Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2012, Blaðsíða 12

12 Fréttir 19.–21. október 2012 Helgarblað
Þ
jóðinni gefst á laugardag
tækifæri til gefa sitt álit á
tillögum stjórnlagaráðs í
ráðgefandi þjóðaratkvæða­
greiðslu. Á kjörseðlinum
verða sex spurningar þar sem hug­
ur þjóðarinnar verður kannaður en
um er að ræða nokkur veigamikil
atriði í tillögum stjórnlagaráðs að
nýrri stjórnarskrá.
Fyrst verður spurt hvort til­
lögurnar eigi að vera lagðar til
grundvallar frumvarpi að nýrri
stjórnarskrá, hvort náttúruauðlind­
ir sem ekki eru í einkaeigu verði
lýstar þjóðareign, hvort það eigi að
vera ákvæði um þjóðkirkju á Íslandi
í stjórnarskrá, hvort persónukjör í
kosningum til Alþingis verði heim­
ilað í meira mæli, hvort ákvæði um
að atkvæði kjósenda alls staðar að
af landinu vegi jafnt verði í stjórn­
arskránni og hvort að í nýrri stjórn­
arskrá verði ákvæði um að tiltekið
hlutfall kosningarbærra manna
geti krafist þess að mál fari í þjóðar­
atkvæðagreiðslu.
Atkvæðagreiðslan aðeins
ráðgefandi
Þjóðaratkvæðagreiðslan er einung­
is ráðgefandi en það þýðir að
stjórnlagaráð, Alþingi eða ríkis­
stjórnin eru bundin af niðurstöðu
þjóðarinnar. Stjórnvöld hafa samt
hingað til alltaf farið eftir niður­
stöðum ráðgefandi þjóðaratkvæða­
greiðslna en þrjár slíkar hafa verið
haldnar hér á landi. Síðasta ráðgef­
andi atkvæðagreiðslan var haldin
hér á landi árið 1933 en þá var kosið
um afnám áfengisbannsins.
Í atkvæðagreiðslunni á laugar­
dag geta kjósendur valið að svara
ýmist öllum spurningunum sex
sem eru á kjörseðlinum eða valið
úr þær spurningar sem þeir óska
að svara. Atkvæði telst gilt ef að
minnsta kosti einni spurningunni
er svarað. Gert er ráð fyrir að niður­
stöður atkvæðagreiðslunnar liggi
fyrir á sunnudag en landskjörstjórn
hefur umsjón með atkvæðagreiðsl­
unni.
Utankjörfundaratkvæðagreiðsla
hefur staðið yfir síðan 25. ágúst síð­
astliðinn. Samkvæmt upplýsingum
frá kjörstjórn höfðu rúmlega 8.700
greitt atkvæði utan kjörfundar síð­
degis á fimmtudag. Erfitt er að
spá fyrir um kjörsókn í þjóðar­
atkvæðagreiðslunni um helgina en
í þeim ráðgefandi þjóðaratkvæða­
greiðslum sem hafa verið haldnar
á Íslandi hefur kjörsókn verið mest
71,5 prósent, árið 1908, en minnst
45,3 prósent, árið 1933.
Stjórnskipunar­ og eftirlitsnefnd
Alþingis hefur haft tillögur stjórn­
lagaráðs til umfjöllunar frá því að
tillögunum var skilað til þingsins
sumarið 2011. Nefndin fól fjögurra
manna starfshópi lögfræðinga að
fara yfir tillögurnar í heild en þeirri
vinnu lýkur eftir að þjóðaratkvæða­
greiðslan um helgina fer fram.
Fyrsta spurningin sem kjósendur
eru spurðir í kjörklefanum er hvort
þeir vilji að tillögur ráðsins verði
lagðar til grundvallar breytingum
á stjórnarskrá. Tillögurnar eru í
níu köflum auk aðfaraorða en þær
skiptast niður í 114 greinar.
Náttúruauðlindir
sameign þjóðarinnar
Í tillögum stjórnlagaráðs er gert ráð
fyrir því að náttúruauðlindir, sem
ekki eru í einkaeigu, verði í sam­
eign þjóðarinnar. Önnur spurning
á kjörseðlinum snýr að þessu atriði.
Engin ákvæði eru til staðar í núgild­
andi stjórnarskrá um náttúruauð­
lindir að undanskildu ákvæði sem
heimilar að réttur útlendinga til að
eiga fasteignaréttindi eða hluti í fyr­
irtækjum á Íslandi sé takmarkaður.
Tillögur um að náttúruauðlind­
ir séu sameign þjóðarinnar koma
ekki sjálfkrafa í veg fyrir að auð­
lindirnar séu nýttar en sérstök
ákvæði eru til staðar í tillögunum er
kemur að nýtingu náttúruauðlind­
anna. Aðeins er tekið fyrir að auð­
lindirnar eða réttindi tengd þeim
verði afhent til eignar eða varan­
legra afnota, að ekki megi selja þær
eða veðsetja og að þær verði nýtt­
ar til hagsbóta fyrir þjóðina alla.
Í umfjöllun Lagastofnunar Há­
skóla Íslands kemur fram að ekki sé
skýrt hvað falli nákvæmlega und­
ir þjóðareign ef henni er ætlað að
stofna til eignaréttar. Þjóðareign sé
í raun ríkiseign þar sem þjóðin sé
of óákveðinn hópur til að geta talist
eigandi einhvers.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
tilraunir eru gerðar til að setja
ákvæði um sameign náttúruauð­
linda í stjórnarskrá. Í skýring­
um stjórnlagaráðs við tillögurn­
ar kemur fram að stjórnvöld hafi
fimm sinnum gert árangurslaus­
ar tilraunir til þess að festa ákvæði
um slíka sameign í stjórnarskrá.
Gunnar Thoroddsen, þáverandi
forsætisráðherra, Davíð Oddsson,
þáverandi forsætisráðherra, auð­
lindanefnd, oddvitar ríkisstjórnar
Framsóknar og Sjálfstæðisflokks
árið 2007 og oddvitar núverandi
ríkisstjórnar hafa gert tilraun til
að bæta náttúruauðlindaákvæði í
stjórnarskrána.

Andstæðingar segja
Andstæðingar ákvæðisins hafa
bent á að umdeilanlegt sé hvort
þjóð geti átt eignir og að þjóðareign
sé í raun ríkiseign. Þá hefur verið
bent á að ekki liggur nákvæmlega
fyrir hvað sé átt við með hugtakinu
náttúruauðlindir.

Stuðningsmenn segja
Þeir sem stutt hafa tillögur um
sérstakt ákvæði um sameign nátt­
úruauðlinda hafa talað um að með
ákvæðinu yrðu settar siðferðilegar
skorður um hvernig úthluta skuli
nýtingarleyfum á auðlindum. Þá hef­
ur verið bent á mikilvægi þess að
óumdeilt sé að náttúruauðlindir séu
í eigu þjóðarinnar þegar kemur að
samningum við erlend ríki eða ríkja­
samtök.
Um þetta er kosið
n Ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðsla um breytingar á stjórnarskránni
Þjóðin spurð álits Í kosningunum um helgina gefst þjóðinni tækifæri til að segja skoðun
sína á hugmyndum um breytingar á stjórnarskrá Íslands. Ekki er víst að annað tækifæri
gefist til að hafa áhrif á þá vinnu á næstunni nema þá þegar og ef kosið verður um nýja
stjórnarskrá. Mynd GuðMundur viGfúSSon
Tillögur ráðsins Fyrsta spurningin á
kjörseðlinum er hvort tillögur stjórnlagaráðs
verða lagðar til grundvallar breytingum á
stjórnarskránni. Í öðrum spurningum er ekki
beint spurt um tillögurnar að því leyti að ekki
er endilega verið að spyrja um útfærsluatriði
ráðsins á þeim breytingum sem um ræðir.
Mynd GunnAr GunnArSSon
Aðalsteinn Kjartansson
blaðamaður skrifar adalsteinn@dv.is