Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.2013, Blaðsíða 38

38 Umræða 26.–28. apríl 2013 Helgarblað
K
önnun Félagsvísindastofn-
unar í miðri viku sýndi að
52,7 prósent landsmanna
vilja ljúka við viðræðurnar
um aðild að Evrópusam-
bandinu – og aðeins 30,7 prósent
eru mótfallin því. Mikill meirihluti
þjóðarinnar vill því fá að sjá samn-
ing, og greiða um hann atkvæði.
Athygli vekur að meira en þriðj-
ungur þeirra sem í dag telja Íslandi
betur borgið utan sambandsins en
innan vill samt ljúka viðræðunum.
Þessi hópur er greinilega reiðu-
búinn til að endurmeta afstöðu
sína ef það telur samninginn gæta
hagsmuna sinna nægilega vel.
Jákvæð þróun
Án efa bíða langflestir eftir því að
sjá hver niðurstaðan verður um
sjávarútvegskaflann. Úr honum
eru fréttirnar góðar og jákvæðar.
Okkur hefur tekist vel að afla skiln-
ings gagnvart einstakri sérstöðu
Íslands. Það liggur fyrir að reglur
Evrópusambandsins tryggja að
Íslendingar halda rétti gagnvart
fiskistofnum í hafinu. Um leið hef-
ur endurskoðun á sjávarútvegs-
stefnu Evrópusambandsins sem
færir meira vald út til svæðanna
styrkt kröfu Íslendinga um sérstakt
fiskveiðistjórnarsvæði við Ísland.
Sjálfur er ég ekki í vafa um að
margir verða hissa þegar samning-
um um sjó lýkur og menn sjá niður-
stöðuna. Hún gæti breytt afstöðu
margra. Í lokaáfanga samninganna
er verkefnið ekki síst að draga þenn-
an jákvæða skilning gagnvart sér-
stöðu Íslands fram við samninga-
borðið. En til þess þurfa menn að
geta lokið samningunum.
Ég lít á afstöðu þeirra, sem eru
ekki reiðubúnir til að taka jákvætt
í aðild, en vilja eigi að síður halda
samningaviðræðunum áfram, sem
jákvæða og málefnalega afstöðu. Í
henni felst ekki gagnrýni – heldur
varfærni. Við eigum að leyfa okkur
þann munað að hafa mismunandi
afstöðu til aðildar. Það er ekkert að
því að deila fast um hana. En besta
leiðin til að útkljá þann afstöðu-
mun felst í því að leyfa þjóðinni að
kjósa og gera sjálf út um málið.
Góð sátt um málefnin
Samningaviðræðurnar eru nú
þegar langt komnar. Íslendingar
hafa undirbúið, og afgreitt í sam-
ráði við Alþingi, afstöðu Íslands
í 29 samningsköflum af þeim 33
sem um þarf að semja. Það er
athyglisvert að um afstöðu í þess-
um 29 samningsköflum ríkir ágæt-
is sátt. Áhyggjur manna snertu
mest einn kafla, þar sem fjallað
var um innflutning lifandi dýra,
en nýlegar yfirlýsingar frá Evrópu-
sambandinu um skilning á kröfu
Íslendinga um bann við þeim hafa
slegið á þær áhyggjur.
Í dag erum við Íslendingar bún-
ir að hefja samninga á um 4/5
af köflunum 33, og höfum lokið
samningum um þriðjung þeirra.
Nú þegar eru samningar hafnir
um erfiða kafla einsog gjaldeyr-
ismálin, umhverfi og náttúru, og
byggðamál. Vinna við samnings-
afstöðu Íslendinga í erfiðustu köfl-
unum, landbúnaði og sjávarútvegi,
er langt komin – og þar sem stuðst
er nákvæmlega við leiðbeiningar
meirihluta utanríkismálanefnd-
ar er ólíklegt að ekki takist góð sátt
um afstöðu í þeim köflum líka. Ís-
lendingar kunna svo þjóða best þá
list að semja um fisk – og ég ótt-
ast ekki að samningamenn okkar
komi heim með öngulinn í aftur-
endanum þar fremur en í öðrum
samningum.
Sérstaðan viðurkennd
Miklu skiptir, að í umsóknarferlinu
hefur Íslendingum tekist mjög vel
að afla skilnings á sérstöðu sinni,
ekki síst í landbúnaði og sjávarút-
vegi. Það kom skýrt fram á fundum
sem ég átti í þessum mánuði um
lykilmál með æðstu stjórnendum
í Brussel.
Stækkunarstjórinn, Stefan Fuhle,
lýsti þannig skilningi á kröfum Ís-
lendinga um bann við innflutning á
lifandi dýrum, og Íslendingar munu
senn leggja fram sterka skýrslu er-
lends sérfræðings henni til stuðn-
ings. Það munaði líka um – ekki
síst í ljósi umræðna hér heima – að
Ottinger, orkustjóri sambandsins,
gaf eftir okkar fund út skýra yfir-
lýsingu um að Íslendingar myndu
halda fullu eignarhaldi og forræði
yfir orkulindum.
Vert er að leggja áherslu á,
að kostnaðurinn við samning-
ana er vel innan þeirra fjárheim-
ilda sem veittar voru til verksins.
Hann nemur nú um 300 milljón-
um. Kostnaðurinn við ferlið er
því að mestu leyti kominn fram. Á
móti hafa svo Íslendingar fengið
verkefnastyrki sem nema meira en
tuttugufaldri þeirri upphæð, eða
ríflega sex milljarða. Um styrkina
var í upphafi deilt – sbr. orð góðs
manns um glerperlur og eldvatn –
en nú vildu flestir þá Lilju hafa til
sín fengið kveðna.
Margvíslegur ávinningur
Af hverju væri glapræði að slíta
samningunum núna? – Vegna
þess, að það myndi koma í veg fyr-
ir að Ísland gæti tekið upp evruna
næstu 30–40 árin. Aðild að ESB
og upptaka evrunnar myndi færa
okkur efnahagslegan stöðugleika,
Evrópuvexti, minnka verðbólgu og
gera okkur kleift að afleggja verð-
trygginguna. Um leið sýnir reynsla
smáþjóða að aðild fylgja miklar
erlendar fjárfestingar sem skapa
störf, og auka fjölbreytni í atvinnu-
lífi. Dæmi eru um að erlendar fjár-
festingar hafi fast að tvöfaldast.
Aðgangur að 450 milljóna
manna heimamarkaði skapar
grundvöll fyrir stórsókn íslenskr-
ar framleiðslu í fiskvinnslu og
landbúnaði. Evrópa kallar á há-
gæðamatvörur. Ísland framleiðir
þær – en við þurfum afnám tolla
til að geta rutt þeim braut inn á
markaði. Aðild að byggðastefnu
ESB myndi jafnframt gjörbreyta
möguleikum landsbyggðarinnar til
að þróast, og skjóta nýjum stoðum
undir jaðarbyggðir í hættu.
Tryggjum framhaldið
Þeir sem vilja tryggja framhald
viðræðna og leyfa þjóðinni að
kjósa um samning tryggja það best
með því að styðja við þann flokk
sem hafði frumkvæði að umsókn-
inni, og hefur stýrt henni af öryggi
og festu.
Sterk Samfylking er besta
tryggingin fyrir því að þjóðin fái
sjálf að kjósa um aðildarsamning.
Höfundur er utanríkisráðherra.
Klárum viðræðurnar við ESB!
Aðsent
Össur
Skarphéðinsson
utanríkisráðherra
„Vinna við
samnings-
afstöðu Íslendinga í
erfiðustu köflunum,
landbúnaði og sjáv-
arútvegi, er langt
komin.
Á góðri stundu Össur
Skarphéðinsson ræddi
Evrópusambandið við
Carl Bildt, sænskan
kollega sinn, sem heim-
sótti Ísland í mars.
E
ftir fjögurra ára valdatíð
„norrænu velferðarstjórnar-
innar“ er ljóst að stökkbreytt
húsnæðislán hvíla þungt á
stórum hluta þjóðarinnar.
Þrátt fyrir ýmsar tilraunir til úrbóta
hafa ráðamenn brugðist vonum
margra kjósenda um sanngjarna
leiðréttingu lána vegna forsendu-
brests, gengishruns eða ólögmætra
lánaskilmála. Þegar flett var ofan af
ósiðlegri starfsemi bankanna á ár-
unum fyrir hrun og ótal tilburðum
til að draga til sín fé og flytja á fjar-
lægar slóðir, gerðu stofnanir ríkis-
ins lítið annað en að slá skjaldborg
um fjármálastofnanir. Skiljanlega
á fólk erfitt með að sætta sig við að
standa uppi nær eignalaust með-
an óprúttnir aðilar eru nú í óða önn
að flytja fjármuni til landsins á mun
hagstæðara gengi en flestu heið-
virðu fólki stendur til boða.
Þegar ráðherrar ríkisstjórnar-
innar hrósa sér af ýmsum úrræð-
um og niðurfærslu húsnæðislána á
kjörtímabilinu eru þeir að eigna sér
heiður sem þeir eiga tæpast skilinn.
Stór hluti þessara leiðréttinga er til
kominn vegna ólögmætra gengis-
tryggðra lána og þeirra dóma sem
fallið hafa lánþegum í vil. Ríkið var
ekki aðili að þeim málum og hafði
þar ekkert frumkvæði. Að vísu sögðu
tveir fyrrverandi efnahags- og við-
skiptaráðherrar ríkisstjórnarinnar,
þeir Gylfi Magnússon og Árni Páll
Árnason, hvor á sinn hátt, að fólk
skyldi bara höfða mál gegn bönk-
unum ef það teldi að lög hefðu
verið brotin á þeim. Eins og það
sé eitthvað áhlaupaverk fyrir al-
menna borgara að fara í mál gegn
vel mönnuðu lögfræðingateymi fjár-
málastofnana þegar svo miklir fjár-
munir eru í húfi.
Þrjú dómsmál
Greinarhöfundur þekkir þessi mál
af eigin raun eftir að hafa í þrígang
höfðað mál gegn þrotabúi Frjálsa
fjárfestingarbankans og loks náð
ásættanlegri niðurstöðu. Undir-
búningurinn hófst sumarið 2009
þegar bent var á að gengistrygging
íslenskra lána við erlenda gjald-
miðla bryti í bága við lög um vexti og
verðtryggingu. Endanleg niðurstaða
í þeim ágreiningi fékkst þó ekki fyrr
en snemma á þessu ári, tæpum
fjórum árum síðar. Sem betur fer
sýndi það sig að dómstólar stóð-
ust þrýsting og dæmdu eftir lögun-
um. Litlu mátti þó muna og hótanir
um að hér færi allt á annan endann
reyndust orðum auknar. Hagnað-
ur bankanna er ævintýralega mikill
þrátt fyrir allt.
En margir ákváðu að bíða og bíða
enn. Bankarnir draga lappirnar og
leiðrétta einungis þau lán sem þeir
sjálfir telja að falli undir dómafor-
dæmi. Þeir hunsa þá meginstað-
reynd að gengistryggð lán voru og
eru ólögmæt, hvernig svo sem orð-
lagi á skuldabréfum er háttað og
hvort sem fólk stóð í skilum eða ekki.
Hvernig ættu ólögmæt lán að geta
verið í vanskilum? Það er ófært að
þeir sem brutu lög fái endalaust að
komast upp með svona framkomu.
Nýfallinn dómur yfir Lýsingu vekur
þó vonir um að fleiri lánþegar geti
sótt rétt sinn á grundvelli laga um
neytendalán. En skiljanlega hleyp-
ur fólk ekki til og höfðar dómsmál
með ærnum tilkostnaði nema það
hafi misst tiltrú á að kjörnir fulltrúar
standi vaktina.
Svikin loforð
Væntanlegt fylgishrun ríkisstjórnar-
flokkanna er til merkis um svikin lof-
orð og takmarkaða tiltrú kjósenda á að
betur gangi næst; loforðið um skjald-
borgina um heimilin sem aldrei var
reist; nýju stjórnarskrána sem þjóð-
in kaus en þingið sveik; ákvæðið um
auðlindir í þjóðareigu sem 83 prósent
kjósenda styður en þingflokkarnir
taka ekki mark á. Þá má einnig nefna
ójafnt vægi atkvæða og andstöðuna
við aukið persónukjör, engar þjóðar-
atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjós-
enda og engar grundvallarbreytingar
á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Arðurinn
mun áfram renna til kvótagreifanna
og aðildarviðræðurnar við ESB sigld-
ar í stand.
Skiljanlega hyggjast margir kjósa
eitthvað annað en gömlu valdaflokk-
ana nú um helgina. Nóg er í boði, 15
stimplar bíða kjósenda í kjörklefun-
um í Laugardalshöll, helmingi fleiri
en í síðustu alþingiskosningum. Því
kemur það skelfilega á óvart hversu
margir telja sig geta treyst Fram-
sóknarflokknum. Saga þess flokks á
síðustu árum og áratugum er saga
hættulegra kosningaloforða, tækifær-
ismennsku, spillingar og grímulausr-
ar sjálftöku. Ekki þarf að fara alla leið
aftur til einkavinavæðingar bankanna,
eyðileggingar á friðlýstum svæðum
nálægt Kárahnjúkum eða stuðn-
ings við árásina á Írak. Það voru sitj-
andi þingmenn Framsóknarflokks-
ins sem töfðu þjóðar atkvæðagreiðslu
um nýja stjórnar skrá fyrir réttu ári.
Samt hafði flokkur inn lofað fyrir síð-
ustu alþingis kosningar að berjast fyrir
nýrri og framsækinni stjórnarskrá sem
yrði samin af sérstöku stjórnlagaþingi
þar sem sætu þjóðkjörnir fulltrúar
almennings í landinu. Persónukjör,
auknar heimildir til þjóðaratkvæða-
greiðslu og jafnara vægi atkvæða
sögðu framsóknarmenn vorið 2009.
En þegar á reyndi stóðu þeir í vegi
fyrir þessu öllu og stærstu réttarbót
almennings á Íslandi, nýju stjórnar-
skránni.
Gefum gömlu flokkunum frí.
Brennuvargar henta ekki vel til
slökkvistarfa.
Höfundur er í framboði fyrir
Lýðræðisvaktina – XL
Bankahrellir gerir upp kjörtímabilið„Brennuvargar
henta ekki vel til
slökkvistarfa.
Aðsent
Sigurður Hreinn
Sigurðsson