Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2012, Síða 12
12 Fréttir 19.–21. október 2012 Helgarblað
Þ
jóðinni gefst á laugardag
tækifæri til gefa sitt álit á
tillögum stjórnlagaráðs í
ráðgefandi þjóðaratkvæða
greiðslu. Á kjörseðlinum
verða sex spurningar þar sem hug
ur þjóðarinnar verður kannaður en
um er að ræða nokkur veigamikil
atriði í tillögum stjórnlagaráðs að
nýrri stjórnarskrá.
Fyrst verður spurt hvort til
lögurnar eigi að vera lagðar til
grundvallar frumvarpi að nýrri
stjórnarskrá, hvort náttúruauðlind
ir sem ekki eru í einkaeigu verði
lýstar þjóðareign, hvort það eigi að
vera ákvæði um þjóðkirkju á Íslandi
í stjórnarskrá, hvort persónukjör í
kosningum til Alþingis verði heim
ilað í meira mæli, hvort ákvæði um
að atkvæði kjósenda alls staðar að
af landinu vegi jafnt verði í stjórn
arskránni og hvort að í nýrri stjórn
arskrá verði ákvæði um að tiltekið
hlutfall kosningarbærra manna
geti krafist þess að mál fari í þjóðar
atkvæðagreiðslu.
Atkvæðagreiðslan aðeins
ráðgefandi
Þjóðaratkvæðagreiðslan er einung
is ráðgefandi en það þýðir að
stjórnlagaráð, Alþingi eða ríkis
stjórnin eru bundin af niðurstöðu
þjóðarinnar. Stjórnvöld hafa samt
hingað til alltaf farið eftir niður
stöðum ráðgefandi þjóðaratkvæða
greiðslna en þrjár slíkar hafa verið
haldnar hér á landi. Síðasta ráðgef
andi atkvæðagreiðslan var haldin
hér á landi árið 1933 en þá var kosið
um afnám áfengisbannsins.
Í atkvæðagreiðslunni á laugar
dag geta kjósendur valið að svara
ýmist öllum spurningunum sex
sem eru á kjörseðlinum eða valið
úr þær spurningar sem þeir óska
að svara. Atkvæði telst gilt ef að
minnsta kosti einni spurningunni
er svarað. Gert er ráð fyrir að niður
stöður atkvæðagreiðslunnar liggi
fyrir á sunnudag en landskjörstjórn
hefur umsjón með atkvæðagreiðsl
unni.
Utankjörfundaratkvæðagreiðsla
hefur staðið yfir síðan 25. ágúst síð
astliðinn. Samkvæmt upplýsingum
frá kjörstjórn höfðu rúmlega 8.700
greitt atkvæði utan kjörfundar síð
degis á fimmtudag. Erfitt er að
spá fyrir um kjörsókn í þjóðar
atkvæðagreiðslunni um helgina en
í þeim ráðgefandi þjóðaratkvæða
greiðslum sem hafa verið haldnar
á Íslandi hefur kjörsókn verið mest
71,5 prósent, árið 1908, en minnst
45,3 prósent, árið 1933.
Stjórnskipunar og eftirlitsnefnd
Alþingis hefur haft tillögur stjórn
lagaráðs til umfjöllunar frá því að
tillögunum var skilað til þingsins
sumarið 2011. Nefndin fól fjögurra
manna starfshópi lögfræðinga að
fara yfir tillögurnar í heild en þeirri
vinnu lýkur eftir að þjóðaratkvæða
greiðslan um helgina fer fram.
Fyrsta spurningin sem kjósendur
eru spurðir í kjörklefanum er hvort
þeir vilji að tillögur ráðsins verði
lagðar til grundvallar breytingum
á stjórnarskrá. Tillögurnar eru í
níu köflum auk aðfaraorða en þær
skiptast niður í 114 greinar.
Náttúruauðlindir
sameign þjóðarinnar
Í tillögum stjórnlagaráðs er gert ráð
fyrir því að náttúruauðlindir, sem
ekki eru í einkaeigu, verði í sam
eign þjóðarinnar. Önnur spurning
á kjörseðlinum snýr að þessu atriði.
Engin ákvæði eru til staðar í núgild
andi stjórnarskrá um náttúruauð
lindir að undanskildu ákvæði sem
heimilar að réttur útlendinga til að
eiga fasteignaréttindi eða hluti í fyr
irtækjum á Íslandi sé takmarkaður.
Tillögur um að náttúruauðlind
ir séu sameign þjóðarinnar koma
ekki sjálfkrafa í veg fyrir að auð
lindirnar séu nýttar en sérstök
ákvæði eru til staðar í tillögunum er
kemur að nýtingu náttúruauðlind
anna. Aðeins er tekið fyrir að auð
lindirnar eða réttindi tengd þeim
verði afhent til eignar eða varan
legra afnota, að ekki megi selja þær
eða veðsetja og að þær verði nýtt
ar til hagsbóta fyrir þjóðina alla.
Í umfjöllun Lagastofnunar Há
skóla Íslands kemur fram að ekki sé
skýrt hvað falli nákvæmlega und
ir þjóðareign ef henni er ætlað að
stofna til eignaréttar. Þjóðareign sé
í raun ríkiseign þar sem þjóðin sé
of óákveðinn hópur til að geta talist
eigandi einhvers.
Þetta er ekki í fyrsta skipti sem
tilraunir eru gerðar til að setja
ákvæði um sameign náttúruauð
linda í stjórnarskrá. Í skýring
um stjórnlagaráðs við tillögurn
ar kemur fram að stjórnvöld hafi
fimm sinnum gert árangurslaus
ar tilraunir til þess að festa ákvæði
um slíka sameign í stjórnarskrá.
Gunnar Thoroddsen, þáverandi
forsætisráðherra, Davíð Oddsson,
þáverandi forsætisráðherra, auð
lindanefnd, oddvitar ríkisstjórnar
Framsóknar og Sjálfstæðisflokks
árið 2007 og oddvitar núverandi
ríkisstjórnar hafa gert tilraun til
að bæta náttúruauðlindaákvæði í
stjórnarskrána.
Andstæðingar segja
Andstæðingar ákvæðisins hafa
bent á að umdeilanlegt sé hvort
þjóð geti átt eignir og að þjóðareign
sé í raun ríkiseign. Þá hefur verið
bent á að ekki liggur nákvæmlega
fyrir hvað sé átt við með hugtakinu
náttúruauðlindir.
Stuðningsmenn segja
Þeir sem stutt hafa tillögur um
sérstakt ákvæði um sameign nátt
úruauðlinda hafa talað um að með
ákvæðinu yrðu settar siðferðilegar
skorður um hvernig úthluta skuli
nýtingarleyfum á auðlindum. Þá hef
ur verið bent á mikilvægi þess að
óumdeilt sé að náttúruauðlindir séu
í eigu þjóðarinnar þegar kemur að
samningum við erlend ríki eða ríkja
samtök.
Um þetta er kosið
n Ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðsla um breytingar á stjórnarskránni
Þjóðin spurð álits Í kosningunum um helgina gefst þjóðinni tækifæri til að segja skoðun
sína á hugmyndum um breytingar á stjórnarskrá Íslands. Ekki er víst að annað tækifæri
gefist til að hafa áhrif á þá vinnu á næstunni nema þá þegar og ef kosið verður um nýja
stjórnarskrá. Mynd GuðMundur viGfúSSon
Tillögur ráðsins Fyrsta spurningin á
kjörseðlinum er hvort tillögur stjórnlagaráðs
verða lagðar til grundvallar breytingum á
stjórnarskránni. Í öðrum spurningum er ekki
beint spurt um tillögurnar að því leyti að ekki
er endilega verið að spyrja um útfærsluatriði
ráðsins á þeim breytingum sem um ræðir.
Mynd GunnAr GunnArSSon
Aðalsteinn Kjartansson
blaðamaður skrifar adalsteinn@dv.is