Dagblaðið Vísir - DV - 12.08.2011, Síða 18

18 | Erlent 12.–14. ágúst 2011 Helgarblað
Þ
ann 23. júlí síðast-
liðinn rákust sam-
an tvær hraðlest-
ir fyrir utan borgina
Wenzhou á austur-
strönd Kína með þeim af-
leiðingum að 40 manns létu
lífið. Klaufaleg viðbrögð yfir-
valda sem í fyrstu reyndu að
þagga niður umfjöllun um
atburðinn – en sögðu svo eld-
ingu hafa valdið árekstrinum
– vöktu þegar í stað tortryggni
og reiði í kínversku samfélagi.
Netheimar hafa logað í opin-
skáum umræðum undanfarn-
ar vikur sem orðið hefur til
að opinbera veikleika stjórn-
valda í Peking, sem reyna eft-
ir fremsta megni að handstýra
opinberri umræðu, gagnvart
samskiptatækni veraldarvefs-
ins. Nú í vikunni viðurkenndu
samgönguyfirvöld svo að bilun
í fjarskiptabúnaði og mannleg
mistök hefðu valdið árekstr-
inum en stór hluti almennings
bendir hins vegar á gerspillt
embættismannakerfi sem hina
eiginlegu orsök.
Gagnrýni breiðist út í
gegnum samskiptasíður
„Barnsgrátur ómar um lestar-
vagninn og enginn starfsmað-
ur lestarfélagsins er sjáanlegur.
Hjálpið okkur!“ Svo hljómaði
Weibo-færsla Yang Min, eins
af farþegum annarrar hrað-
lestarinnar aðeins nokkrum
mínútum eftir að lestirnar
skullu saman. Weibo er nokk-
urs konar kínversk útgáfa af ör-
bloggsíðum á borð við Twit-
ter. Skilaboðin orsökuðu strax
sterk viðbrögð í kínverskum
netheimum, blóðbankar í ná-
grenni slysstaðarins fylltust
af sjálfboðaliðum sem vildu
leggja sitt af mörkum og skila-
boðum Yang Min og annarra
farþega hafði verið deilt hátt í
milljón sinnum á samskipta-
vefjum veraldarvefsins áður en
fyrstu fregnir af árekstrinum
tóku að birtast í opinberum
fjölmiðlum í Kína.
Misvísandi fréttaflutning-
ur og fálmkennd viðbrögð yf-
irvalda fyrst eftir slysið ásamt
þeirri ákvörðun að grafa
skemmda lestarvagna í jörðu
af ótta við að viðkvæm tækni
kæmist í rangar hendur vakti
strax tortryggni og mikla reiði í
landi þar sem stærsti hluti íbúa
reiðir sig á lestarsamgöngur
sem samgöngumáta á lengri
ferðalögum. Skoðanakönnun
sem gerð var á fyrrnefndu vef-
svæði Weibo leiddi í ljós að 98
prósent aðspurðra tóku ekki
opinberar skýringar yfirvalda
á orsökum slyssins trúanlegar.
Stjórnvöld líða óvenju
opinskáa umræðu
Viku eftir áreksturinn höfðu
verið birtar yfir 60 milljón
færslur um þetta sorglega
lestarslys á samskiptavefnum
Weibo sem taldi yfir 170 millj-
ón virka notendur í maí síð-
astliðnum. Sú mikla umræða
sem spunnist hefur um ábyrgð
stjórnvalda á slysinu smitaðist
fljótlega yfir í almenna prent-
miðla sem tóku upp óvenju
hispurslausa umfjöllun um at-
burðina í kjölfarið.
Samskiptasíður eins og
Weibo hafa lengi verið þyrnir
í augum margra ráðamanna
í Peking þar sem stunduð er
almenn ritskoðun á opin-
berri umræðu. Í ljósi hinnar
gífurlegu reiði sem skapaðist
í kínversku samfélagi í kjölfar
klaufalegra viðbragða stjórn-
valda við slysinu telja menn
hins vegar að í stað þess að
hætta á enn meiri óánægju
almennings með því að stíga
fram og banna neikvæða
umræðu um atburðinn hafi
stjórnvöld tekið þá ákvörð-
un að bregða sér í hlutverk
verndarans mikla og spila með
ríkjandi ástandi. Óvenju opin-
ská umræða var því liðin í kjöl-
far slyssins þar sem meira að
segja málgagn kommúnista-
flokksins, Dagblað alþýðunnar,
kallaði eftir ábyrgari stjórnar-
háttum á sviði samgöngumála.
Spilling í járnbrauta-
ráðuneytinu
Í því mikla flóði skoðana-
skipta sem brotist hefur út hjá
almenningi hér í Kína í kjöl-
far slyssins í Wenzhou hef-
ur helsta gagnrýnin beinst
að landlægri spillingu í kín-
verskri stjórnsýslu. Samkvæmt
viðamikilli könnun sem fram-
kvæmd var af félagsvísinda-
deild Pekingháskóla hafa níu
af hverjum tíu kínverskum
embættismönnum meira ráð-
stöfunarfé en opinberar tekjur
þeirra segja til um. Þessi víð-
tæka spilling er orðin að einu
stærsta vandamáli sem komm-
únistaflokkurinn stendur
frammi fyrir og hefur orðið til
að grafa undan trú almennings
á handhöfum valds í kínversku
samfélagi.
Í maí síðastliðinn var ráðu-
neytisstjóri í ráðuneyti járn-
brautamála, Liu Zhijun, leystur
frá störfum í kjölfar opinberrar
rannsóknar á spillingu innan
ráðuneytis hans. Zhang hafði
verið treyst fyrir því verkefni að
ljúka við byggingu 16.000 kíló-
metra hraðlestanets um ger-
vallt Kína fyrir árið 2020 ásamt
fjárlögum upp á 35 þúsund
milljarða íslenskra króna en er
nú sakaður um að hafa dregið
sér hundruð milljóna af opin-
beru fé.
Fljótlega eftir að Zhang
var leystur frá störfum fóru að
heyrast raddir um að verktaka-
fyrirtækjum án tilskilinna leyfa
hefði verið úthlutað verkefn-
um við byggingu lestarkerfis-
ins í skjóli spillingar auk þess
sem eðlilegum útboðsreglum
hefði ekki verið fylgt í innkaup-
um á byggingarefni og ýmsum
öðrum búnaði, þar á meðal ör-
yggisbúnaði. Stjórnvöld, sem
líta á hraðlestavæðingu kín-
verska lestakerfisins sem tákn
fyrir hina miklu sigra sem Kína
hefur unnið í efnahagsmálum
síðastliðin ár, hafa ætíð neitað
ásökunum um að öryggismál-
um hafi ekki verið nægjanlega
framfylgt við byggingu járn-
brautanna.
Að auki hefur mikið legið á
framkvæmdum við þetta stór-
brotna hraðlestakerfi. Til að
mynda var leiðin milli Pek-
ing og Sjanghæ opnuð fjórum
mánuðum á undan áætlun, á
níutíu ára afmæli kommún-
istaflokksins í júlí síðastliðn-
um. Bilanatíðni hefur hins
vegar verið óvenju há á Pek-
ing-Sjanghæleiðinni auk þess
sem rafmagn hefur skort til
að halda járnbrautinni gang-
andi á köflum. Árekstur hrað-
lestanna tveggja fyrir utan
Wenzhou undirstrikaði svo
það stórvægilega vandamál
sem ástand hraðlestakerfisins
er orðið fyrir kínverska ráða-
menn.
„Við erum öll farþegar“
Þessi sterku viðbrögð sem slys-
ið vakti í kínversku þjóðfélagi
endurspegla undirliggjandi
reiði almennings í kjölfar ým-
issa hneykslismála sem rekja
má til spillingar og veikburða
regluverks af hálfu stjórnvalda.
Hraðlestir hafa reynst einn
öruggusti almenningsferða-
mátinn í vestrænum heimi til
þessa og sem dæmi hafa þær
ekki kostað eitt einasta manns-
líf í Japan síðan hraðlestir voru
teknar í notkun þar á sjöunda
áratug síðustu aldar. Fyrsta
hraðlestin var hins vegar tekin í
notkun í Kína árið 2007 og hafa
þær nú þegar kostað 40 manns
lífið. Það skal því engan undra
að kínverskur almenningur
spyrji sig í málum sem þessum
að hve miklu leyti megi skella
skuldinni á spillingu og van-
hæfni kínverskra ráðamanna.
Örblogg sem notandi að
nafni XiaoYang skrifaði á
Weibo-síðu sína hefur farið
eins og eldur í sinu um kín-
verska netheima undanfarið:
„Þegar land er orðið svo spillt
að ein elding getur valdið lest-
arslysi, einn flutningabíll fær
brú til að hrynja og börn fá
nýrnasteina af því að drekka
mjólkurduft er ekkert okkar
lengur óhult. Kína í dag er eins
og lest á ferð í gegnum þrumu-
veður. Ekkert okkar er áhorf-
andi, við erum öll farþegar.“
n Mikil reiði ríkir í kínversku samfélagi í kjölfar mannskæðs áreksturs tveggja hraðlesta n Slysið opin-
berar spillingu og vanhæfni kínverskra embættismanna n Stjórnvöld ráða ekkert við samskiptamiðla
Kínversk stjórnsýsla
langt út af sporinu
„Kína í dag er
eins og lest
á ferð í gegnum
þrumuveður. Ekkert
okkar er áhorfandi,
við erum öll farþegar.
Hræðileg aðkoma Að
minnsta kosti 40 létu lífið í
slysinu. Hér sjást vinnuvélar
hreinsa upp brakið. Mynd ReuteRS
Sorg Aðstandendur syrgja ættingja
og vini sem létu lífið í slysinu.
Mynd ReuteRS
Sveinn Kjartan Einarsson
blaðamaður skrifar frá Kína
Kína