Dagblaðið Vísir - DV - 27.04.2012, Blaðsíða 16

Látinn sLátra
hænum 4 ára
16 Fréttir 27.–29. apríl 2012 Helgarblað
A
lbert Wium Sigurðsson var
vistaður á Snekkjuvogi, sem
var hluti vistheimilisins
Kumbaravogs, um fimm
ára skeið, telur hann, á ár-
unum 1970 til 1975. Honum var gert
sáttaboð um greiðslu upp á 2.235.858
krónur vegna dvalar sinnar þar á
grundvelli laga um sanngirnisbætur
sem sett voru árið 2010 í kjölfar
svartra skýrslna vistheimilanefndar
um starfsemi fjölmargra vistheimila.
Forsendurnar fyrir upphæð bóta-
greiðslunnar voru þær að Albert
hefði aðeins dvalið á heimilinu í tvö
ár og að ekki væri hægt að rekja erfið-
leika hans í lífinu eingöngu til dvalar-
innar.
Albert er einn úr hópi níu fyrr-
verandi vistheimilabarna sem ekki
hafa tekið sáttaboðum heldur vísað
málum sínum áfram til úrskurðar-
nefndar.
Geðræn vandamál móður
Á Kumbara- og Snekkjuvogi voru
vistuð börn sem fjarlægð höfðu ver-
ið af foreldrum sínum vegna bágra
heimilisaðstæðna, einkum vegna
háttsemi og vanrækslu foreldra, að
því er segir í skýrslu vistheimila-
nefndar.
Móðir Alberts átti við alvarleg
geðræn vandamál að stríða og fjar-
lægðu barnaverndaryfirvöld hann
af heimili hennar vegna þess. Hann
kom á Snekkjuvog þriggja eða fjög-
urra ára og dvaldi þar í fimm ár. Flutti
svo til forstöðuhjónanna á Stokkseyri
eftir að heimilinu var lokað og bjó hjá
þeim í fjögur ár. Hann var því í umsjá
sömu einstaklinganna í níu ár að
undirlagi barnaverndaryfirvalda.
Albert á engar góðar minning-
ar frá þessum árum. Strax fjögurra
ára að aldri var honum gert að sinna
erfiðisvinnu sem hann hlaut hvorki
greiðslu né hrós fyrir. Hann fékk enga
ást og hlýju. Var ítrekað niðurlægður
og gert það ljóst að hann væri einsk-
is virði.
Alberti ekki trúað
Fullyrðing þess eðlis að Albert hafi
einungis dvalið á Snekkjuvogi í tvö
ár kom fyrst fram á fundi hans á með
vistheimilanefnd árið 2008. Sjálfur
fullyrti Albert á fundinum að hann
hefði dvalið á heimilinu í fimm ár og
minningar hans um ákveðna atburði
staðfestu það. Nokkru eftir fund-
inn fékk hann bréf frá sýslumanns-
embættinu á Siglufirði, sem annast
úrvinnslu mála um sanngirnisbæt-
ur, þar sem viðurkennd voru mistök
því í ljós hefði komið að hann hefði
í raun dvalið á heimilinu í þrjú ár. Í
bréfinu var þó tekið fram að óvíst
væri að þetta hefði áhrif á bótaupp-
hæðina. Gögnin frá Snekkjuvogi eru
þó ónákvæm og sýna hvorki fram á
hvenær hann kom á heimilið né fór.
„Mér finnst bara að brotið sé á
þessu fólki. Þetta er bara ein tegund
af ofbeldi. Það er náttúrulega ein teg-
und af ofbeldi að segja við fólk: „nei,
þú ert að ljúga að okkur. Þú varst
ekkert þennan tíma“,“ segir Steinar
Sörensson, bróðir Alberts, sem verið
hefur honum innan handar í málinu.
Átti að þakka fyrir
að fá eitthvað
Ferlið hefur tekið ár, en Albert sótti
um bæturnar í apríl í fyrra. Eftir að
hafa fengið sáttaboð um greiðslu upp
á rúmar tvær milljónir króna hafði
hann samband við lögfræðinginn
sem krafðist þess að fá upplýsingar
um það á hvaða forsendum bæturn-
ar væru ákvarðaðar. Biðin eftir þeim
gögnum tók allt síðasta sumar. En Al-
bert ætlaði ekki að taka ákvörðun um
það hvort hann tæki sáttaboðinu fyrr
en eftir að hafa séð gögnin.
Meðan á biðinni stóð hafði hann
samband við Guðrúnu Ögmunds-
dóttur, tengilið vistheimilabarna.
Albert segir hana hafa sagt að hann
væri að gera allt brjálað. Hann ætti
bara að taka sáttaboðinu og þakka
fyrir að fá eitthvað. Hann segir hana
jafnframt hafa ítrekað við sig að hann
hefði einungis verið á Snekkjuvogi í
tvö ár.
Albert tók að lokum ákvörðun um
að taka ekki sáttaboðinu heldur vísa
málinu til úrskurðarnefndar. Síðan
eru liðnir átta mánuðir og enn er
óvíst hvenær nefndin fellir úrskurð
sinn. Hann er orðinn langþreyttur
á biðinni og skilur ekki hvers vegna
þetta þarf að taka svona langan tíma.
Börnin ekki talin
hafa sætt ofbeldi
Af þeim sextán einstaklingum sem
vistaðir voru á Snekkjuvogi komu sex
einstaklingar og veittu vistheimila-
nefndinni viðtal. Fimm þeirra voru
neikvæðir varðandi reynslu sína af
dvölinni. Fram kom að mikill agi
hefði einkennt uppeldisaðferðir Est-
erar Jónsdóttur, forstöðukonu heim-
ilisins, og eiginmanns hennar, Theó-
dórs Guðjónssonar. Strangar reglur
voru í gildi og hart var brugðist við
brotum á þeim. Nokkrir vistmenn
greindu frá því að þeir sem brutu
reglur hefðu gjarnan verið læstir inni
í yfirbyggðum sandkassa sem var við
húsið og látnir dúsa þar í refsingar-
skyni. Albert man eftir að hafa verið
læstur inni í sandkassanum og látinn
dúsa þar tímunum saman.
Þá kom einnig fram að börnunum
hefði verið sýnd takmörkuð hlýja og
nærgætni. Þau voru látin vinna tölu-
vert mikið, meðal annars í pokaverk-
smiðju og í grænmetisrækt. Þá hefði
aldrei verið hrósað fyrir vel unninn
störf og góða hegðun.
Niðurstaða nefndarinnar var sú
að ekki væri „… tilefni til að álykta
svo að, þegar á heildina er litið, verði
talið að meiri líkur en minni séu á því
að vistmenn sem dvöldu á Snekkju-
vogsheimilinu hafi sætt illri meðferð
eða ofbeldi …“
Látinn slátra hænum
fjögurra ára
Þegar Albert mætti fyrir vistheimila-
nefndina var hann látinn lýsa dvöl-
inni á Snekkjuvogi og nefndarmeð-
limir merktu inn á staðlað eyðublað
það sem hann taldi að miður hefði
farið. Farið var eftir þeim gögnum
þegar úrskurðað var um upphæð
sanngirnisbóta.
Bræðurnir eru með matsgögnin í
höndunum og sýna blaðamanni. Sé
miðað við gögnin var ekki gert mik-
ið úr því andlega ofbeldi sem Albert
vill meina að hann hafi orðið fyrir
á Snekkjuvogi. Steinar bendir á at-
hugasemd sýslumanns í gögnunum
þar sem segir að ósannað sé með
öllu að börn hafi sætt vinnuþrælkun
á heimilinu. „Hvað er það þegar fjög-
urra ára gamalt barn er látið slátra
hænum, moka skít og vinna í poka-
gerð tímunum saman? Hann var
bara smákrakki,“ segir Steinar.
„Ég var að segja Alberti að í mín-
um huga skiptir það engu máli þó
svo það hafi kannski verið meira í
samfélaginu á þessum tíma að börn
hafi verið látin vinna að einhverju
leyti. En að láta smákrakka vinna frá
morgni til kvölds og fá ekkert borgað,
það er ekki í lagi.“
Haldið frá fjölskyldunni
„Hefur átt erfitt út af öðru. Á ekki for-
eldra og fer á þvæling,“ var ein af at-
hugasemdum nefndarinnar í máli
Alberts. „Hann var í umsjá barna-
verndaryfirvalda til sautján ára ald-
urs. Það var algjörlega þeirra að færa
hann á milli staða,“ segir Steinar.
Þeim bræðrum finnst á orðalaginu
eins og talið sé að Albert hafi sjálf-
ur valið hvar hann dvaldi og hvenær
hann flutti á milli staða.
Í gögnunum var ekki merkt við
að Albert hefði orðið fyrir rofi á
tengslum við fjölskyldu. „Honum var
algjörlega haldið frá fjölskyldu sinni.
Móður okkar var snúið við í hliðinu
þegar hún reyndi að koma í heim-
sókn,“ bendir Steinar á.
Að sögn þeirra bræðra átti móðir
þeirra erfitt með að nýta sér skipu-
lagða heimsóknartíma á Snekkju-
vogi vegna veikinda sinna. Þegar
hún reyndi að heimsækja drenginn
sinn, þegar henni hentaði, fékk hún
það ekki.
Albert stóð því í þeirri trú alla sína
barnæsku að móðir hans vildi ekkert
n Albert Wium dvaldi á Snekkjuvogi þegar hann var barn n Hafnar sáttaboði stjórnvalda
Brenndu barnæskuna burt
Í ágúst í fyrra greindi DV frá máli
þriggja kvenna, þeirra Ernu Agnars-
dóttur, Jóhönnu Agnarsdóttur og
Maríu Haraldsdóttur, sem allar
dvöldu á Kumbaravogi sem börn og
unglingar. Þær lýstu erfiðri barnæsku
sinni á heimilinu sem var sneydd
ást og hlýju. Þær sögðust hafa sætt
illri meðferð og vinnuþrælkun. Kumb-
aravogssystur, eins og þær kalla sig,
hittust í fjörunni á Stokkseyri fyrir
neðan Kumbaravog einn dag í ágúst
og brenndu líkan af heimilinu sem
þær höfðu látið útbúa fyrir sig. Það
var þeirra leið til að loka málinu eftir að hafa tekið sáttaboði um sanngirnisbætur.
Kumbaravogssystur voru þó ekki sáttar við niðurstöðu skýrslunnar og hafa aldrei
kallað vistheimilanefndina annað en hvítþvottanefnd, enda hafi tilgangur nefndarinnar
eingöngu verið að hvítþvo heimilin að þeirra mati.
24. ágúst 2011
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
blaðamaður skrifar solrun@dv.is