Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.2014, Blaðsíða 54

Helgarblað 28.–31. mars 201446 Menning
Vegabréf
Sigmundar
Stundum er það svo að innra
með manni hljóðnar allt og
daprast. Þannig var mér inn-
anbrjósts við stóra hótelglugg-
ann á Holiday Inn í Sarajevó.
Varla var nema áratugur liðinn
frá því þessi þekkilega fjalla-
borg var vettvangur grimmi-
legustu stríðsglæpa seinni
tíma; friðsæll sögustaður í dal-
verpi sínu inni á milli Dinaric-
alpanna hafði í einu vetfangi
breyst í aumasta blett á jarðar-
kringlunni. Einskær friður vék
fyrir algeru blóðbaði.
Þarna horfði ég út um
gluggann af fimmtu hæð – og
reyndi að gera mér í hugar-
lund hvernig umhorfs var á
þessum tíma þegar Sarajevó
var umkringd af leyniskyttum
á hæðunum í kring. Þær eirðu
engu. Þær þyrsti í blóð. Þær
skutu á hvaðeina sem hreyfð-
ist, allt frá minnstu kornabörn-
um til hrumustu gamalmenna,
á konur líkt og menn, í myrkri
jafnt sem birtu. Líkin hrönn-
uðust upp. Enginn þorði að
sækja þau. Og liturinn á Mil-
jacka-ánni varð smám saman
myrkvarauður. Óvíða hefur
grimmd og hatur mannskepn-
unnar brotist jafn hastarlega
út og apríldag einn í Sarajevó
árið 1992. Sjálfstæðisyfirlýsing
Bosníu-manna snöggreiddi
Serbana í kring, alltént nógu
marga þeirra svo úr varð næst-
um fjögurra ára umsátur sem
kostaði 10 þúsund manns lífið,
þar af þrjú þúsund börn og ör-
kumlaði margfalt fleiri.
Það er líkast því sem maður
stirni upp þegar horft er niður á
göturnar í Sarajevó – og ímynd-
unaraflið dregur upp myndir
sínar af skelfingu lostnu fólki
sem reynir að skjóta sér leið á
milli húsa í leit að lífsnauðsynj-
um; eilíflega að hugsa hvort
næsta kúla hæfi það, hvort
næsti maður drepi það, hverr-
ar ættar fólkið sé í aðliggjandi
húsum. Og kannski er engin
leið að skilja það til fulls hvern-
ig það gerðist einn veðurstillt-
an vordag í Evrópu nútímans
að nágrannar sem höfðu búið
í friði og vinsemd við einu og
sömu götuna breyttust skyndi-
lega í hemjulausa fjandmenn
sem óskuðu hver öðrum sárs-
auka og dauða.
Og það var einmitt þarna,
nákvæmlega þarna, eins og
gerst hefði í gær, að múslímska
stúlkan Admira Ismic skreið
yfir til unnusta síns Bosko Brkic
þar sem hann lá í blóði sínu á
brúnni. Hún faðmaði hann að
sér í síðasta sinn og var svo sjálf
skotin til bana. Það liggur við að
hljóðin heyrist enn. Þau voru á
leið yfir víglínuna af því Admira
ætlaði að flytja til Bosko, en
leyniskytturnar skutu þau auð-
vitað eins og hvað annað sem
hreyfðist á staðnum. Og líkin
lágu í átta daga á brúnni, af því
enginn þorði að sækja þau; átta
daga í stirðnuðum og óbifan-
legum faðmlögum.
Stundum stendur maður í
eigin þögn og orðleysi. Á ein-
hverju hótelherbergi í Evrópu.
Stundum er svo óendanlega
skrýtið að horfa út um glugg-
ann og finna það á sjálfum sér
hvað friðurinn og ástin geta
verið lítilsvirt og veik í með-
förum manna.
Skytturnar í Sarajevó
Á
standið átti sér ekki bara stað á
Íslandi, og er reyndar velþekkt
fyrirbæri þar sem erlendir herir
fara um. Og þar sem þessir herir
eru óvinveittir er oftast illa tekið á móti
afkvæmum slíkra sambanda. Norð-
menn fóru afar illa með sín ástands-
börn og hafa gert um það nokkrar
myndir, svo sem hina mjög svo sósíal-
realísku Liten Ida.
Hér eru ástandsbörnin bakgrunn-
ur sögunnar, en önnur þemu eru
dregin inn, svo sem njósnir Austur-
Þjóðverja í Noregi í Kalda stríðinu
og fall Berlínarmúrsins. Úr þessu
verður ágætis kokkteill. Í bókinni
sem myndin er byggð á er söguhetj-
an fórnarlambið, en hér er það ger-
andinn, sem í raun aðeins vill lifa
eðlilegu lífi, sem settur er í miðju
sögunnar. Því er erfitt að átta sig á
með hverjum maður á að halda, sem
gefur myndinni meiri dýpt en þekkist
í mörgum Hollywood-tryllum.
Það að sagan gerist að mestu í
Noregi færir hana líka nær íslensk-
um áhorfendum, en Noregur var eina
NATO-landið, auk Tyrklands, sem átti
bein landamæri að Sovétríkjunum og
var Kalda stríðið þar því talsvert kalt.
Myndin er samstarfsverkefni
Þjóðverja og Norðmanna og er því á
báðum tungumálum. Þetta er aðeins
í annað sinn sem hin gamalreynda
Liv Ullman birtist á hvíta tjaldinu í 20
ár, og eru það kærkomin endurkynni.
Sven Nordin, sem margir muna eftir
sem hinum dálítið þroskahefta og
sígraða sambýlismanni Elling, kemur
einnig við sögu. Önnur hlutverk
eru í höndum Þjóðverja, sem lærðu
norsku sérstaklega fyrir myndina. Í
aðalhlutverki er Juliane Köhler, sem
lék Íslandsvininn Evu Braun (sem
myndaði Ísafjörð fyrir stríð) í Der
Untergang.
Þjóðverjar hafa undanfarið mikið
verið að gera myndir um hið gamla
Austur-Þýskaland, enda kannski
nógu langt um liðið til að hægt sé
að nálgast viðfangsefnið á mismun-
andi hátt. Fáar ná ef til vill sömu hæð-
um og Das Leben der Anderen, en
Zwei Leben er ágætis viðbót og sú
fyrsta sem snýr jafnframt að Norður-
löndunum. n
Illa farið með ástandsbörn
Í annað sinn sem Liv Ullman birtist á hvíta tjaldinu í 20 ár
Kalda stríðið Það að sagan gerist
að mestu í Noregi færir hana líka nær
íslenskum áhorfendum, en Noregur var eina
NATO-landið, auk Tyrklands, sem átti bein
landamæri að Sovétríkjunum og var Kalda
stríðið þar því talsvert kalt. Mynd TOM TRAMBOW
Síðasta kynlífsleikhúsið
n Bítlabærinn Hamborg n Reeperbahn er alræmdasta gata Evrópu
R
eeperbahn er einhver al-
ræmdasta gata Evrópu. Í
hafnarborginni Hamborg var
það hingað sem sjóararnir
komu til að skemmta sér
og rauða hverfið þótti gefa því í
hafnarborginni Amsterdam lítið eft-
ir. Nafnið hefur dúkkað upp í lögum
eftir Elvis Costello, Van Morrison og
Tom Waits, og sænsk hljómsveit á
9. áratugnum nefndi sig í höfuðið á
henni.
Frægust er hún þó í poppsögunni
fyrir að hafa sinnt tónlistarlegu upp-
eldi Bítlana, en í rúm tvö ár spiluðu
þeir sex tíma á dag í þessu skugga-
hverfi fyrir áhorfendur sem saman-
stóðu oft af drukknum sjómönnum,
dragdrottningum og vændiskonum.
Þetta voru aðrir Bítlar en þeir sem
heimurinn átti eftir að kynnast síð-
ar, leðurklæddir töffarar, fimm í hóp,
sem minntu meira á Rolling Stones
en hina brosandi fjölskylduskemmti-
krafta sem slógu í gegn með Love Me
Do árið 1962.
Ekki aðeins æfðu þeir sig í spila-
mennskunni heldur í sviðsframkom-
unni líka, og kom Lennon meðal
annars fram með klósettsetu um háls-
inn til að fanga athygli áhorfenda. Hið
gamansama nafn þeirra vakti einnig
kátínu í Þýskalandi, þar sem það þótti
minna á „Peedles,“ sem þýðir víst „lítið
tippi.“ Margar sögur hafa spunnist um
tímabil þetta, en George Harrison var
á endanum rekinn úr landi fyrir að
vera undir lögaldri og Paul McCartney
og trommarinn Pete Best hlutu sömu
örlög fyrir íkveikju, eftir að hafa kveikt
í smokk í íbúð sinni.
Konum bannaður aðgangur
Bítlunum tókst að lokum að hafa lifi-
brauð af tónlist sinni á heimavelli, en
ekki fyrr en þeir skiptu út trommar-
anum Best fyrir Ringo Starr, sem þeir
höfðu kynnst í Hamborg. Best myndi
alla tíð lifa í skugga Bítlanna, en ekki
bassaleikarinn Stu Sutcliffe, sem yfir-
gaf hljómsveitina til að fara í nám
árið 1961 og lést úr heilablóðfalli ári
síðar.
Klúbbarnir sem Bítlarnir spil-
uðu á eru flestir horfnir, en í stað-
inn er komið Bítlatorg, Beatles-Platz,
sem er í laginu eins og hljómplata og
þar sem styttur með útlínum fimm-
menningana standa. Stu er á sínum
stað og trommarinn er á diplómat-
ískan hátt tileinkaður bæði Pete Best
og Ringo Starr. Bítlasafnið hér er því
miður lokað, maður verður víst að
fara til Liverpool til að komast á slíkt.
Sú Hamborg sem Bítlarnir komu
til árið 1960 var að rísa upp úr ösku-
stó seinni heimsstyrjaldar eftir að
hafa nánast verið jöfnuð við jörðu.
Hún varð þekkt sem miðstöð alls
konar glæpa og lasta og Reeper bahn
var kölluð „Míla syndanna.“ Í dag má
enn finna hér ógrynni strippbara og
sumar hliðargöturnar eru girtar af.
Fyrir aftan hliðið eru gluggar það sem
vændiskonur standa og er konum al-
mennt og karlmönnum undir 18 ára
meinaður aðgangur.
Klámbíó og kaþólskar kirkjur
„Eru engir strippbarir hér ætlaðir
konum?“ spyr kanadísk vinkona
mín. Eitthvað skortir á jafnréttið
hér, strippstaðir og bíó þjóna bæði
samkynhneigðum karlmönnum
og gagnkynhneigðum, en enginn
konum. Hverfið í heild er óðum að
taka á sig breytta mynd. Þetta er eitt
helsta skemmtistaðahverfi borgar-
innar og stórir hópar fólks í steggja-
eða gæsaferðum, oftar en ekki frá
Bretlandi, ganga hér um. Lögreglu-
þjónar sjást víða og enn fleiri hrað-
bankar. Margir kvarta undan því að
St. Pauli-hverfið sé óðum að mið-
stéttavæðast og hipsterarnir og lista-
mennirnir kjósa frekar að fara til
Schanzenviertel rétt fyrir norðan.
Beint niður af Bítlatorginu er gat-
an Grosse Freiheit, þar sem þeir
spiluðu á klúbbunum. Lengi vel var
þetta eina gata Hamborgar þar sem
kaþólikkar máttu tilbiðja guð sinn,
hér var allt leyft og handan við stripp-
staðina og klámbíóin má enn þann
dag í dag finna kaþólska kirkju.
Fékk fleiri atkvæði en nýnasistar
Hvorki ég né Kanadakonan erum
kaþólikkar, sérstaklega ekki svo
seint um kvöld. Á Grosse Freiheit er
þó ýmislegt annað við að vera. Á 36
er hinn frægi Kaiserkeller, þar sem
Bítlarnir einmitt spiluðu og eru enn
haldnir tónleikar. Safari er víst eina
kynlífsleikhúsið sem eftir er í Þýska-
landi og þar sem gengið er alla leið á
sviðinu, en líklegast hefur netið farið
illa með þennan iðnað sem aðra.
Við látum okkur þó nægja að
heimsækja Ólivíu Jones, afar há-
vaxna transgender-manneskju sem
segist vera krónískt 28 ára og rekur
þrjá klúbba á götunni. Einn af þeim,
Olivia Wilde Jungs, er einmitt fyrsti
„Menstrip“-barinn þar sem ein-
göngu konur fá inngöngu, og var
fagnað af fjölmiðlum sem stóru skrefi
í átt til jafnréttis. Hinum megin við
götuna er Olivias Show Club og hing-
að skal haldið. Olivia sjálf er viðstödd
og gestir keppast um að taka mynd-
ir með henni, enda hefur hún birst á
forsíðum tímarita og er nokkuð þekkt
hér í landi. Hún var kosin sem Miss
Drag Queen of the World árið 1997 í
Flórída og árið 2004 fór hún í fram-
boð í nafni umburðarlyndis og gegn
hægriöflum í borginni. Þrátt fyrir
stuðning aðila eins og strandvarða-
gellunnar Pamelu Anderson tókst
henni ekki að komast í borgarstjórn,
en fékk þó fleiri atkvæði en bæði
nýnasistar og flokkur bókstarfstrúar
kristinna.
Eins og Reykjavík á
laugardagskvöldi
Olivias er á margan hátt hefðbund-
inn næturklúbbur þar sem ung-
menni Hamborgar koma til að
skemmta sér. Á hálftímafresti er þó
boðið upp á sýningu á sviðinu, enda
er undirtitill staðarins „Burlesque,
Travestie und Comedy.“ Við undir-
leik Prúðuleikara lagsins stíga
systurnar ólíku Barbie Stupid og Lee
Jackson á svið og kynna næsta at-
riði. Trommuleikari með sjómanna-
hatt spilar á kraftmikinn hátt á bong-
ótrommur á dansgólfinu á meðan
hin sídrukkna Eve Champagne fer úr
fötum á sviðinu (allt í gríni þó og inn-
an velsæmismarka).
Varla er þverfótað fyrir fólki á göt-
um úti í mismunandi ástandi, líklega
er þetta eini staðurinn í heiminum
sem minnir á Reykjavík á laugardags-
kvöldi, en þó er mannmergðin meiri
og allt upplýst af björtum neonljós-
um. Öllu rólegra er hér morguninn
eftir. Slökkt hefur verið á ljósunum
og á veitingastöðunum má sjá Breta
skófla í sig bökuðum baunum, en
þeir virðast leggja undir sig matar-
menninguna hvar sem þeir fara um.
Margt hefur breyst síðan John og
Paul gengu hér um götur, en ýmis-
legt minnir enn á þann tíma þar sem
þeir lærðu að verða besta hljómsveit
í heimi. Eða eins og John Lennon
sagði eitt sinn: „Ég fæddist í Liver-
pool, en ég ólst upp í Hamborg.“ n
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Barbie Stupid og
Lee Jackson Við
undirleik Prúðuleikara-
lagsins stíga systurnar
ólíku Barbie Stupid og
Lee Jackson á svið og
kynna næsta atriði. „Eru engir
strippbarir
hér ætlaðir konum?