Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.2013, Blaðsíða 50

50 Viðtal 26.–28. apríl 2013 Helgarblað
Lögfræði bara
fyrir svona fólk
í jakkafötum
H
elga Vala Helgadóttir héraðs­
dómslögmaður ólst upp á
miklu menningarheimili.
Foreldrarnir Helga Bach­
mann og Helgi Skúlason
voru landsþekktir leikarar og sjálf
lagði hún fyrir sig leiklistina til að
byrja með. Áhuginn á lögfræðinni
vaknaði á fréttastofu RÚV fyrir tæpum
tíu árum og þá var ekki aftur snúið. Í
dag rekur hún ásamt tveimur konum
lögmannsstofuna Völvu í miðbæ
Reykjavíkur.
Þorir að taka áhættu
„Þegar ég var að alast upp gleymdist
alveg að segja mér að ég gæti ekki gert
eitthvað,“ segir Helga Vala Helgadóttir,
héraðsdómslögmaður og leikkona,
um veganestið frá foreldrum sínum.
„Ætli það sé ekki ástæðan fyrir því
að ég þori að taka áhættu og er ekki
hrædd við að láta vaða,“ útskýrir hún
enda steypti hún sér strax í djúpu
laugina ásamt Elvu Dögg Ásudóttur
Kristinsdóttur og Kolbrúnu Garðars­
dóttur, sem eru á svipuðum aldri og
Helga Vala og tiltölulega nýútskrif­
aðar. Saman opnuðu þær lögmanns­
stofuna Völvu í miðborg Reykjavíkur
sumarið 2011.
„Í hverju ætlarðu eiginlega
að vera?“
Aðspurð segist hún alls ekki hafa
stokkið beint af sviði inn í dómsal.
Heldur færði hún sig fyrst úr leik­
húsinu yfir í fjölmiðla og starfaði við
fréttamennsku og dagskrárgerð á
RÚV, Bylgjunni og Talstöðinni sálugu
í um fimm ár. Þar bankaði lögfræðin
upp á öllum að óvörum. „Í mínum
huga var lögfræði fyrir annað fólk,
þá gjarnan svona fólk í jakkafötum.
Hins vegar erum við Elva Dögg, með­
eigandi minn, báðar úr skapandi
greinum. Hún er myndlistarkona
og þessi staðlaða ímynd lögmanns­
ins kom glöggt í ljós þegar hún sagði
frá því heima hjá sér að hún ætlaði í
lögfræði. Þá spurði einmitt mamma
hennar: Og í hverju ætlarðu eigin­
lega að vera? Mér fannst þetta fallegt,“
segir Helga Vala brosandi.
Stór fjölskylda
Helga Vala er gift Grími Atlasyni,
framkvæmdastjóra Iceland Airwa­
ves, og saman eiga þau fjögur börn.
Fyrir átti Grímur dótturina Evu og
fyrir átti Helga Vala dótturina Snærós.
Saman eiga þau tvö börn, þau Ástu
Júlíu, 12 ára, og Arnald, 10 ára. Hún
kom sínum nánustu á óvart með lög­
fræðinni og átti eiginmaðurinn síður
von á að hún myndi endast fyrsta
árið. Alls ekki vegna þess að hún
leggi það í vana sinn að gefast upp.
Heldur bara vegna þess að þetta var
svo ólíkt henni. Þegar hún hóf nám
við lagadeild HR árið 2005 var hún
rúmlega þrítug og auðvitað eldri en
flestir nemendur sem komu beint úr
menntaskóla. Þá áttaði hún sig á að
hennar nálgun yrði líklega önnur en
þeirra sem yngri voru.
Með lífsreynsluna í
skólatöskunni
„Öll lífsreynsla kemur að gagni í þessu
starfi og þekking á málaflokkunum frá
fyrstu hendi er ómetanleg. Eðli máls
samkvæmt hef ég gert annað og meira
en þeir sem fara beint úr mennta­
skóla í háskólanám. Fyrsta árið hugs­
að ég mikið um hvernig þau sem
yngri voru gætu tengt við þetta en
þau læra bara og nálgast fagið öðru­
vísi,“ útskýrir hún og segir betur frá
erfiðri en dýrmætri reynslu sem nýt­
ist henni í starfinu. „Við Grímur skild­
um í tvo mánuði fyrir nokkrum árum.
Þetta tímabil var að sjálfsögðu hræði­
lega erfitt en, þegar öllu er á botninn
hvolft, góð lífsreynsla sem ég nýti í
starfi mínu. Ekki síst þegar ég bendi
á að það er stundum hægt að sættast
og eiga dásamlegt líf saman í fram­
haldinu.“
Á þessum tíma voru þau hjónin
búsett vestur í Bolungavík með tvö
yngstu börnin. Grímur var þar bæjar­
stjóri og flutti Helga Vala suður með
börnin. Hún bjó þeim nýtt heimili á
innan við viku í vesturbæ Reykjavíkur
og framundan var nýtt líf. Skömmu
síðar náðu þau saman að nýju og hafa
verið saman síðan. „Við vorum svo
óheppin að lenda með þessi ósköp á
forsíðu Séð og heyrt og þótt aðskiln­
aðurinn hafi bara varað í nokkrar
vikur er enn fólk sem heldur að við
séum bara skilin,“ segir hún brosandi.
Útkall í Bónus
„Fjölskyldan verður bara að þola það
að ég starfi sem lögmaður með öllu
því sem fylgir,“ segir hún og bætir við
að oft og tíðum sé mikill hamagangur
sem fylgi starfinu, sérstaklega þegar
erfið mál eru í gangi. „Fyrirvarinn er
oft stuttur og stundum þarf að æða
í útkall. Um daginn fékk ég símtal á
sunnudegi nýkomin í Bónus, búin að
bjóða fjölda manns í mat og Grímur
úti í heimi að kynna Airwaves og ís­
lenska tónlist. Þá vildi lögreglan fá
mig í skýrslutöku samstundis. Svo ég
hringdi í elstu dóttur mína sem var að
koma með sinn mann og stjúpbörn
að borða og bað hana að elda ofan
í mannskapinn. Síðan kom ég bara
beint í mat eftir skýrslutökuna,“ segir
hún hlæjandi.
Elsta dóttirin sem um er rætt er
Snærós Sindradóttir sem nú leggur
stund á lögfræði við Háskóla Íslands.
„Mér finnst þetta fínt þótt hennar
vegna hefði mér fundist gott lifa að­
eins fyrst. Kannski ferðast pínu en
hún þarf að ráða þessu og ég stjórna
henni ekki,“ segir Helga Vala og held­
ur áfram: „Ég er samt ekkert endi­
lega viss um að það sé út af minni
vinnu sem hún valdi lögfræðina.
Kannski finnur hún samt hvað mað­
ur er með hjartað og magann í þessu.
Hvað maður hefur gaman af þessu.
Auðvitað er hann smitandi, eldmóð­
urinn.“
Bannað að hrækja á löggur
Mæðgurnar komust í fréttir í bús­
áhaldabyltingunni árið 2009 þegar
Snærós var handtekin og geymd í
kjallara Alþingishússins. Í fyrra komst
hún að nýju í kast við lögin. Þá fékk
hún á sig kæru vegna meints brots
á 95.gr almennra hegningarlaga
fyrir að smána aðra þjóð opinber­
lega þegar hún mótmælti meðferð
á kvennasveitinni Pussy Riot fyrir
utan rússneska sendiráðið. Hvernig
stendur á þessari borgaralegu óhlýðni
alltaf hreint, gengur réttlætiskenndin
í ættir Helga Vala? „Ætli hún sé ekki
bara svona óþekk,“ segir móðirin og
kímir. „Mótmæli eru í góðu lagi, en
svona uppeldislega séð er það á okkar
ábyrgð að kenna börnunum að það sé
í lagi að mótmæla en alls ekki í lagi að
brjóta rúður eða hrækja á lögreglu­
menn. Á þessu er reginmunur og sem
betur fer veit Snærós þetta. Hún er
klár stelpa með hjartað á réttum stað.“
Hún segist ekki hafa verið beinlínis
hrædd um Snærós þegar hún var
handtekin í búsáhaldabyltingunni
hins vegar hafi henni ekki beinlínis
staðið á sama. „Þau voru fyrst geymd í
kuldanum, á stéttinni fyrir aftan þing­
húsið. Þá var Snærós bara sautján
ára og lá þar handjárnuð á jörðinni
í janúar. Þá hamaðist ég þangað til
þingmenn þrýstu á lögregluna að
taka þau inn úr kuldanum.“ Að sögn
Helgu Völu var þeim sem handtekin
voru boðið að ljúka málinu með sekt
sem Snærós kaus þó að afþakka.
„Það urðu engir eftirmálar og hennar
vegna ákváðum við að aðhafast ekk­
ert frekar í málinu.“
Baráttan tók fjögur ár
Yngri dóttirin, Ásta Júlía, hefur líka
notið góðs af baráttuvilja og lögfræði­
þekkingu móður sinnar. Ásta Júl­
ía lenti í ömurlegu slysi er hún datt
á reiðhjóli þegar hún var sex ára og
missti báðar nýju framtennurnar sín­
ar. Við tók allsherjar meðferð sem
enn stendur yfir sem endaði með að
bein var fært úr kjálka stúlkunnar til
að græða í tanngóminn og jaxlar flutt­
ir í bil framtannanna. Sjúkratrygging­
um Íslands fannst slysið ekki nægi­
lega alvarlegt og neituðu að taka þátt
í kostnaðnum.
Helga Vala lagðist þá yfir allar
reglugerðir og lög. Bar saman við til­
felli dótturinnar og komst að því
að þetta væri alröng niðurstaða.
Baráttan tók fjögur ár. Að lokum hafði
fjölskyldan betur fyrir hönd Ástu Júlíu
er Úrskurðarnefnd almannatrygginga
snéri ákvörðun Sjúkratrygginga Ís­
lands. Það var sætur sigur að sögn
Helgu Völu
„Fyllerís- og ofbeldismenningin
gerir mig grama“
Stefnan hjá Völvu hefur frá upphafi
snúist um þessa húmanísku áferð.
Málin sem rata inn eru úr öllum
áttum en þó aðallega sakamál, for­
sjármál og málefni útlendinga. Flest
þessara mála eiga það sameiginlegt
að sögn Helgu Völu að vera erfið mál.
„Sálgæsla er heilmikill hluti af
þessari vinnu og oft tekur þetta á.
Samt fer ég sjaldan heim með vinnuna
í hausnum á mér, né er ég andvaka
yfir örlögum annarra. Talaðu samt
við mig eftir tíu ár,“ segir hún kím­
in og bætir við að hún sé hvort eð er
oft og tíðum alveg brjáluð heima fyrir
yfir alls konar málum. Það þurfi ekk­
ert vinnuna til. „Ég er oft mjög æst yfir
fréttum og málefnum líðandi stund­
ar. Sem dæmi fyrstu fréttum á Íslandi
allar helgar þegar er verið að fjalla
um hvað var rosa gaman á djamminu
í bænum. Hve mörgum var nauðg­
að, hvort einhver var stunginn, aðrar
líkamsárásir og heimilisofbeldi sem
lögreglan stöðvaði undir morgun.
Svaka stuð. Eða þannig sko. Þetta
gengdarlausa umburðarlyndi sem
við höfum fyrir þessari fyllerís­ og
ofbeldismenningu gerir mig grama.
Auk þessa fréttaflutnings. Og hvað við
erum vanmáttug gangvart þessu er al­
veg óþolandi. Því fórnarlömbin koma
sjaldnast í fréttir.“
Þau koma hinsvegar sum inn á
skrifstofu til mín. Eða ég hitti þau á
Neyðarmóttöku fyrir þolendur kyn­
ferðisofbeldis þar sem ég starfa
einnig,“ segir hún alvarleg í bragði.
Kraftaverkafólk á
neyðarmóttökunni
Neyðarmóttakan er tuttugu ára um
þessar mundir og Helga Vala segir
fólkið sem stendur þar að baki vera
algjört kraftaverkafólk. „Þetta var bara
svona hugsjónagengi sem ákvað að
fara af stað og það er ekkert smáræði,
það er í raun brjálæðislegt,“ segir hún
og segir nánar frá lögfræðiþjónust­
unni sem þar býðst. „Fórnar lömb
kynferðisbrota eiga rétt á ókeyp­
is þjónustu lögmanns, rétt eins og
sakborningur getur fengið verjanda.
Sama hvort mál er kært eður ei, því
ekki allir þora að kæra,“ útskýrir hún.
Samstarfskona Helgu Völu á stofunni,
Elva Dögg, var byrjuð sem lögmaður á
vöktum Neyðarmóttökunnar og síðan
bættist Helga Vala við teymið. Kjarni
lögmanna gengur þarna vaktir. Þær fá
ekkert greitt fyrir að vera á vaktinni,
bara ef sinna þarf útkalli og reynt er
að halda utan um þekkinguna sem
skapast í starfinu. Málaflokkurinn er
vandmeðfarinn og þeim Völvukon­
um mikilvægur. „Mitt hlutverk er að
kynna brotaþola réttarstöðu sína og
fylgja brotaþola í gegnum það ferli
sem tekur við í kjölfar brots. Brotaþoli
þarf að finna að kerfið vakni strax,
bregðist við og það sé stuðningur til
staðar.“
Persónuleg reynsla
Þarna kemur persónuleg reynsla
Helgu Völu einnig að notum, þó ekki
hafi hún þurft að þola þann hrylling
sem kynferðisbrot er. Helga Vala varð
fyrir líkamsárás í miðborg Reykjavík­
ur þegar hún var 17 ára, er fullorðinn
karl réðst fyrirvaralaust á hana og
barði í andlitið með hnefahöggum
með alvarlegum afleiðingum. Helga
Vala kveðst hafa mætt ákveðinni mót­
stöðu í kerfinu þegar kom að því að
kæra þar sem fullyrt var að ef hún
vissi ekki deili á manninum þá gæti
hún ekki kært. Sem betur fer er Ís­
land lítið og hún gat því fundið út
um hvaða mann var að ræða en mál­
Helga Vala Helgadóttir rekur lögmannstofuna
Völvu í miðbæ Reykjavíkur ásamt tveimur konum.
Í störfum sínum nýtir hún sér lífsreynslu sína. Hún
starfar oft með þolendum ofbeldis og skilur þann
ótta sem þeir þurfa að þola. Sjálf lenti hún í alvar­
legri líkamsárás ung að árum. Þá segir hún stuttan
skilnað sinn við núverandi eiginmann sinn, erfiða en
dýrmæta reynslu. „Við Grímur skildum í tvo mánuði
fyrir nokkrum árum. Þetta tímabil var að sjálfsögðu
hræðilega erfitt en, þegar öllu er á botninn hvolft, góð
lífsreynsla sem ég nýti í starfi mínu. Ekki síst þegar
ég bendi á að það er stundum hægt að sættast og
eiga dásamlegt líf saman í framhaldinu.“ Helga Vala
ræddi við Rut Hermannsdóttur um lögmanns­
störfin, líkamsárásina, skilnaðinn, sem endaði í sátt,
og baráttuna sem hefur einkennt líf hennar.
Erla Rut Hermannsdóttir
blaðamaður skrifar hermannsdóttir.rut@gmail.com