Dagblaðið Vísir - DV - 31.01.2014, Blaðsíða 25

Helgarblað 31. janúar 2014 Fréttir Erlent 25
F
arið núna! Það getur í raun-
inni ekki gerst nógu snemma,
fyrir okkar fjölskyldu og um
37.000 aðrar fjölskyldur.
Sonur okkur er að bíða eftir
heimferð eftir 45 daga. Þetta minn-
ir mig á þegar ég var á hans aldri og
bandarískir hermenn voru að fara
frá Víetnam: „Hver vill vera sá síð-
asti sem deyr fyrir mistök?“ var fras-
inn þá. Ég vil ekki að það komi fyrir
neinn af okkar drengjum.“
Ummæli þessi er fengin frá
áhyggjufullum föður, hvers sonur
er á leiðinni frá Afganistan, en þau
fylgja frétt á Washington Post frá
25. janúar þess efnis að bandaríska
þingið hafi samþykkt að draga veru-
lega úr fjárframlögum til þróunar-
aðstoðar og annarra aðgerða vegna
brotthvarfs bandaríska hersins frá
landinu. Það á að gerast fyrir lok
þessa árs.
Loftárásir á Tora Bora
Stríð Bandaríkjamanna í Afganistan
hófst í október 2001, eftir árásir al-
Kaída-samtakanna á Tvíburaturnana
í New York. Þá gerði bandaríski her-
inn gríðarlegar loftárásir með B-
52-sprengjuflugvélum á Tora Bora-
fjöllin í Afganistan, þar sem talið var
að Osama Bin Laden væri að finna.
Í kjölfarið fylgdi gríðarlegur fjöldi
hermanna, bæði frá Bandaríkjunum
og öðrum löndum, meðal annars
Norðurlöndunum. Fjöldi danskra
hermanna hefur til dæmis fallið í
Afganistan á undanförnum árum og
NATO hefur verið með í Afganistan
nánast frá upphafi.
Lengsta stríð Bandaríkjanna
Um er að ræða lengsta stríð í sögu
Bandaríkjanna. Bandarískir her-
menn komu seint inn í fyrri heims-
styrjöld og hófu þátttöku í einni
heimsstyrjöld tveimur árum eftir að
hún hófst (1941) og þar til yfir lauk í
ágúst 1945 með atómsprengjunum í
Hírósjíma og Nagasaki. Kóreustríðið
stóð yfir frá 1950–1953 og leiddi af sér
skiptingu Kóreu, sem stendur enn.
Til Víetnam komu fyrstu bandarísku
landgönguliðarnir árið 1965, en árið
1973 var saminn friður í París. Þá
tóku hersveitir S-Víetnams (banda-
menn USA) við en það dugði bara
í tvö ár, þar til Saigon, höfuðborg S-
Víetnams féll í apríl 1975 og komm-
únistar tóku völdin í landinu. Um
58.000 bandarískir hermenn féllu á
þessum árum. Stríð Bandaríkjanna í
Afganistan hefur nú staðið í 13 ár og
er það lengsta í sögu landsins.
Árangur náðst
Tímaritið Time reynir að spá í spilin
fyrir árið 2014 í nýlegu hefti og í grein
í blaðinu er einmitt fjallað um stöð-
una í Afganistan. Í henni er meðal
annars bent á að þó nokkur árangur
hafi náðst; að andstæðingarnir, talí-
banar, ráði litlum svæðum, að millj-
ónir stúlkna sæki nú skóla (talíban-
ar eru á móti skólagöngu stúlkna,
innskot GHÁ) og að ástandið í
heilsugæslumálum hafi einnig stór-
lega batnað. Gríðarmiklu fé hefur
verið varið til uppbyggingar í landinu
á undanförnum árum af fjölmörgum
erlendum hjálparsamtökum. Segja
má að stanslaust stríðsástand hafi
ríkt í landinu frá árinu 1979, þegar
Sovétmenn (Rússar) réðust inn í
landið og steyptu þáverandi stjórn-
völdum. Gríðarlegt mannfall og eyði-
legging hefur einkennt landið frá
þessum tímapunkti.
Um 12.000 ráðgjafar áfram
En það fara ekki allir hermenn frá
Afganistan. Hamid Karzai, forseti
landsins, gerði í nóvember samning
við bandarísk stjórnvöld þess efnis
að um 12.000 bandarískir hermenn/
ráðgjafar verði í landinu. Hlutverk
þeirra er að aðstoða afganska her-
inn, sem telur um 320.000 manns,
sem er kunnugleg tala í eyrum okkar
Íslendinga. Hins vegar er sá her ekki
talinn vera upp á marga fiska og
skortir bæði upp á þjálfun og ýmsan
búnað. Til dæmis er varla til flugher
í landinu, sem á aðeins 111 flugvél-
ar og þyrlur – þrátt fyrir um fjögurra
milljarða dollara árlegan hernaðar-
stuðning Bandaríkjanna.
Karzai út, nýr forseti inn
Nokkuð neistaflug hefur verið á
milli Karzai og Barack Obama, for-
seta Bandaríkjanna. Aðallega vegna
svokallaðra „drónaárása“ sem eru
sprengjuárásir með fjarstýrðum
flugvélum víða um heim, mest þó í
Mið-Austurlöndum. Karzai vill ein-
faldlega að Bandaríkin hætti dróna-
árásum í Afganistan.
Forsetakosningar verða haldnar í
Afganistan í apríl og þá verður eftir-
maður Karzai valinn. Mögulegt er að
ákveðinn óróleiki verði fyrir og eftir
kosningarnar, því ekki er ólíklegt að
talíbanar grípi til aðgerða sem kunna
að valda spennu og hættuástandi í
landinu. Fordæmin eru mörg fyrir
slíku. Einnig er það ákveðið munstur
að virkni talíbana hefur yfirleitt auk-
ist á vorin og sumrin í landinu og því
hefur alls kyns árásum fjölgað þá.
Í grein Time segir að fyrsta verk-
efni nýs forseta verði að leiða landið
í gegnum brotthvarf erlendra her-
manna. Hve hratt það gengur fyrir
sig ræðst meðal annars af því hvern-
ig afganska hernum tekst að glíma
við andstæðinga sína á næstu vikum
og mánuðum. Spurningin er í raun
hvort Afganir ráði við þetta verkefni?
Talíbanar semja ekki
Þá þarf einnig að koma til eitthvert
pólitískt samkomulag en líkur á
því eru litlar. Talíbanar eru ekkert á
þeim buxunum að semja við stjórn-
völd í Kabúl og fjölmargir stríðsherr-
ar í landinu gera málið enn flóknara.
Brian Katulis, sérfræðingur á sviði
utanríkismála hjá Center for Amer-
ican Progress, segir í Time: „… við
skiljum eftir okkur samfélag sem
getur í raun ekki læknað sig sjálft
og jafnað deilumálin, en við erum
heldur ekki tilbúin til að heyja stríð
til þess að ná þessum markmiðum.“
Af þessu má ljóst vera að árið
2014 verður hvorki einfalt né auðvelt
fyrir Afgani og Afganistan. Landið
hefur gengið í gegnum hrikalegar
hremmingar á síðustu fjórum ára-
tugum og mikill fjöldi almennra
borgara og hermanna látið lífið.
Í stríði Bandaríkjanna sem hófst
2001, með aðgerðinni „Enduring
Freedom“ eða „Varanlegt frelsi“ hafa
hátt í 20.000 hermenn þátttökuland-
anna fallið, um helmingurinn frá
Afganistan. Tugir þúsunda hafa
særst. Kostnaðurinn við þetta stríð
er gríðarlegur og tekinn beint úr vös-
um bandarískra skattborgara eða
í gegnum lánsfé, sem eykur skuld-
ir Bandaríkjanna. Þær eru nú þegar
gríðarlegar, en samkvæmt nýlegri
rannsókn frá Harvard-háskóla hafa
átökin í Írak (frá 2003) og Afganistan
kostað um um fjögur til sex þús-
und milljarða dollara. Eðlilegt er að
spyrja: Er þetta þess virði og skil-
ar þetta jákvæðri þróun? Kemst til
dæmis friður á í Afganistan? Þessi
stríðshrjáða þjóð á það svo sannar-
lega skilið. n
Bless Afganistan
Gunnar Hólmsteinn
Ársælsson
n Bandaríkjamenn yfirgefa Afganistan í árslok nEitt dýrasta stríð í sögu landsins„Hve hratt það
gengur fyrir sig
ræðst meðal annars af
því hvernig afganska
hernum tekst að glíma
við andstæðinga sína á
næstu mánuðum.
Mannfall
Bandaríkin hafa misst rúmlega
tvö þúsund hermenn í Afganistan
2001 3
2002 23
2003 30
2004 49
2005 93
2006 88
2007 110
2008 151
2009 303
2010 492
2011 406
2012 296
2013 117
Alls 2.161 hermaður
„Hver vill
vera sá
síðasti sem deyr
fyrir mistök
Slasað barn Barn á sjúkrahúsi eftir sprengjuárás í Afganistan 13. nóvember 2010. Börn og
aðrir saklausir borgarar verða iðulega að fórnarlömbum í stríðum.
Hvíldinni fegnir Eftir lengsta
stríð í sögu Bandaríkjanna, stefna nú
Bandaríkin á að flytja hermenn sína
heim frá Afganistan. En þó ekki alla,
afgönsk stjórnvöld vilja hafa 12.000
ráðgjafa áfram í landinu. Myndir reUTerS