Dagblaðið Vísir - DV - 26.04.2013, Blaðsíða 43

Andra Snæs, þetta var bara fikt,
hugmynd, hann var með sprengju
og þarna var hugmyndakassi. „Ég
var alltaf með hugmyndir. Hvort
sem það voru draumar um risa­
vaxna legóborg í geymslunni hjá
mömmu og pabba eða hugmyndir
um það hvernig ég vildi hafa skóla­
blaðið. En ég þorði ekki að segja
neinum frá hugmyndum mínum og
man pirringinn sem ég fylltist þegar
ég sá svo eitthvað gerast og vissi að
ég hafði betri hugmyndir.“
Þorði ekki í myndlist
Þórður Helgason var ljóðskáld og
vinur föður hans. Eftir mennta­
skóla fór Andri Snær að lesa ljóðin
hans og heillaðist. „Allt í einu var ég
kominn með eitthvert efni og þá var
spurning hvort ég ætti að gefa það
út eða ekki.“
Þórður hvatti hann áfram, sagði
að þetta væri gott og hann ætti að
birta þetta. „Annars hefði ég örugg­
lega skúffað þetta. Þegar maður er
búinn að skúffa eitt og farinn að
vinna við eitthvað annað þá líður
tíminn hratt og það erfitt að halda
áfram.“
Árið 1993 þegar Andri Snær
byrjaði að skrifa þá var ákveðin
deyfð í samfélaginu. „Öll róttækni
í samfélaginu var dáin og málefni
samkynhneigðra, réttindi kvenna
og aðgengi fatlaðra voru að þróast
í rétta átt. Atvinnuleysi var til stað­
ar en það voru engar lausnir í sjón­
máli.“
Þá byrjaði geðveikin
Stóriðjulausnin var ekki kom­
in á skrið og Andri Snær hélt að
hálendið væri að verða sjálffriðað.
Það var ekki fyrr en Guðmundur
Páll stakk niður fána í Hágöngum
að Andri Snær vissi að eitthvað væri
að. „En ég hafði engar upplýsingar
um hvað væri yfirvofandi eða yfir­
sýn yfir þá staði sem voru í hættu.“
Í kringum 2000 skall allt í einu á
með Kárahnjúkavirkjun og þá hófst
geðveikin. Andri Snær fékk um­
hverfismálin á heilann og hugsaði
um húsið í Árbænum sem hann sá
alltaf eftir að hafa ekki bjargað og
reiði óx innra með honum. „Ég vissi
að ef ég hefði haft valkostinn um að
kaupa húsið á fimm milljónir eins
og verktakinn þá hefði vel getað
það. En það er alltaf eitthvað annað
sem liggur undir.“
Því dýpra sem hann sökkti sér
ofan í málin því helteknari varð
hann. „Allt í einu áttaði ég mig á
því að það var eitthvað að verk­
fræðistéttinni. Ég var á eðlisfræði­
braut og við héldum að við værum
langklárastir í skólanum. Þetta var
hroki, strákahroki.
Almennt er fólk frekar lélegt í
stærðfræði og þegar þú ert að læra
stærðfræði lítur þú niður á þá sem
eru í félagsfræði. Síðan kemstu að
því að þú getur lagt fram einhverja
stærðfræði og af því að fólk er svo
hrætt við hana þá samþykkir það
það sem þú segir.“
Nema Andri Snær. Hann lagðist
yfir tölurnar sem voru birtar í fjöl­
miðlum, allar terawattstundirnar
sem átti að virkja. Þegar hann fór að
skoða niðurstöðurnar áttaði hann
sig á því að það átti að virkja allt
og miklu meira en allt. „Allt í einu
sá ég að í embættismannakerfinu
voru menn fastir inni í einhverri
kúltúrbólu og hættir að skilja hvað
þeir voru að gera samfélaginu.
Þess vegna finnst mér það
óhugnanlegt þegar talað er um að
taka upp rammaáætlun og að hún
eigi eingöngu að byggja á niður­
stöðum vísindamanna.“
Galdrafár
Fyrir ekki svo löngu lagðist hann
aftur yfir áætlanir um virkjanakosti
frá árinu 2006. „Eyðileggingin sem
fylgdi áætlunum var yfirþyrmandi
og mér fannst ég vera lentur í ein­
hverjum absúrd veruleika. Það er
sorglegt að sjá að þetta hafi verið
lagt fram sem raunveruleg stefna,
að fólk hafi trúað á þessa framtíðar­
sýn og að þeir sem hafi verið á móti
þessu hafi raunverulega verið rakk­
aðir niður. Mér finnst það hrika­
leg tilhugsun að þessir sömu flokk­
ar komist aftur til valda. Ég held
að þessir flokkar þurfi miklu lengri
fjarveru frá völdum til að öðlast
eðlileg viðhorf.“
Samtímis voru Þjórsárver,
Langisjór, Torfajökulssvæðið, Gjá­
stykki, Þeistareykir, allt Reykjanes­
ið, rúmlega öll Hellisheiðin og
laxinn í neðri hluta Þjórsár, sem
er fimm prósent af laxastofni Ís­
lands, í hættu, segir hann. „Þetta
var galdrafár, einhvers konar síkósa
þjóðar sem hafði uppfyllt allar sínar
þarfir. Það var eins og fólk væri læst
inni í herbergi og orðið tryllt, hefði
engan sans fyrir umheiminum
lengur. Allri sem trúa enn á þetta
þurfa að flytja til útlanda til að rétta
sig af og sjá heiminn í öðru ljósi því
það er ekkert eðlilegt við þetta.“
Valdaleysi og örvænting
Sem listamaður var hann heppinn
að finna sér farveg með Drauma­
landinu til þess að verða samferða
sjálfum sér. „Þegar listamaður, sem
væri í eðlilegu árferði að skoða allt
aðra hluti, lendir í því að eitthvað
brennur svona á honum er mikil­
vægt að listin lúti ekki í lægra haldi.
Með því að skrifa Draumalandið og
gera myndina þá gat ég unnið með
það sem var mér svo dýrmætt.“
Þó að það hafi verið bæði lær­
dómsríkt og gefandi að taka slaginn
var ekki auðvelt að vera mótmæl­
andi. Baráttan heltók Andra Snæ
og reyndi mjög á alla aðstandend­
ur, heimilið og hann sem var fastur
í stríðsástandi, fastur í spennu­
ástandi, að berjast fyrir stöðum
sem að hans mati vo ru hálfheilagir.
„Þetta lagðist þungt á marga því
þetta var ekki leikur. Fólki fannst
það raunverulega missa allt og
ég sá marga, sem tóku kyndil­
inn, brenna upp. Það var svo mik­
il sóun á kröftum fólks sem venju­
lega gefur mikið til samfélagsins
að halda því í herkví árum saman
og traðka á skoðunum þess með
þeim afleiðingum að það finnur
til valdaleysis og örvæntingar. Það
var mikil sorg í hreyfingunni eftir
Kárahnjúkavirkjun.“
Það hafði einnig áhrif á heilsu
na. Það var vont að sjá að fólk færa
rök fyrir sínu máli og mæta fyrir­
litningu. „Ég var orðinn mjög reiður
á tímabili, fékk oft svartar hugsan­
ir og var með miklar dýnamít fanta­
síur um hvað væri hægt að gera til
þess að snúa þessu kerfi. Ég var ekki
búinn með heilsuna, en fólk þarf
að passa sig að brenna ekki upp í
svona slag.“
Fjögurra barna faðir
Það kom því að því að Andri Snær
varð að draga sig út, hreinsa hug­
ann og vinna að öðrum verkum
eftir langa törn. Hann er fjögurra
barna faðir, þriðja barnið fæddist
árið 2005 þegar Draumalandið
kom út og það fjórða árið 2008. Þau
eru fimm, sjö, ellefu og sextán ára,
tíu ára að meðaltali og samtals fer­
tug á þessu ári. „Árið 2008 áttuðum
við okkur á því að við vorum í fyrsta
sinn í mörg ár bara tvö ein saman í
útlöndum, ég og konan mín, þang­
að til hún leit niður á magann á sér
og mundi að hún var komin átta
mánuði á leið,“ segir hann hlæj­
andi.
Fólk talar oft um að pólitík sé
ekki fjölskylduvæn og þegar hvirfil­
bylurinn í kringum Draumalandið
náði hápunkti um haustið reyndi
á Andra Snæ. Bókin varð metsölu­
bók, hann hélt fyrirlestra úti um allt
land og kynntist fjölda fólks. „Eftir
á að hyggja var þetta algjör bilun.“
Kona Andra Snæs, Margrét
Sjöfn Torp, er hjúkrunarfræðingur
og einn besti yfirlesari sem Andri
Snær hefur haft. „Það hefur kannski
reynt á þar, þegar ég er kominn í
tímaþröng og hún er að lesa yfir og
við erum með nýfætt barn og allt í
gangi.
Við erum á hápunkti erilsins
núna, með fjögur börn á leikskóla­
og skólaaldri. Þegar ég er bara með
tvö börn þá finnst mér stundum
eins og ég sé í fríi.“
Til þess að stilla saman strengina
fara þau stundum til Ítalíu þar sem
þau dvelja á Sikiley í mánuð eða
tvo.
Alltaf jafn ástfanginn
Þau kynntust hérna í Elliðaárdaln­
um þar sem þau voru bæði við störf
í rafmagnsveitunni, átján ára, og
hafa verið saman síðan. Andri
Var fastur í stríðsástandi„Ég var orðinn mjög
reiður á tímabili,
fékk oft svartar hugs-
anir og var með mikl-
ar dýnamítfantasíur um
hvað væri hægt að gera til
þess að snúa þessu kerfi.
„Annars eru vinstri
menn svolítið
eins og Snæfríður Ís-
landssól og velja frekar
það versta en það næst
besta.
Viðtal 43Helgarblað 26.–28. apríl 2013