Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2012, Qupperneq 16

Bjóða sátt: Vilja fiskinn til 2052
16 Fréttir 25.–27. maí 2012 Helgarblað
Símkerfi RÚV
nær hrunið
Það varð hreint út sagt allt brjál-
að á þriðjudag þegar Sjónvarp-
ið endursýndi fyrir mistök þátt
af Leiðarljósi sem sýndur hafði
verið á mánudag. Á fréttavef Rík-
isútvarpsins er greint frá því að
síminn á fréttastofunni hafi ekki
stoppað á fimmta tímanum i gær
þegar aðdáendur þáttarins létu
starfsmenn ríkisfjölmiðilsins vita
af þessum mistökum.
„Svo rammt kvað að innhring-
ingum að erfitt var að ná línu til að
hringja út úr húsinu,“ segir í frétt
á vef Ríkisútvarpsins en ástæðan
fyrir þessum mistökum var röng
merking á efni. „Með réttu hefði
þátt gærdagsins átt að senda út í
dag, en í gær annan þátt, sem enn
er ósýndur. Hann verður sýndur á
föstudaginn,“ segir í fréttinni. 
Ökumenn enn
á nagladekkjum
Lögreglan á höfuðborgarsvæð-
inu stöðvaði á annan tug öku-
manna í upphafi vikunnar en
hinir sömu voru allir á bílum á
nagladekkjum en það er óheimilt
á þessum árstíma og hefur verið
síðan í apríl. Lögreglan sektar öku-
menn um fimm þúsund krónur
fyrir hvert nagladekk sem er undir
bílnum og kemur því trassaskap-
urinn verulega við pyngjuna hjá
áðurnefndum ökumönnum. Lög-
reglan ítrekar þau tilmæli til eig-
enda og umráðamanna ökutækja
sem eru búin nagladekkjum að
gera þar bragarbót á.
Kannabis
í kílóavís
Lögreglan á höfuðborgarsvæðinu
stöðvaði kannabisræktun í íbúð
í fjölbýlishúsi í austurborginni á
þriðjudagsmorgun en við hús-
leit hjá pari á fertugsaldri fundust
50 kannabisplöntur. Á heimilinu
fundust einnig 1,5 kíló af tilbúnu,
þurrkuðu marijúana. Parið var
handtekið á vettvangi og fært til
yfirheyrslu.
Nýtingarréttur – núverandi kerfi
Ótímabundinn nýtingar-
réttur sem miðast við
veiðireynslu áranna 1980
til 1983. Þrátt fyrir að
fyrsta grein núverandi
laga kveði á um að
aflaheimildir séu sameign
þjóðarinnar og að úthlutun
veiðiheimilda myndi ekki eignarrétt eða
óafturkallanlegt forræði einstakra aðila
yfir veiðiheimildum. Virðist stærsti hluti
deilna um kerfið byggja á ósætti um túlkun
ákvæðisins.
Frumvörpin
Núverandi handhafar geta gert 20 ára
nýtingarsamninga án framlengingar-
ákvæðis. Samningarnir eru uppsegjanlegir
eftir fimm ár. Ákveði útgerð að taka við
nýtingarleyfum felur það í sér ígildi sam-
komulags milli handhafanna og ríkisins.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að núverandi
handhafar aflaheimilda fái stærstan hluta
heimilda.
LÍÚ leggur til
Nýtingarsamninga til jafns við nýtingar-
samninga jarðvarma og vatnsafls. Í dag
er sá tími allt að 65 árum en til stendur
að stytta samningstímann til 40 ára. LÍÚ
leggur til að ákvæði um framlengingu verði
virk þegar samningstíminn er hálfnaður og
að heimilt sé að framlengja nýtinguna um
jafn langan tíma og liðinn er. Landssam-
tökin hafa bent á að réttur útgerðar til
nýtingar sé í raun mun meiri en aðila sem
gera einstaka nýtingarsamning við ríkið.
Núverandi aflamarkskerfi sé enda byggt á
veiðireynslu.
Gjaldtaka – núverandi kerfi
Útgerðarfélög greiða
auðlindagjald sem reiknað
er af framlegð. Gjaldið
er í dag 13,3 prósent af
framlegð útgerðar. Til
grundvallar veiðigjaldinu
liggja aflaverðmæti útgerðar.
Frádráttabær kostnaður er reiknaður
olíukostnaður, annar rekstrarkostnaður og
launakostnaður á fiskveiðiári. Hagstofa Ís-
lands vinnur árlega úr skattframtölum
útgerðarfélaga, þær upplýsingar eru nýttar
til grundvallar innheimtu gjaldsins. Það er í
dag 9,50 krónur á þorskígildiskíló.
Frumvörpin
Fast veiðigjald er átta krónur á hvert
þorskígildiskíló, að auki verður sér-
stakt veiðigjald innheimt og miðast við
þorskígildi. Sérstakt veiðigjald skal vera
70 prósent af stofni til útreiknings sem er
umframarður útgerðar þegar búið er að
draga frá rekstrarkostnað og gert hefur
verið ráð fyrir útgreiddum arði auk sérstaks
veiðigjalds. Hagstofa Íslands vinnur árlega
úr skattframtölum fyrirtækja í fiskveiðum
og fiskvinnslu. Gjaldið verður í upphafi 60
prósent, því næst 65 prósent. Fyrstu 30
tonnin eru þó undanskilin sérstöku gjaldi
en hálft gjald er innheimt af næstu 70
tonnum.
LÍÚ leggur til
Allt veiðigjald verði afkomumiðað og
aðeins tekið af útgerð. Útvegsmenn telja
ekki eðlilegt að reikna auðlindarentu af
vinnslu né af virðisaukandi starfi innan
útgerðar líkt og markaðsstarfi eða við-
skiptatengslum enda sé það bein afleiðing
af auðlindanýtingu. Þá munu útvegsmenn
tilbúnir í að skoða sérstakan tekjuskatt
sem lagður verði á fyrirtæki sem nýti auð-
lindir en ekki aðeins á útgerðarfyrirtæki.
Meðal útgerðarmanna er andstaða við
ákvæði um ekkert og lægra gjald á fyrstu
100 tonn aflaheimilda. Útgerðarmenn telja
í raun að ákvæðið sé hannað með þarfir
smábáta í huga og að þannig sé ríkið að
skapa hvata til óarðbærari tegundir veiða.
Útvegsmenn telja núverandi gjald eðlilegt
og að ekki sé sérstök ástæða til að hækka
gjaldið. Samkvæmt upplýsingum frá LÍÚ
nemur gjaldið þegar um fjórðungi af lang-
tímahagnaði útgerðar.
Framsal – núverandi kerfi
Litlar takmarkanir eru
á heimildum til fram-
sals á kvótahlut-
deild. Flutningur úr
krókakerfinu yfir í afla-
markskerfi er óheimill,
þótt flytja megi kvóta hina leiðina. Framsal
á heimildum umfram veiðigetu skips er
einnig óheimilt. Í núverandi lögum má finna
ákvæði um forkaupsrétt sveitarfélaga
hafi sala aflaheimildar úr byggðarlagi eða
sveitarfélagi afgerandi áhrif á atvinnulíf á
svæðinu. Ákvæðið hefur ekki verið notað
í nokkur ár. Líklegasta ástæðan er sú að
fæst sveitarfélög hafa fjárhagslega burði
til stórtækra kaupa á aflaheimildum.
Frumvörpin
Framsal er heimilt að uppfylltum
skilyrðum. Skip sem aflaheimildir eru
fluttar á skal hafa veiðileyfi og ekki má
flytja heimildir á skip svo að bersýnilega
séu heimildirnar umfram veiðigetu þess.
Þá skulu fylgja upplýsingar um kaupverð
aflahlutdeilda. Þegar aðilaskipti verða
að fiskiskipi, eða aflahlutdeild er flutt
milli fiskiskipa skerðist aflahlutdeild um 3
prósent við skiptin og er úthlutað í 2. flokk
heimilda. Heimild til framsals fellur niður
árið 2032. Ráðherra er heimilt að neyta for-
kaupsréttar á aflaheimildum sé flutningur
þeirra talinn hafa veruleg áhrif á atvinnulíf
svæðisins. Fénýting aflaheimilda er dregin
töluvert saman en samkvæmt frum-
varpinu er aðeins hægt að leigja 30 prósent
aflaheimilda frá sér en sá réttur er áunninn
með veiðum. Útgerð verður að hafa veitt 9
tonn til að geta leigt frá sér 3 tonn.
LÍÚ leggur til
LÍÚ telur framsal aflahlutdeildar raunar
vera drifkraftinn í kvótakerfinu. Það hafi
skipt sköpum í auknum hagnaði og fram-
legð útgerðar að hægt sé að sameina
aflaheimildir á færri skip. Landssam-
bandið hefur lagt til aðgerðir til að draga
úr leiguframsali en að nauðsynlegt sé að
geta flutt heimildir á milli skipa innan fisk-
veiðiárs til að jafna sveiflur. LÍÚ telur ekki
forsendu fyrir útgerð sem leigja þarf allar
aflaheimildir. Það sé nauðsynlegt til þess
að útgerð sé arðbær að hún geti gengið að
ákveðnum heimildum vísum.
Pottar – núverandi kerfi
Meðal sérstakra potta í
núverandi kerfi eru út-
hlutanir til strand-
veiða, línuívilnun,
byggðakvótar sem og
rækju- og skelbætur.
Þá er kvóti vegna frí-
stundaveiða sem og áfram-
eldis á þorski. Samtals eru rúmlega 20
þúsund þorskígildistonn í ýmsum pottum
núverandi kerfis. Þá voru rækjuveiðar
gefnar frjálsar á síðasta fiskveiðiári.
Frumvörpin
Auk núverandi potta verða rúmlega
fimmtán þúsund þorskígildistonn til
kvótaþings sem rekið verður af Fiskistofu.
Kvótaþing á að vera vettvangur viðskipta
með aflamark. Verði heildarafli þorsks á
fiskveiðiárinu 2012/2013 ákveðinn meiri
en afli yfirstandandi árs, það er 177.000
tonn, skulu fyrstu 4.500 tonnin af þeirri
aflaaukningu renna til flokks 2. Samanlagt
verða um 36 þúsund í frumvarpinu.
LÍÚ leggur til
Stefna LÍÚ hefur í langa tíð verið að víkka
aflamarkskerfið enn frekar en þegar er. LÍÚ
vill að byggðakvóti verði trappaður niður
og leggst gegn núverandi kerfi línuívilnunar
og er mótfallið strandveiðum. Lands-
samtökin leggja til að settur verði á fót
tólf þúsund tonna pottur sem hefur það
hlutverk að bregðast við viðkomubresti
líkt og núverandi rækju- og skelbætur sem
eru til komnar vegna aflabrests og til að
trappa niður byggðakvóta á meðan hann
er við lýði.
Þjóðareign – núverandi kerfi
1. grein
Nytjastofnar á Íslands-
miðum eru sameign
íslensku þjóðarinnar.
Markmið laga þessara
er að stuðla að verndun
og hagkvæmri nýtingu
þeirra og tryggja með því
trausta atvinnu og byggð í landinu. Út-
hlutun veiðiheimilda samkvæmt lögum
þessum myndar ekki eignarrétt eða
óafturkallanlegt forræði einstakra aðila
yfir veiðiheimildum.
Frumvörpin
1. grein
Nytjastofnar á Íslandsmiðum eru sam-
eiginleg og ævarandi eign íslensku þjóðar-
innar. Íslenska ríkið veitir tilskilin leyfi, fer
með og ráðstafar hvers kyns heimildum til
nýtingar. Slík veiting eða ráðstöfun myndar
ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt for-
ræði einstakra aðila yfir þeim.
LÍÚ leggur til:
„Við teljum að hugtakið „þjóðareign“,
sem ekki er til í lögfræðilegum skilningi,
sé ómarkvisst og einungis til þess fallið
að skapa rugling og réttaróvissu,“ segir í
bókun fulltrúa LÍÚ í nefnd um endurskoðun
laga um stjórn fiskveiða sem skilaði í sept-
ember 2010. Það er hins vegar afstaða LÍÚ
að ásættanlegt sé að aflaheimildir fari frá
núverandi kerfi sem ótímabundin réttindi
til langtímaréttinda.
n Ekki bara sáttanefnd, ráðuneytisfundir og umsagnarferli á Alþingi n Stjórnvöld dragi frumvörpin til baka n Telja ekki sérstaka þörf á hærra veiðigjaldi
Ú
tvegsmenn vilja að stjórn-
völd dragi frumvörp sjáv-
arútvegsráðherra um
breytta tilhögun fiskveiði-
stjórnunar og auðlinda-
gjalds til baka og hvetur yfirvöld
til að leggja grunn að samráðs-
vettvangi svo skapa megi sátt um
deilur um stjórn fiskveiða. Með-
al tillagna þeirra er að nýtingar-
samningar verði að lágmarki til 40
ára auk ákvæða um framlengingu. Í
raun myndi það þýða að núverandi
kvótahafar héldu yfirráðum sínum
yfir fiskimiðunum að lágmarki til
ársins 2052. Þá telja útgerðarmenn
enga ástæðu til að hækka veiðigjald
frá því sem nú er.
Áskorun um sátt birtist meðal
annars í auglýsingu frá LÍÚ síðast-
liðinn laugardag. LÍÚ hefur ítrek-
að kvartað yfir skorti á samráði við
gerð frumvarpanna og sagt þau
ekki unnin í samráði. „Hvatt er til
þess að fulltrúar allra stjórnmála-
flokka, sveitarfélög og hagsmuna-
aðilar í sjávarútvegi komi að þess-
ari vinnu,“ segir í tilkynningu LÍÚ.
Að kæfa málið í nefnd
Sáttavilji útvegsmanna kann að
koma nokkuð spánskt fyrir sjón-
ir í ljósi viðbragða LÍÚ undanfar-
ið. Frumvörpum stjórnvalda hefur
meðal annars verið líkt við ofsóknir
á gyðingum auk þess sem útgerðar-
menn víða um land hafa keppst við
að lýsa þeim ragnarökum sem lík-
ast til munu fylgja samþykkt frum-
varpanna fyrir smáþorp landsins.
Árið 2009 skipaði sjávarútvegs-
ráðherra starfshóp um endurskoð-
un laga um fiskveiðistjórnun. Þar
áttu sæti fulltrúar allra stjórnmála-
flokka auk tveggja fulltrúa LÍÚ.
Þess utan voru skipaðir fulltrúar frá
Landssambandi smábátaeigenda,
Farmanna- og fiskimannasam-
bandi Íslands, Sjómannasamband-
inu, Samtökum fiskvinnslustöðva,
Samtökum fiskframleiðenda og
útflytjenda og Félagi vélstjóra og
málmtæknimanna. Þess utan áttu
Starfsgreinasamband Íslands og
Samband íslenskra sveitarfélaga
fulltrúa í nefndinni. Fulltrúar LÍÚ
og Samtaka fiskvinnslustöðva sögðu
sig úr sáttanefndinni um tíma vegna
óánægju með starf starfshópsins.
DV hefur áður fjallað um ítrekað-
ar sáttaumleitanir vegna breytinga
á fiskveiðistjórnunarkerfinu. Árið
1993 skipaði Þorsteinn Pálsson,
þá sjávarútvegsráðherra, tvíhöfða-
nefndina svokölluðu. Árið 1998
kaus Alþingi svo auðlindanefnd en
árið 1999 tók endurskoðunarnefnd-
in til starfa. Loks var sáttanefnd
skipuð árið 2009 og skilaði af sér
Atli Þór Fanndal
blaðamaður skrifar atli@dv.is
Ráðuneytisfundir LÍÚ Útvegsmenn eru ósáttir við það sem þeir kalla lítið samráð, þrátt fyrir að hafa fundað að lágmarki fjórum sinnum
með fulltrúum sjávarútvegsráðuneytis frá því að frumvarpssmíðin hófst um síðustu áramót. Friðrik J. Arngrímsson, framkvæmdastjóri LÍÚ,
Adolf Guðmundsson formaður og Ólafur Marteinsson stjórnarmaður mættu til fundanna fyrir hönd útvegsmanna.
Í grófum dráttum
Hér má sjá stuttan samanburð á núverandi kerfi og því sem lagt er til í frumvörp-
um sjávarútvegsráðherra sem og kröfum LÍÚ. Það skal þó tekið fram að listinn er
ekki tæmandi en gefur nokkra mynd af mismunandi áherslum deiluaðila.