Dagblaðið Vísir - DV - 19.10.2012, Side 34

34 Viðtal 19.–21. október 2012 Helgarblað
ekki neitt vandamál. Hún var þannig
karakter.“
Hann brosir blíðlega og segist
vera ratvís á sterkar og sjálfstæðar
konur. Þær séu og hafi alltaf verið
allt í kring. Pabbi hans var rafvirki
og vann lengi vel mikið úti á landi
en móðir hans lét það ekki á sig fá.
„Mamma var mjög sjálfstæð kona.
Hún tók bílpróf töluvert á undan
pabba og keypti bíl. Svo bauð hún
fjölskyldunni í sunnudagsbíltúr,
smurði brauð og fór með okkur á
Þingvelli. Það þótti óvenjulegt, enda
öfugt við það sem tíðkaðist á þessum
tíma þegar margar konur voru próf-
lausar en hún setti það ekki fyrir sig.
Hún var minn langbesti vinur alla
tíð.“
Öflugir menn
Seinna kynntist hann annarri konu
og eignaðist með henni þrjú börn.
Með tímanum uxu þau í sundur
og skildu um fertugt. Þá kom Hel-
ena inn í líf hans en þau hafa ver-
ið saman síðan. Fjölskyldan er náin
og hann segir að hún samanstandi
af sterkum karakterum. Þrátt fyrir
það sé misklíð nánast óþekkt enda
sé það gjarna þannig fólk sem getur
unnið vel saman. Hann hefur reynsl-
una, ekki bara frá fjölskyldulífinu
heldur líka úr verkalýðsbaráttunni.
„Í tíu ár var ég á stöðugum þvæl-
ingi og fór hringinn í kringum
landið tvisvar til þrisvar á ári og
kenndi rafvirkjum á námskeiðum.
Þar til formaður Rafiðnarsambands-
ins veiktist og varð að hætta með til-
tölulega skömmum fyrirvara. Þar
sem ég þekkti nánast hvern einasta
félagsmann í gegnum kennsluna var
ég fenginn í hans stað. Ég vildi að
stjórn félagsins yrði einnig endur-
nýjuð. Það varð úr og ég valdi alla
öflugustu mennina í félaginu. Sum-
ir sögðu að ég væri galinn, ég gæti
ekki stjórnað félaginu með alla frek-
ustu gaurana mér við hlið. Ég svar-
aði því til að ég þyrfti þá allavega
ekki að hafa áhyggjur af því að þeir
kæmu aftan að mér, því þeir væru
það hreinskiptir og öflugir karakter-
ar. Það reyndist rétt ákvörðun, okkur
tókst vel að vinna saman og við gerð-
um Rafiðnaðarsambandið að mjög
öflugu félagi.“
Í kapphlaupi við verðbólguna
Hann bendir á að nú sé talað um ís-
lenskt efnahagsundur. Að hans mati
á sú umræða eigi rétt á sér, hér hafi
ekkert undur átt sér stað. Krónan
hafi hins vegar verið felld eftir hrunið
og það skapi þessa ímynd. „Það átta
sig ekki allir á því þegar þeir segja að
krónan sé svo góð að þegar hún er
felld er hluti af launum fólks tekinn
og færður annað.
Krónan var felld um helming
og launin eru núna sambærileg því
sem gerðist árið 2005. Munurinn er
aukaskattur sem er lagður á fólkið.
Flestir launamenn borga brúsann
og aðrir sleppa, til dæmis sjávarút-
vegurinn sem græðir á tá og fingri og
mokar inn peningum. Eins og alltaf
þá lenda peningarnir hjá fámennum
hópi þjóðarinnar.
Svo er alltaf bent á að við gerum
svo lélega kjarasamninga. Á 40 ára
afmæli Rafiðnaðarsambandsins
árið 2010 tókum við saman hvað
við hefðum samið um miklar kaup-
hækkanir á þessum árum. Það var
vel yfir 3.000 prósent. Á sama tíma
hafði danska rafiðnaðarsambandið
samið um 330 prósenta hækkun.
Við hefðum getað haldið því fram
að við værum þá í mun betri stöðu
en því fer víðs fjarri. Við vorum alltaf
að keppast við verðbólguna, eins
og Hannes Hólmsteinn Gissurar-
son, sem var einn stærsti efnahags-
sérfræðingur fyrri efnahagsstjórna,
sagði þá var svo gott að hafa krón-
una því þá væri blóðsúthellingalaust
hægt að leiðrétta góða kjarasamn-
inga. Þetta sagði hann opinberlega
og það var akkúrat það sem var
gert. Það var eins og við stæðum á
hlaupabretti, hlypum og hlypum en
stæðum alltaf á sama stað. Á meðan
náðu Danirnir vaxandi kaupmætti.
Síðan stóðu þessir sömu menn
og réðust að verkalýðshreyfingunni
vegna þess að launin voru svo lág.
En það var ekki við okkur að sakast,
stjórnmálamenn gengisfelldu alltaf
kjarasamningana.“
Vill klára aðildarumræður
Lausnin felst í því að skipta krónunni
út að mati Guðmundar. „Því tel ég
að það sé mikilvægt að ræða það til
enda hvað okkur stendur til boða ef
við semjum við Evrópusambandið.
Ég er ekki viss um að við samþykkjum
samninginn en við eigum að skoða
möguleikana.
Stærsti kosturinn við það er að
þá gætum við fengið stuðning við að
losna við krónuna og gjaldeyrishöftin.
Við gerum það ekki sjálf, við skuldum
það mikið og erum enn með þessa
snjóhengju hér inni og ráðum ekkert
við það. Eina leiðin væri að fella krón-
una aftur um sextíu til sjötíu prósent.
Ég efast um að fólk sé tilbúið til þess.“
Til að útskýra hvað hann á við seg-
ir hann: „Við lifum hér í einangraðu
umhverfi. Við erum með krónu sem
við vitum ekki hversu mikils virði er
vegna þessa. Við getum haldið svona
áfram í svona tvö ár til viðbótar en
þá verður það sjónarspil búið og við
neyðumst til að horfast í augu við
staðreyndirnar.“
Áróðurinn meiðir
„Oft er ég gáttaður á ummælum
manna sem eru eða hafa verið í póli-
tík og því hvað þeir tala af mikilli van-
þekkingu um hvernig hlutirnir ganga
fyrir sig í samfélaginu, hvernig hag-
kerfið virkar, hvernig kjarasamn-
ingar verða til og hvernig samskipt-
um er háttað á vinnumarkaðnum.
Mér rennur kalt vatn milli skinns og
hörunds þegar ég hlusta á umræðuna
sem einkennist oft af yfirburða fá-
visku.
Sumir slá í kringum sig innihalds-
lausum klisjum og upphefja sjálfa sig
með fullyrðingum sem eiga ekki við
rök að styðjast. Það versta er að þetta
er sjónarspil sem menn komast upp
með, að slá sig til riddara á kostnað
annarra.“
Slíkur áróður getur reynt á þol-
rifin, sérstaklega þegar hann snýr
að manni sjálfum. Guðmundur seg-
ir að það lærist að þola umræðuna,
en það sé ekki alltaf auðvelt og hvað
þá þegar hann var að byrja í þessum
bransa. „Ég tók þetta alveg rosalega
nærri mér og var stundum svo full-
ur af heilagri vandlætingu að ég gat
varla gengið. Með tímanum færðu
skráp en samt hefur þetta alltaf
áhrif á mann. Þetta gjörbreytir þínu
persónulega lífi. Mér finnst til dæm-
is gaman að fara í sundlaugar. En
drottinn minn dýri, það er ósjald-
an sem ég stend upp og geng í burtu
af því að það er veist að mér í heita
pottinum. Menn hrauna yfir mig af
því að við höfum ekki afnumið verð-
trygginguna. Verkalýðshreyfingin
getur ekki afnumið verðtrygginguna,
Alþingi gerir það.“
Hrakinn af pöbbnum
Áreitið er ekkert minna annars stað-
ar. „Við höfum lent í því nokkrum
sinnum, ég og konan mín. Við förum
oft í leikhús og stundum höfum við
ákveðið að kíkja aðeins á pöbb áður
en við förum aftur heim fyrst við erum
á annað borð búin að splæsa í leigu-
bíl. Þar hefur það nokkrum sinnum
komið fyrir að það er gerður aðsúg-
ur að mér og ég hef verið hrakinn út
af pöbbnum og konan eyðilögð. Það
fylgir því töluverð persónuskerðing
að vera í svona starfi og það kallar á
ákveðna tegund af karakter. En þetta
er bara svona og hefur verið sérstak-
lega slæmt síðustu ár. Ég hef náttúru-
lega kallað þetta yfir mig á vissan hátt
því ég hef verið virkur í þjóðmála-
umræðunni.
En í Rafiðnarsambandinu er
ég ekki einn þótt sumir haldi það.
Á bak við formanninn er átján
manna stjórn og þar koma með-
al annars saman formenn tíu öfl-
ugra stéttarfélaga. Ég verð alltaf að
tala fyrir hönd stjórnarinnar og af-
sala rétti mínum til að hafa sjálf-
stæðar skoðanir. Þannig að það hef-
ur gerst að ég er að segja eitthvað í
fjölmiðlum sem er andstætt minni
persónulegu skoðun. Það er mín sið-
ferðisleg skylda að tala fyrir hönd
meirihlutans. Annars væri ég bara
tekinn í bakaríið í félaginu.“
Spillingin blasti við
Hann lítur á klukkuna og sér að hann
er að renna út á tíma, á að vera mættur
á annan fund eftir hálftíma og á enn
eftir að ræða mál málanna nú fyrir
helgina, kosningarnar. Nú er stundin
runninn upp og eftir margra mánaða
streð verða tillögur stjórnlagaráðs
um breytingar á stjórnarskránni loks
lagðar fyrir þjóðina.
Kosningarnar snúast líka um það
sem hann var að tala um áðan, mis-
skiptingu auðs og réttlæti. „Þetta
óréttlæti sem er hérna og þessi ójafna
skipting á svokölluðum þjóðarauð
er glíman sem þetta snýst fyrst og
fremst um. Það er alltaf verið að tala
um að hér ríki ófriður og reiði og ann-
að slíkt en það sprettur fyrst og fremst
af þessu.
Þegar hrunið varð opnast hér Pan-
dórubox,“ segir hann með tilheyrandi
hreyfingum sem undirstrika orð hans
„… og allt í einu blasir við að þrátt fyr-
ir að hér væri því haldið fram að á Ís-
landi væri minnsta spilling í heimi og
allt væri svo opið og gagnsætt var það
rangt. Allt í einu blasti við að hér hefði
ákveðinn hluti þjóðarinnar náð til sín
gríðarlegum völdum og um leið dreg-
ið til sín stóran hluta af þjóðarkök-
unni. Þetta vildu menn lagfæra.
Meðal annars með því að lag-
færa kosningakerfið. Fyrirfram er vit-
að að flokksskrifstofurnar velja inn
á listana. Eins og kosningakerfið er í
dag þá er það tryggt að um helming-
ur þeirra þingmanna sem eru efstir á
listum munu fara inn á þing. Það þýð-
ir að flokksskrifstofurnar ráða ríflega
helming þingmanna og tryggja sér
þannig völd. Í tillögu stjórnlagaráðs er
ráðin bót á því.
Kjördæmum er til dæmis fjölg-
að í tillögum stjórnlagaráðs og lág-
mörk sett á þingmannafjölda í hverju
þeirra. Við höfum ekkert við risavax-
in kjördæmi að gera, þar sem það
eru kannski sex til áttahundruð kíló-
metrar endanna á milli funkera kjör-
dæmin ekki sem skyldi. Þannig að við
leggjum til að kjördæmin verði átta og
leggjum það einnig til að það verði að
lágmarki þrjátíu þingmenn af lands-
byggðinni, eða næstum helmingur
þingmanna.
Síðan er verið að tala um að til að
tryggja atvinnu í kjördæmum úti á
landi þurfi landsbyggðarþingmenn
að hafa meira þingvald, fá hlutfalls-
lega fleiri þingmenn en atkvæðin
segja til um, eins og verið hefur.
Engu að síður er atvinnuleysið mest
á Suðurnesjum þannig að þessi rök
standast ekki skoðun. Og ef þú vilt sjá
hvar félagslegur ójöfnuður er mestur
þá skaltu fara upp í Breiðholt. Samt
halda menn fram þessum marklausu
rökum sem eru orðin að föstum klisj-
um en eru bara bull, innihaldslaust
kjaftæði.“
Ótrúlegur dómur
Eftir hrunið blasti við öllum hversu
ójöfn skipting var í samfélaginu og
hún er framkvæmd þannig að það er
spilað með gengi krónunnar, laun-
in sem þú átt í vasanum. Þú vaknar
upp með tíkall í vasanum en þegar
þú ferð að sofa áttu ekki nema fimm-
kall. Það er búið að taka fimmkall
af þér og setja hann í vasa fámenns
hóps sem virðist telja að hann eigi að
ráða hér öllu og að það skipti mestu
máli hvað hann hefur um hlutina að
segja.
Þessi hópur veður um í pening-
um og hefur lögfræðinga í kringum
sig sem segja að það séu engir aðr-
ir hæfir til að semja stjórnarskrána
nema þeir. Þessi hópur var algjör-
lega á móti því að hér væri haldinn
þjóðfundur, það þótti út í hött því
þeir hefðu hæfileika og getu og í
raun einkaleyfi á því að hafa þetta
eins og þeir vildu.
Þeir gengu meira að segja svo
langt að fá stjórnlagaþingið dæmt
ógilt vegna þess að það vantaði þök
á kjörklefakassana á íþróttahúsinu
þar sem kosningin fór fram. Eins og
einhver væri uppi í rjáfri til að kíkja
á það hvernig þú greiddir atkvæði.
Þessi dómur var náttúrulega yfir-
gengilega heimskulegur og það var
ótrúlegt að lesa rökin sem voru sótt
til þess að ógilda kosninguna.“
Kosið um sambandsslit
Það eru einnig marklaus rök seg-
ir Guðmundur að núverandi stjórna-
skrá hafi verið samþykkt með 98 pró-
sentum atkvæða. „Það vita það allir
sem það vilja vita að það var verið
að bera sambandsslitin undir lands-
menn, hvort við ættum að verða full-
valda ríki eða ekki og það var rekinn
mjög ákveðinn áróður um allt land að
allir yrðu að mæta og sýna að þjóðin
stæði saman um að slíta sambandinu
við Dani.
Því fylgdi reyndar líka ný stjórnar-
skrá sem var samin í miklum flýti og
strax talað um að hún bæri þess merki
og það þyrfti að laga ýmislegt. Þannig
að nú þegar hefur ýmsu verið breytt
á leiðinni og stundum nánast með
handalögmálum eins og þegar kjör-
dæmaskipuninni var breytt. Það var
ekki gert í friði og spekt eins og forset-
inn vill láta vera og reyndar fleiri.
Þannig að þegar menn koma með
þau rök að það megi ekki breyta stjórn-
arskránni því hún var samþykkt af 98
prósentum kosningabærra manna þá
vita þeir hinir sömu að það er ekki rétt.
Í fyrsta lagi er þetta ekki lengur sama
stjórnarskrá af því að ýmsum atriðum
hefur þegar verið breytt og í öðru lagi
var fólk að greiða atkvæði með sam-
bandsslitum við Dani.
Fyrir utan að það er búið að setja
saman stjórnlaganefnd og vinna 800
síðna skýrslu um rannsóknir sér-
fræðinganna. Við unnum síðan úr
þessu öllu og lögðum í það gríðar-
lega vinnu. Við vorum að í 115 daga
og menn tala stundum um að það hafi
verið allt of stuttur tími. Þá er gott að
minna á að stjórnarskrá Bandaríkj-
anna var samin á 116 dögum en menn
telja gjarna að það sé besta stjórnar-
skrá í heimi.“
Baráttan um Ísland
Það eru ekki allir menn sem lifa það
að fá að taka þátt í mótun stjórn-
askrárinnar og það er því einstakt
tækifæri sem þjóðin hefur núna um
helgina til þess að láta rödd sína
heyrast. Guðmundur getur því ekki
skilið að hluti þjóðarinnar ætli að láta
það yfir sig ganga að hún eigi ekki að
skipta sér af þessu með því að mæta á
kjörstað. „Hvort sem fólk segir já eða
nei á það að mæta. Það væri auðvitað
betra ef sem flestir segðu já, en mér
finnst það allavega lykilatriði að fólk
sýni það í verki að það vill taka þátt
í því að stjórna landinu og láti það
ekki bara í hendurnar á einhverjum
sérfræðingum sem telja sig vita bet-
ur en við hin. Með fullri virðingu fyr-
ir sérfræðingum þá hefur almenning-
ur líka skoðanir og hann á allan rétt
á því að móta samfélagið sem við lif-
um í.“
Þjóðfundurinn er honum ofarlega
í huga, þar sem húsmæður sátu við
sama borð og prófessorar og ræddu
stöðu samfélagsins, grunngildin
og framtíðina. „Það var svo gaman
að fylgjast með því, þarna kom fólk
saman víðs vegar að og af öllum stétt-
um og gerðum en allir voru opnir og
brosandi, allir tóku höndum saman
um að leysa þetta verkefni og báru
til þess miklar væntingar. Fólk gekk
brosandi út af þjóðfundinum með þá
von í hjarta að vinnan myndi skila ár-
angri, stuðla að betra samfélagi þar
sem réttlætið væri meira og spillingin
minni. Að hér tækist að skapa samfé-
lag sem byggir á jafnræði og þjóðar-
tekjum er skipt jafnt á milli manna.
Síðan neyðumst við til að horfa
upp á það að þessi hópur sem er bú-
inn að ná öllu til sín berst um af öll-
um lífs- og sálarkröftum, með öll-
um þessum peningum sem hann
hefur og eyðileggur það sem fólk
skildi sátt við þegar það gekk út af
þjóðfundinum, brosandi og bjart-
sýnt. Þeir eiga vissulega peningana
til þess og þeir eiga lögfræðinga og
skríbenta sem hafa burði til að tak-
ast á við það verkefni að koma í veg
fyrir að þetta takist. En það er sárt að
sjá það gerast.“ n
„Þessi hópur sem er
búinn að ná öllu til
sín berst um af öllum lífs-
og sálarkröftum, með
öllum þessum peningum
sem hann hefur og eyði-
leggur það sem fólk skildi
sátt við þegar það gekk
út af þjóðfundinum, bros-
andi og bjartsýnt.
„Ég lenti í einelti en
ég tók það ekki inn
á mig því ég var orðinn svo
sjálfstæður að ég sætti
mig bara við það og fór að
gera eitthvað annað.