Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.2012, Blaðsíða 28

„Hann dó nánast
samstundis“
28 Viðtal 31. ágúst–2. september 2012 Helgarblað
S
ólin skín eins og áður en
tilfinningin er önnur. Það
hefur eitthvað breyst. Fyr-
ir utan það að vindurinn
næðir og þeir fáu sem eru
á ferli halda jakkanum þétt upp að
líkamanum. Haustið gerir vart við
sig, ný árstíð er að renna upp, nýtt
upphaf. Það er kominn tími til að
gera upp og halda áfram. Í útvarp-
inu ómar nýjasti slagarinn henn-
ar Þórunnar Antoníu, „there‘s no
turning back, turning back.“
Þannig líður Einari Ólasyni líka
– nú vill hann létta byrðum fortíðar
af sér og skapa sér nýja framtíð. Þótt
hann hafi ekki verið gefinn fyrir að
horfa mikið í baksýnisspegilinn og
segir að það sé aðeins til þess fall-
ið að keyra á neyddist hann til þess
þegar þrjátíu ára hjónabandi lauk í
vor. Hann er í þeim fasa að endur-
skilgreina sjálfan sig og er rétt að
finna taktinn á ný, syngjandi sæll
og glaður.
Samfélag ættleiddra barna
Í litlu bíslagi við hvítt timburhús í
Kópavoginum tekur Einar á móti
mér. Hann tók þetta á leigu eftir
skilnaðinn og býr þarna með tík-
inni Perlu. Á veggjunum hanga
stórar ljósmyndir sem hann hefur
tekið og látið prenta á ál.
Sjálfur er hann fæddur í Keflavík
en var vikugamall gefinn til
Húsavíkur. Hann er ástandsbarn,
móðir hans vann í Officera-klúbbn-
um, var einstæð móðir og bjó hjá
systkinum sínum. Á árunum 1956–
1960 eignaðist hún fimm börn
sem hún gaf öll frá sér, stelpu árið
1956, Einar árið 1957, aðra stúlku
árið 1958 og tvíbura árið 1960. „Við
erum öll Kanabörn,“ segir Einar.
Hann situr við borðstofuborðið
undir mynd af þara. Tíkin Perla er
óróleg og geltir inni í eldhúsi svo
hann ákveður að hleypa henni fram
en gefst upp á látunum í henni og
fer með hana út í bíl.
Á Húsavík voru fleiri börn í göt-
unni sem voru ættleidd. „Það var
mikið af ættleiddum börnum í
götunni og það má segja að þar
hafi myndast samfélag ættleiddra
barna. Bróðir minn var líka ætt-
leiddur en frá annarri konu. Það
voru aldrei nein leyndarmál í kring-
um þetta og allt frá því að ég man
eftir mér vissi ég að ég væri ætt-
leiddur,“ segir Einar.
Hann vissi svo sem ekk-
ert mikið meira en það,
foreldrar hans þekktu
ekki sögu móður hans en
þekktu nafn hennar og
vissu það eitt að hann ætti
systkini. „Ég var svona
sautján, átján ára þegar ég
fór að leita að henni. Þá
hafði það blundað í mér
lengi. Mér fannst mikil-
vægt að þekkja uppruna
minn,“ segir Einar sem
ræddi þetta við foreldra
sína sem hvöttu hann
áfram.
„Árið 1974 fann ég
systur hennar sem bjó
þá í Skerjafirðinum. Ég
hringdi í hana og sagði
að ég væri sonur Alice
Schmidt og hún bauð
mér í heimsókn. Henni
brá auðvitað en ekkert
á við það hve mér brá
þegar ég gekk inn í for-
stofuna hjá henni og sá
mynd af ungum manni
í herklæðum sem mér
fannst vera ég. Það var
elsti bróðir minn. Við erum mjög
líkir í fasi, hreyfingum og andliti.
Hún gaf mér síðan símanúmer og
heimilisfang hjá mömmu. Að öðru
leyti man ég lítið eftir þessu sam-
tali, ég var eiginlega bara í losti, yf-
irspenntur.“
Grétu saman
Einar ók síðan beinustu leið heim
til sín og hringdi í móður sína og
kynnti sig, sagðist heita Einar og
vera sonur hennar, fæddur árið
1957. „Hún fór bara að gráta og ég
grét með henni. Í kjölfarið skrif-
uðumst við á og hún sendi mér
myndir af sér. Ég er líkur henni, sér-
staklega hakan,“ segir hann og ýtir
hökunni fram. „Það fylgdi því viss
léttir að sjá myndir af henni því
ég vildi vita hvernig hún liti út og
hvernig manneskja hún væri.
Í rauninni er saga hennar stór-
merkileg. Hún var alltaf að leita að
riddaranum á hvíta hestinum, við
vitum það öll. Hún varð ástfangin í
stríðinu og kynntist manni sem hét
George Wilsey. Hann var síðan kall-
aður til Normandí þaðan sem hann
hvarf. Síðan eignaðist hún okkur öll
og gaf okkur frá sér. Það var svo árið
1966 sem síminn hringdi á jóladag.
Þá bjó hún í Njarðvík ásamt bróð-
ur sínum og systur. Bróðir hennar
svaraði og þá var George á línunni.
Hann bað bróður hennar um að
skila því til mömmu að hann myndi
sækja hana á morgun.
Ég á úrklippu úr einhverju blaði
þar sem þau eru að ganga út úr
flugvélinni og fyrirsögnin á fréttinni
er Icelandic Love Story. Þau bjuggu
saman í Flórída það sem eftir var
en hann vissi aldrei af okkur, börn-
unum sem hún gaf,“ segir Einar en
elsti sonur hennar fór með henni
út. „Það vissi enginn af okkur. Einu
sinni fór ég suður til Keflavíkur með
systur minni þar sem við hittum
gamla vinkonu hennar mömmu.
Þegar hún tók á móti okkur sagði
hún, „jæja, svo þið eruð börnin sem
ég hélt að mamma ykkar hefði lóg-
að.“ Hún hélt að mamma hefði farið
í fóstureyðingu. Ég skil ekki hvernig
hún gat leynt þessu.“
Neitaði að hitta hann
Einar gerði einu sinni tilraun til
þess að hitta móður sína. „Ég fór til
Flórída árið 1980 og hún bjó í svona
klukkutíma fjarlægð. Ég hringdi í
hana og bað hana um að hitta mig
en hún neitaði og sagðist óttast
viðbrögð eiginmannsins. Ég held
að hún hafi bara ekki viljað hitta
mig. Kannski var einhver hræðsla í
henni af því að hún var loksins búin
að hitta riddarann á hvíta hestin-
um, ég veit það ekki,“ segir Einar
þungur á brún.
Hann hélt þó sambandi við
móður sína. „Við skrifuðumst á og
hún gekk alltaf út frá því að ég ætti
að vera sáttur við lífið eins og það
væri. Ég áttaði mig aldrei á því hvort
hún sæi eftir því að hafa gef-
ið okkur frá sér, ég varð þess
allavega ekki var. En hún sagði
að ég hefði alist upp hjá góðu
fólki, bað mig um að reyna að
sætta mig við það að hún hefði
ekki getað ekki alið okkur upp
og sagðist vona að hún hefði
gefið okkur betra líf.
Í raun fékk ég aldrei svör
við þeim spurningum sem
brunnu á mér. Ég vildi til dæm-
is fá að vita hvaðan ég kem og
af hverju hún gaf mig. Ég fékk
aldrei svör við því,“ segir Einar
þar sem hann situr eirðarlaus
og órólegur á móti mér.
Móðir hans lést um pásk-
ana fyrir fjórum árum síðan.
„Í raun og veru þá ber ég engar
tilfinningar til hennar,“ seg-
ir hann einlægt. „Systkini mín
voru við dánarbeð hennar og
mér bauðst það líka. Á tímabili
langaði mig til þess en ég tók
ákvörðun um að gera það ekki.
Ég hef stundum séð eftir því en það
er ekkert sem skiptir máli í mínu
lífi. Þessum kafla er bara lokið. En
ég get ekki skilið hvernig hún gat
lifað með þessu, að eiga börn á Ís-
landi og hitta þau aldrei.“
Frelsið í sjávarplássinu
Sú tilfinning ágerðist þegar Einar
varð sjálfur faðir. „Ég á þrjú börn
og eina fósturdóttur. Það var mjög
einkennileg tilfinning sem fylgdi
því að verða faðir og upplifa þessi
tengsl við börnin og hugsa til þess
á sama tíma að móðir mín hafi gef-
ið mig frá sér. Ég skil ekki hvernig
það er hægt að gefa fimm börn, eða
bara eitt.
Á sama tíma er ég þakklátur yfir
því að hún hafi gert þetta því ég er
ánægður með lífið eins og það er.
Ég hef oft velt því fyrir mér hvern-
ig lífið hefði verið ef ég hefði verið
áfram hjá henni. Sem betur fer ólst
ég upp á Húsavík en ekki í Banda-
ríkjunum.
Það voru forréttindi að fá að al-
ast upp í litlu sjávarþorpi úti á landi
þar sem ég var frjáls og gat hlaup-
ið um og leikið mér eins og ég vildi.
Eins þykir mér alltaf vænt um að
hafa náð síðustu síldarárunum á
Húsavík, sjá kerlingarnar salta og
bátana koma svo drekkhlaðna í
land að ekkert stóð upp úr nema
stýrishúsið.
Ég er mjög sáttur við það hvern-
ig þetta þróaðist, hvar ég endaði og
ólst upp. Foreldrar mínir
voru mér mjög góðir, alveg
yndislegt fólk. Mig skorti
aldrei neitt. Mér var kennt
að vinna strax í æsku og
mamma kenndi okkur
að bjarga okkur, sauma,
stoppa í sokka, elda, þrífa
og strauja. Við lærðum
það sem við þurftum að
kunna,“ segir Einar og
bætir því hlæjandi við að
hann sé nú alveg maður í
að strauja skyrturnar sín-
ar sjálfur.
Faðir hans rak
krambúð á Húsavík þar
til hann tók við mat-
vöruverslun sem hann
rak fram eftir öllu, eða
þar til hann var orðinn
veikur maður í kringum
1985. „Hann fékk nokk-
ur hjartaáföll en var hress fram í
andlátið,“ segir Einar. Faðir hans dó
fyrir sex árum síðan.
Leitin að pabba
Blóðföður sinn hitti Einar aldri en
hann leitaði hans líka. „Eftir að
ég fann mömmu fór ég að leita að
honum. Í raun og veru gaf mamma
mér aldrei leyfi til þess. Hún gaf
mér upp nafn á manni en ég hafði
ekkert í höndunum og veit ekki
hvort hún sagði satt, ég varð bara
að treysta því. Þetta var frekar sjald-
gæft nafn, Thomas Egan, og einu
sinni eyddi ég mánaðarlaununum
í að hringja í alla menn sem báru
þetta nafn í Bandaríkjunum. Þeir
voru bara áttatíu talsins,“ segir Ein-
ar en leit hans bar engan árangur.
„Þeir sem vildu tala við mig vildu
bara ræða eldgosið í Vatnajökli en
aðrir skelltu á mig.“
Honum þykir það skrýtin tilfinn-
ing að vita ekki hver pabbi sinn er.
„Ég hefði viljað sjá mynd af honum
og fá að vita hvernig maður hann
er. Hvort hann eigi börn, kannski
á ég hálfsystkini í Bandaríkjunum,“
segir Einar hugsi. „Ég væri til í að
loka þessum hring. Auðvitað hefði
líka verið gaman að sjá hann en ég
get ekki gert neina kröfu til þess.“
Systkini sín hefur hann öll fund-
ið og þau halda sambandi.
„Papparazzaði“ prinsinn
Það var svo árið 1979 sem Ein-
ar flutti til Reykjavíkur. Eftir ára-
mótin hóf hann ferilinn sem blaða-
ljósmyndari, sama dag og Vigdís
varð forseti. Á ferlinum lenti hann
í ýmsum ævintýrum og mörgum
eftirminnilegum. Einn daginn fékk
hann til dæmis að hanga með Hall-
dóri Laxness.
Það var á sjötíu ára rithöf-
undarafmæli hans og Einari fannst
ekki leiðinlegt að fá að mynda hann
í túninu heima. Hvað þá að hlýða á
sögurnar. „Halldór var náttúrulega
snillingur og það voru forréttindi
að fá að eyða smá tíma með hon-
um. Hann sagði mér til dæmis frá
því þegar Inga fyrrverandi eigin-
kona hans kom að vitja hans á spít-
ala. Hann spurði hver hún væri og
hún svaraði, „Halldór minn, þetta
er ég. Inga, fyrrverandi konan þín.“
Þá spurði hann „nú og var það far-
sælt hjónaband?“ Greinilega ekki!“
segir Einar hlæjandi.
Það er létt yfir honum þegar
hann rifjar þetta upp. Honum
Einar Ólason ljósmyndari segir frá því þegar hann
horfði á einn besta vin sinn verða litla bróður sínum
að bana með voðaskoti. Þeir voru bara sautján ára,
úti að leika sér með nýju rifflana sína og ætluðu sér
ekkert illt. En slysin gera ekki boð á undan sér og Einar
varð aldrei samur á eftir. Hann sagði Ingibjörgu Dögg
Kjartansdóttur einnig frá leitinni að móðurinni sem
gaf hann aðeins vikugamlan frá sér og föðurnum sem
hann fann aldrei. Þá rifjaði hann upp eftirminnileg at-
vik frá ferlinum, eins og það þegar Albert Guðmunds-
son kýldi hann kaldan svo úr datt tönn.
„ Í einhverjum fífla-
gangi rak hann
riffilinn í gegnum klofið á
sér og skaut aftur fyrir sig.
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal Uppáhald
s Fá verkefni voru eins skemmtileg
og það þegar Einar eyddi degi með Halldór
i.
Næsta verkefni Einar undirbýr fyrstu einkasýninguna á áratugalöngum ferli þar sem hann vinnur með náttúruna.