Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.2013, Blaðsíða 42

42 Viðtal
E
in fyrsta minning Andra
Snæs er frá því hann var
þriggja ára og bílstjóri í
sjúkrabíl bauð honum að
sitja frammi í. Fjölskyldan
hafði lent í slysi í Öxnadal þar sem
bíllinn valt og kollsteyptist hring
eftir hring og fjölskyldan tvístraðist.
„Mamma hálsbrotnaði og ég man
að ég lá á maganum á pabba og
hann andaði þungt. En meira að
segja þetta drama var eitthvað sem
ég tók inn í sjálfsmyndina sem lífs-
reynslu. Ég er viss um að foreldrum
mínum hefur fundist það hrikalegt
að velta allri fjölskyldunni uppi á
miðri heiði en fyrir mig var þetta
saga að segja frá.“
Strax eftir slysið þurfti að fað-
ir hans að halda til Ameríku þar
sem hann átti að mæta í sérnám
og móðir hans varð eftir heima
með börnin, barnshafandi með
hálskraga. Skömmu síðar fylgdi
hún á eftir og krakkarnir með.
„Þetta var stór breyting á lífi okk-
ar sem ég man mjög vel eftir. Pabbi
var læknir og vann úti í sex ár. Á
þeim tíma fluttum við þrisvar en
áður en við fórum út bjuggum við
á Seyðisfirði. En á meðan við vor-
um úti þá fékk ég rómantíska fjar-
lægð frá Íslandi. Mér fannst Ísland
rosalega kúl og kunni að meta það
sem fólkið heima sá sem vankost.
Eins og að það væri ekki sjónvarp
á sumrin. Ég þoldi ekki þegar vin-
ir mínir úti vildu vera inni að horfa
á sjónvarpið á sumrin. Sumir voru
með kapalsjónvarp og sátu náfölir
við skjáinn allan daginn alla daga.
Ég skildi þá ekki. Ég vildi vera úti að
veiða froska og kom svo heim til Ís-
lands með slöngubit á hendinni því
ég hafði verið bitinn af slöngu. Mér
fannst það svolítið kúl,“ segir hann
hlæjandi.
Leitaði til Friðriks Sophussonar
Andri Snær situr gegnt mér í göml-
um stól í mælaherberginu í Topp-
stöðinni. Herbergið gegnir hlut-
verki setustofu, það er fullt af
gömlum stólum á víð og dreif og
hér er einnig gamalt brúnt leður-
sófasett sem er orðið hálflúið eins
og gólfið sem er slitið. Á veggnum
eru alls konar mælar, fleiri en tölu
verður á komið. Hér eru meira að
segja til yfirlit yfir rafmagnsnotkun
borgarbúa á aðfangadag fyrri ára.
Út úr herberginu er útsýni að
tveimur túrbínum og einhverju
sem lítur út fyrir að vera feiknarstór
ketill. Þaðan er gengið inn í rými
þar sem dauðar dúfur lágu á gólf-
inu þegar þau komu hingað fyrst
og er fyrir vikið kallað Where the
doves die. Héðan sér maður líka
niður skrifstofuganginn, þetta er
varðturninn.
Í Toppstöðinni hafa sjálfstætt
starfandi hönnuðir, arkitektar og
listamenn aðstöðu. Andri Snær var
í hópi þeirra sem komu því í kring
að þeir fengju hér inni. Honum
leist þó ekki á blikuna þegar hann
áttaði sig á því að það var Lands-
virkjun sem fór með ákvarðana-
valdið og ákvað að senda Friðriki
Sophussyni persónulegan póst og
biðja hann um aðstoð. „Ég var viss
um að hann væri með Machiavelli
á náttborðinu, sem sagði að ef mað-
ur væri í vanda ætti maður að leita
á náðir óvinarins og ákvað að prófa.
Það reyndist rétt ákvörðun.“
Toppstöðin er í Elliðaárdaln-
um, yfirgefin rafstöð sem minnir á
skuggahlið jólanna. Skrímsliskumb-
aldi í náttúruvin borgarinnar. Hér
var rafmagn framleitt á mestum
álagspunktum ársins, eins og þegar
jólasteikin fór í ofninn á heimilum
borgarbúa. Húsið er of stórt fyr-
ir dalinn en hefur verið þar lengi,
málað í daufbrúnum litum og fell-
ur einkennilega inn í landslagið.
Harður og kaldur veruleiki iðnað-
arins kallast á við náttúruna, orku-
ver keyrt áfram á kolum, mengandi
skrímsli sem liggur nú í dvala. Hef-
ur ekki verið notað lengi, nema sem
miðstöð hugmynda.
Stigi liggur upp á piparmyntu-
grænan skrifstofuganginn og inn í
aðalvélarýmið þar sem Andri Snær
beið okkar. Terrazo-gólfið er slitið
þannig að það glittir í styrktarjárn
undir tröppunum. Loftið er kalt og
ferskt, einhvers staðar blæs inn, það
drýpur úr loftinu og járngólfin eru
ryðguð í hreinum rauðum lit.
Drifkraftur í ást og kærleika
Drama lífsins er til umræðu. Klisjan
um að rithöfundar geti ekki skrifað
nema þeir hafi upplifað sársauka
hræddi Andra Snæ. „Ég hafði oft
áhyggjur, því ég hafði lesið þetta,“
segir hann hlæjandi. „Ég er mjög
heppinn því ég á enn tvær ömmur
og tvo afa, átti reyndar þrjá og er bú-
inn að missa einn.
Jú, ég upplifði góða ástarsorg
þegar ég var sautján ára og það var
alveg heimsendir þá,“ segir hann í
gríni og hlær. „En ég held að mik-
il ást á sögum, ljóðum og landi og
almennur kærleikur í uppeldi geti
verið jafn mikill drifkraftur og sárs-
auki. Fyrir utan það að ég held að
það sé mjög misjafnt hvernig fólk
upplifir sársauka og skynjar heim-
inn, hvort fólk geti sett sig í spor
annarra, sem ég held að skipti
meira máli. Ég hef skrifað rosalega
súrar bækur og stundum fæ ég fyr-
irspurnir um hvaða eiturlyf ég hafi
notað þegar ég skrifaði Love Star.
En ég hef alltaf verið mjög „straight“
og hef aldrei notað eiturlyf. Það lá
ekki beint við að ég endaði svona,
sem mótmælandi og rithöfundur.“
Hann sá það heldur ekki endi-
lega fyrir sjálfur. Afi hans er lækn-
ir, pabbi hans líka og systir hans var
meira að segja fyrsta íslenska kon-
an sem varð heilaskurðlæknir. Eft-
ir stúdentinn tók hann eina önn í
læknisfræði en féll á „klásusnum“
þegar hann skrifaði um anatómíu
hafmeyja. „Ég held að ég hefði ekki
orðið góður læknir.“
Afi skar upp Íranskeisara
Ekki eins og afi hans sem var fræg-
ur heilaskurðlæknir í Ameríku, skar
upp Íranskeisara, Andy Warhol og
Oppenheimer sem fann upp kjarn-
orkusprengjuna og „hafði þannig
puttana í mannkynssögunni,“ eins
og Andri Snær orðar það. „Son-
ur afa var einn besti krókódílasér-
fræðingur í heimi. Hann ólst upp
í Ameríku með froska í garðin-
um og dó úr malaríu. Þegar hann
dó var heilsíðugrein um hann í
Economist. Hann var í raun frægari
en afi, en hann var samt mjög hóg-
vær. Systir hans afa var síðan barn-
fóstra hjá Tolkien. Þannig að þetta
var merkileg fjölskylda.
Amma og afi í Árbænum voru
það líka, en þau fóru í brúðkaups-
ferð á Vatnajökul og voru frum-
kvöðlar í hálendisferðum. Í raun
kom þessi hálendiskúltúr þaðan.
Þau voru fyrsta fólkið sem fór á
marga þessa staði, voru Sjerpar og
stofnuðu jöklarannsóknarfélagið.
Síðan var föðurfjölskyldan alltaf
á eyðibýli á Melrakarsléttu öll sum-
ur. Á öllum þessum stöðum voru
sögur sem heilluðu mig þegar ég
var yngri og mikil væntumþykja.
Þannig að löngunin til þess að skrifa
kom meira út frá ást en harmi.
Ég notaði þetta líka til þess að
slá um mig þegar ég þurfti að bæta
upp fyrir það hvað ég var lélegur í
fótbolta og búa til smá „edge“. Þá
sagði ég sögur af ömmu sem var
fyrsta íslenska konan til að fljúga
og langafa mínum sem stofnaði Val
hjá séra Friðriki og þessu fólki. Það
hjálpaði.“
Húsið sem enginn bjargaði
Lengst af bjó Andri Snær í Ár-
bænum þar sem langamma hans
og langafi eru frumbýlingar og
mamma hans fæddist. „Langamma
og langafi byggðu eitt fallegasta
húsið í Árbænum sem var mjög
sögufrægt því þar voru fyrstu mess-
urnar í Árbænum og þar var fyrsta
pósthúsið og þarna var ákveðinn
miðpunktur. Bankinn eignaðist
húsið en á því hvíldi sú kvöð að það
yrði ekki rifið. Sú kvöð var þó ekki
þyngri á metunum en svo að það
var síðar selt einhverjum verktaka,
fyrir andvirði einnar raðhúsalóð-
ar, sem reif það og byggði raðhús á
lóðinni.
Ég vissi að ættinni þótti sárt að
sjá húsið rifið en það gerði enginn
neitt. Þá sá ég að fólk hefur oft
sterkar skoðanir á einhverju en á
meðan það er í hlutlausum gír og
gerir ekkert þá er hægt að draga
það hvert sem er. Við hefðum getað
bjargað þessu húsi og þarna myndi
ég segja að ákveðinn aktífismi hafi
kviknað í mér. Þegar ég sá allar
þessar áætlanir varðandi hálendið
var ég sannfærður um að stór hóp-
ur væri andvígur þeim en myndi
ekki gera neitt. Við myndum láta
þetta gerast og svo yrðum við ótrú-
lega leið á eftir.“
Hugmyndakassinn sprengdur
Hann var vel upp alinn strákur af
prúðari gerðinni, lék sér með legó
fram eftir aldri, var góður í skóla,
reifst aldrei og drakk ekki. Sprengdi
reyndar einu sinni upp hugmynda-
kassa í Árbæjarskóla þegar hann
var sextán ára. „Það var síðasta
sprellvirkið sem ég vann.“
En því fór fjarri að uppreisn
hafi verið hvatinn að því spellvirki
Andri Snær Magnason rithöfundur rifjar upp
fyrstu minninguna af því þegar fjölskyldan lenti í
bílslysi í Öxnadal og mamma hans hálsbrotnaði.
Hann rifjar það einnig upp þegar vinur hans sagði
stelpunni sem hann var skotinn í að hann vildi tala
við hana. Þau voru átján og eru enn saman í dag, gift
og fjögurra barna foreldrar. Hann rifjar einnig upp
geðveikina í kringum átökin um Kárahnjúkavirkjun en
hjartað sló hraðar í baráttunni, eins og sást á síritan-
um sem hann bar. Sjálfur var hann hvattur til þess
að stofna flokk og fara á þing en ákvað að hreinsa
hugann, skrifa ævintýri og finna hamingjuna.
Var fastur í stríðsástandi
„Ég hef alltaf verið
mjög straight og
hef aldrei notað eiturlyf.
Það lá ekki beint við að
ég myndi enda svona,
sem mótmælandi og rit-
höfundur.
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
ingibjorg@dv.is
Viðtal
26.–28. apríl 2013 Helgarblað