Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.2014, Blaðsíða 20

20 Fréttir Erlent Helgarblað 24.–27. janúar 2014
Þ
etta var svokölluð rússnesk
kosning. Samkvæmt opin-
berum tölum greiddi 98,1
prósent kosningabærs fólks
atkvæði um nýja stjórnar-
skrá í Egyptalandi dagana 13. og 14.
janúar síðastliðinn. Samkvæmt frétt
í New York Times hefur John Kerry,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna,
lýst yfir efasemdum um réttmæti
kosninganna. „Það sem byrjaði á
Tahrir-torginu má ekki enda hér,“
sagði Kerry og á þar við þá lýðræðis-
bylgju, sem hófst árið 2011, þegar
forseta Egypta, Hosni Mubarak, var
steypt af stóli eftir hávær mótmæli.
Síðan þá hefur verið mikill órói í
Egyptalandi, mótmæli, dauði og
valdatökur.
Arabískur vetur?
Eins og kunnugt er hefur lýðræðis-
bylgjan sem kölluð hefur verið Ar-
abíska vorið farið eins og eldur í
sínu um nokkur lönd N-Afríku og
Mið-Austurlanda; Túnis, Alsír, Líbíu
og Egyptaland, svo dæmi séu tekin.
Hver einræðisherrann á fætur öðr-
um féll, en hvað kom í staðinn? Dr.
Magnús Þorkell Bernhardsson, einn
fremsti sérfræðingur Íslands í mál-
efnum Mið-Austurlanda, er orðinn
svartsýnn á þróun mála og talaði
um „arabískan veturinn“ í þættin-
um Viðtalið á RÚV fyrr í þessari viku.
Egyptalandi er stýrt af hernum,
sem fyrir um hálfu ári síðan hrifsaði
völdin af fyrsta lýðræðislega kjörna
forsetanum í sögu Egyptalands, Mo-
hammed Morsi, fulltrúa Bræðra-
lags múslima. Hann komst til valda
vegna þeirrar bylgju sem hófst á
Tahrir-torginu í Kaíró og John Kerry
vísar til.
Lítil þátttaka
Herforingjarnir sem hins vegar
nú stjórna landinu segja að nýja
stjórnarskráin sé það sem þeir kalla
„leiðina til lýðræðis.“ En aðeins um
38,6 prósent atkvæðisbærra manna
greiddu atkvæði í kosningunum,
sem getur varla talist hátt hlutfall.
Í frétt í New York Times, sem vitn-
að var í hér á undan, segir að niður-
stöðu kosninganna megi skoða í því
ljósi að stjórnvöld hafi bælt nánast
D
r. Magnús Þorkell Bern-
harðsson hélt erindi síð-
astliðið þriðjudagskvöld
á vegum Mannfræðinga-
félags Íslands sem bar yfirskrift-
ina Vorboðar arabíska vorsins.
Í erindinu velti Magnús fyrir sér
vanda Vestur landabúa við að skilja
og meta Mið-Austurlönd. Hann
kom meðal annars inn á hvernig
of mikil áhersla væri lögð á um-
fjöllun um ráðandi hópa í löndun-
um og að of lítilli athygli væri beint
að grasrótinni meðal almennings
og því sem væri að gerast þar. Tók
Magnús ýmis dæmi úr sögu land-
anna og fjölmiðlum og setti mann-
fræðilegan vinkil á margt í erindi
sínu. Þá fjallaði hann einnig um
nýjar og nýlegar bækur sem kom-
ið hafa út um þróun mála í Mið-
Austurlöndum.
Hann fjallaði mjög mikið
um Egyptaland, enda er landið
það stærsta og mikilvægasta að
mörgu leyti á svæðinu. Í lok kynn-
ingar sinnar velti Magnús upp
ýmsum leiðum til þess að nálg-
ast niðurstöðu varðandi ástandið,
með því að skoða ljósmyndir.
Síðasta myndin sem hann brá
upp á tjaldið var mynd af hópi
óeirðarlögreglumanna sem stóðu
andspænis hópi almennra borg-
ara – mynd sem mætti túlka sem
valdið gegn fólkinu.
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
alla andstöðu við hina nýju stjórn-
arskrá. Valdið er máttugt í Egypta-
landi og þau tæki sem valdið hefur
eru áhrifarík.
Valdamikill forseti
Núverandi forseti Egyptalands, Adly
Mansour, er bráðabirgðaforseti og
samkvæmt nýju stjórnarskránni
situr hann í embætti þangað til nýr
tekur við. Mansour, sem er dómari
í Hæstarétti Egyptalands, hefur
einnig það á sinni könnu hvenær
næstu þing- eða forsetakosningar
fara fram. Hann hefur því greinilega
mjög mikið um þetta mál að segja.
Samkvæmt nýju stjórnarskránni
má forseti sitja tvö fjögurra ára
tímabil og verður að vera með
egypskar rætur, vera Egypti í húð
og hár. Forsetinn ákveður einnig
hver verður forsætisráðherra. Ef
leysa verður upp þingið eða breyta
ríkis stjórninni ber forsetanum að fá
samþykki meirihluta þingsins.
Sterkur her
Egypski herinn er gríðarlega sterkt
afl í daglegu lífi landsmanna og
starfsemi á vegum hersins er talin
vera allt að 40 prósentum af þjóðar-
framleiðslu landsins. Gríðarlegu fé
er eytt til hernaðarmála og í nýju
stjórnarskránni er það beinlínis tek-
ið fram að fjárlög hersins séu hafin
yfir gagnrýni. Þá er það sérstaklega
tekið fram að varnarmálaráðherra
landsins verði að koma frá hern-
um. Borgaralegur varnarmálaráð-
herra er því í raun útilokaður. Þetta
sýnir vel þá stöðu sem egypski her-
inn hefur og ekkert bendir til þess
að herforingjarnir ætli að breyta því
í bráð. Einnig má draga almenna
borgara fyrir herdómstól fyrir að
ráðast á eitthvað sem tengist hern-
um. Því má segja að Egyptaland sé í
raun herveldi.
Högg gegn Bræðralagi múslima
Stjórnarskráin hefur sterka trúar-
lega skírskotun og segir að íslam
sé ríkistrúin og að sharía-lögin
séu grundvöllur réttarfarsins. Hins
vegar kveður stjórnarskráin á um
að bannað sé að stofna stjórnmála-
flokka á grundvelli trúar, kyns, þjóð-
ernis og eða landfræðilegra þátta.
Þetta ákvæði er sem rothögg fyrir
hreyfingar á borð við Bræðralag
múslima, sem er mjög öflug hreyf-
ing í Egyptalandi og Morsi, fyrr-
verandi forseti, tilheyrir. Í raun er
þetta aðeins nýjasta aðgerðin í röð
margra sem egypsk stjórnvöld hafa
staðið í gegn Bræðralaginu og áhrif-
um þess í egypsku samfélagi, sem
eru mikil.
Almennir borgarar hafa funda-
og félagafrelsi, en þessi réttindi
verður að iðka í samræmi við lög-
in og það opnar fyrir möguleika
stjórnvalda að grípa inn í, ef á þarf
að halda. Atburðir síðustu miss-
era sýna að stjórnvöld í landinu,
með herlög lögreglu í broddi fylk-
ingar, hika ekki við að grípa til mjög
harkalegra aðgerða, telji þau þess
þörf.
Blóm og friður?
Og þá er það spurningin: Er ný
stjórnarskrá í Egyptalandi ný leið
til lýðræðis eins og valdhafarn-
ir segja? Líklega verður svo ekki og
henni hefur þegar verið mótmælt
harðlega af Bræðralagi múslima, en
liðsmenn þess eru enn æfir vegna
valdaráns hersins í byrjun júlí í
fyrra. Samkvæmt frétt í Los Angeles
Times hvatti Bræðralagið til þess að
félagar hreyfingarinnar sniðgengju
kosninguna um nýja stjórnarskrá
og skýrir það ef til vill hina litlu þátt-
töku í kosningunni. Því má í raun
draga lögmæti kosningarinnar í
efa. Ólíklegt er því að ást, blóm og
friður verði ríkjandi í Egyptalandi á
næstu misserum og aðeins líklegra
að ástandið verði meira af því sama;
átök og ófriður. n
Valdið gegn fólkinu
Magnús Þorkell Bernharðsson ræddi um stöðu mála
„Ólíklegt er því að
ást, blóm og frið-
ur verði ríkjandi í Egypta-
landi á næstu misser-
um og aðeins líklegra að
ástandið verði meira af
því sama; átök og ófriður.
n Egyptar fá nýja en umdeilda stjórnarskrá n Högg gegn Bræðralagi múslima
Ný leið til lýðræðis