kosningum og þegar
farnir að
hugsa sig inn
í ráðuneyt-
in. Kristján
Þór Júlíus-
son er talinn
sækjast eftir
fjármálaráð-
herraembætti og framboð
hans í embætti varafor-
manns var áfangi til þess.
Einar K. Guðfinnsson er álit-
inn sjálfkjörinn í atvinnu-
vegaráðuneytið. Þá segja
menn í flokknum að for-
manninum gæti fylgt annar
ráðherra úr Kraganum, Jón
Gunnarsson, vegna mikils
stuðnings við formanninn á
örlagatímum.
Grunur Björns
n Björn Bjarnason, fyrrver-
andi ráðherra, er eins og
margur sjálfstæðismaðurinn
reiður vegna
dómsins yfir
Geir Haarde.
Björn var
undir lok
stjórnmála-
ferils síns
dómsmála-
ráðherra og þótti gjarn á að
skipa sjálfstæðismenn sem
dómara. Einkum var hann
veikur fyrir þeim sem voru
tengdir eða skyldir leiðtog-
anum Davíð Oddssyni. Nú
grunar Björn að pólitík hafi
ráðið niðurstöðu lands-
dóms varðandi Geir. „Hún
svífur að minnsta kosti óhjá-
kvæmilega yfir vötnunum,“
bloggar gamli ráðherrann.
Guðlaugur
gegn Illuga
n Ólöf Nordal á víst ráðherra-
sæti sem varaformaður,
komist Sjálfstæðisflokkurinn
til valda, nema hún hrapi í
prófkjöri. Óvissan er með
yngri mennina í Reykjavík,
en höfuðborgin á mögulega
kost á tveimur ráðherrasæt-
um. Það ræðst af innbyrðis
slag Guðlaugs Þórs Þórðar-
sonar og Illuga Gunnarsson-
ar hvor þeirra hreppir stól.
Talið er að Guðlaugur Þór
sé klár í slaginn gegn Illuga
sem sló hann kaldan síðast.
Verð heilbrigðari
með hverju árinu
Það verða
ný lög núna
Fjóla Björk Gunnlaugsdóttir Evrópumeistari í módelfitness. – DV Helgi Björns syngur dægurperlur á 17. júní. – DV
Fyrirgefningin
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
„Staðan er
einfaldlega
sú að við nálg-
umst leiðarenda
Í
réttarríki þurfa dómstólar að hafa
starfsfrið fyrir stjórnmálamönnum,
dæma eftir lögum og fullnægja rétt-
læti. Þetta er öðrum þræði hugs-
unin á bak við þrískiptingu ríkis-
valdsins, sem rekja má til miðrar 18.
aldar og þaðan til stjórnarskrár Banda-
ríkjanna frá 1787 og áfram. Fáheyrt er
í lýðræðisríkjum, sem rísa undir nafni,
að dómstólar sæti afskiptum eða árás-
um af hálfu stjórnmálamanna, hvorki
þegar mál eru fyrir dómi né þegar
dómar falla.
Sjálfstæði Hæstaréttar og lands-
dóms
Ísland er annað mál. Hér stýrðu Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn dómsmálaráðuneytinu á
víxl öll árin frá 1927 til 2008, ef aðeins
fimm ár eru undan skilin (1944–1947,
1958–1959, 1979–1980 og 1987–1988),
og réðu því skipan nær allra dómara.
Þessir tveir flokkar, sem stjórnuðu
landinu ýmist á víxl eða báðir í einu
nær allar götur frá upphafi flokka-
kerfisins árin fyrir 1930 fram að hruni
2008, höfðu ekki ástæðu til að fetta
fingur út í dómstólana og þá ekki held-
ur út í fallna dóma.
Árið 1998 bar þó svo við, að Hæsti-
réttur úrskurðaði, að fiskveiðistjórnar-
kerfið bryti í bága við stjórnarskrána.
Málið, sem Valdimar Jóhannesson
höfðaði gegn ríkinu, dæmdu hæsta-
réttardómararnir Pétur Kr. Hafstein,
Garðar Gíslason, Guðrún Erlends-
dóttir, Haraldur Henrysson og Hjörtur
Torfason. Oddvitar ríkisstjórnarinn-
ar brugðust ókvæða við dóminum og
réðust gegn réttinum, og lýsti forsæt-
isráðherrann þeirri skoðun, að landið
myndi tæmast af fólki, fengi dómurinn
að standa.
Og viti menn: hálfu öðru ári síðar
sneri Hæstiréttur við blaðinu, þegar
svipað mál (Vatneyrarmálið) kom til
kasta réttarins. Nú sá Hæstiréttur ekk-
ert athugavert við þá mismunun, sem
bjó að baki fyrri dóminum 1998. Málið
dæmdu hæstaréttardómararnir Garð-
ar Gíslason, Hjörtur Torfason, Hrafn
Bragason, Markús Sigurbjörnsson og
Pétur Kr. Hafstein, en Guðrún Erlends-
dóttir og Haraldur Henrysson skil-
uðu séráliti í samræmi við dóminn frá
1998. Hæstiréttur hafði verið barinn
til hlýðni í augsýn allrar þjóðarinnar.
Nýjasta hefti Mannlífs birtir samantekt
um málið.
Viðbrögð við landsdómi
Í þessu ljósi sögunnar þarf að skoða
viðbrögð Geirs H. Haarde, fyrrver-
andi forsætisráðherra, við sektardómi
landsdóms yfir honum. Landsdómur
er aukinn Hæstiréttur, skipaður fimm
hæstaréttardómurum, tveim öðrum
embættislögfræðingum og átta leik-
mönnum, ýmist löglærðum eða leik-
um.
Geir Haarde segir fullum fetum,
að landsdómur – og þá um leið flest-
ir hæstaréttardómararnir, sem þar
sitja – hafi fellt pólitískan úrskurð til
að þóknast tilteknum stjórnmálaöfl-
um á Alþingi. Viðbrögð Geirs Haarde
vitna um forherta afneitun og einnig
um skort á virðingu fyrir skaðanum,
sem hrunið olli saklausu fólki, og fyrir
grundvallarreglum réttarríkisins – ekki
bara skort á virðingu hans sjálfs, held-
ur einnig flokksins, sem hann stýrði, úr
því að formaður flokksins og fleiri for-
ustumenn taka í sama streng og eng-
inn flokksmanna hefur séð ástæðu til
að gera athugasemd við málflutning
hans.
„Menn fara sínu fram“
Virðingarleysi gagnvart lögum og rétti
virðist landlægt í Sjálfstæðisflokknum.
„Fæddist lítil mús“, segir Fréttablaðið
í yfirskrift forustugreinar um lands-
dóm og hefur ekki miklar áhyggjur af
því, að æðsti dómstóll landsins hafi
dæmt fyrrverandi forsætisráðherra
Sjálfstæðisflokksins sekan um brot á
stjórnarskrá og landslögum. Málflutn-
ingur tveggja þjóðkunnra prófess-
ora vitnar um sams konar virðingar-
leysi. Þeir segja í Morgunblaðinu, að
„áður en við smíðum nýja stjórnar-
skrá ættum við að reyna að fara eftir
þeirri gömlu.“ Þeir segja fullum fetum,
að lögbrot geri lagabætur óþarfar. Þeir
viðurkenna, að stjórnvöld hafi brotið
stjórnarskrána. Þeir viðurkenna samt
ekki stjórnarskrárbrotið, sem mann-
réttindanefnd Sameinuðu þjóðanna
lét til sín taka, þegar hún hafnaði Vat-
neyrardómi Hæstaréttar og staðfesti
Valdimarsdóminn með bindandi áliti
2007.
Annar bætir við: „ .… nær eng-
in tengsl eru milli löghlýðni þjóða og
lögbókanna sem þær nota. Menn fara
sínu fram.“ Eftir þessari kenningu er
lögbrjótum einum treystandi til að
setja lög og semja stjórnarskrár, því
að þeir hafa lög og stjórnarskrá ekki
kröfuharðari en svo að þeir treysti sér
til að fara eftir lögunum og stjórnar-
skránni. Í þessu ljósi þarf að skoða hat-
ramma andstöðu Sjálfstæðisflokksins
gegn frumvarpi stjórnlagaráðs til nýrr-
ar stjórnarskrár. Andstaðan bendir til,
að sjálfstæðismönnum sé ekki alveg
sama um stjórnarskrárbrot, ekki öll-
um, en þeir áskilja sér sumir rétt til að
„fara sínu fram“.
Sprenghlægilegur
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
26 27.–29. apríl 2012 Helgarblað
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason