Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2012, Qupperneq 28

Sandkorn
M
argrét Frímannsdóttir, fang-
elsisstjóri Litla-Hrauns, á
með réttu að víkja á meðan
fram fer rannsókn á láti
fangans Sigurðar Hólm Sig-
urðssonar sem líklegt er að hafi verið
barinn til dauða í klefa sínum. Sá at-
burður er í eðli sínu þannig að fang-
elsisyfirvöld þurfa að sæta opinberri
rannsókn. Morð eða manndráp í fang-
elsi er stærri atburður en svo að hægt
sé að afgreiða með venjulegum hætti.
Aðstæður gætu hafa haft úrslitaáhrif
hvað ógnaratburðinn varðar.
Annar tveggja sem eru grunaðir
er Annþór Karlsson. Hann er þekktur
ofbeldismaður sem hefur áður setið í
ríkisfangelsinu á Litla-Hrauni. Félagi
hans, Börkur Birgisson, liggur einnig
undir grun. Heimildir DV herma að
þessir tveir menn hafi undanfarið kúg-
að aðra fanga til hlýðni við sig og hald-
ið þeim í fjötrum óttans. Það skelfilega
er að þarna eru samverkamenn á ferð
sem sitja inni fyrir glæpi sem þeir eru
grunaðir um að hafa framið sameigin-
lega. Stjórnendur fangelsisins skópu
þeim aðstæður til að þess að halda
áfram að vinna saman. Eftir að þeir
hafa verið sviptir frelsi fá þeir að dvelja
á sama gangi. Við blasir að samfangi
þeirra er látinn eftir að hafa orðið fyrir
ofbeldi. Skýrt skal tekið fram að sök
þeirra er ekki sönnuð. Við blasir þó
að glæpafélagarnir fengu að viðhalda
tvíeyki sínu áfram þótt öllum hugsandi
mönnum væri ljóst að þeir ættu ekki
einu sinni að vera í sama fangelsi.
Annþór Karlsson hefur verið í há-
vegum inni á Litla-Hrauni. Hann var
í sérstakri náð fangelsisstjórans í fyrri
vist í fangelsinu og var haldið á lofti
sem fyrirmyndarfanga. Þannig fór
hann, í umboði Margrétar Frímanns-
dóttur fangelsisstjóra, með umtalsverð
lyklavöld í fangelsinu og hafði mun
meira lífsrými en flestir aðrir fangar.
Óhjákvæmilegt er að setja þetta í sam-
hengi við þær ógnir sem undanfarið
hafa dunið á fangasamfélaginu á Litla-
Hrauni.
Fangelsisstjórinn virðist vera blind-
ur á ábyrgð sína í málinu. „Miðað við
þær aðstæður sem við höfum búið
við í mörg ár varðandi þrengsli og
það að geta ekki aðskilið menn nógu
vel á deildum, þá erum við auðvitað
heppin að það skuli ekki hafa átt sér
stað alvarleg atvik hér áður,“ sagði
Margrét Frímannsdóttir við Ríkisút-
varpið. Þetta eru stór orð sem lýsa því
sjónarmiði helsta ábyrgðarmanns
fangelsisins að fangar séu í lífshættu.
Svo er að skilja að dauði fangans sé
næstum því óumflýjanlegt tilfelli. Í við-
tali við DV í dag segir Margét ekki vera
neina ástæðu til að bæta úr eftirliti eða
vinnubrögðum inni í fangelsinu. Þetta
viðhorf lýsir embættismanni sem
hefur ekki nægan skilning á hlutverki
sínu. Rannsókn verður að fara fram og
fangelsisstjórinn og aðrir sem komið
hafa að brengluðum ákvörðunum um
Annþór og Börk eiga að hafa til þess
manndóm að víkja á meðan málin eru
krufin til mergjar.
Náhirð með Ara
n Sá kjarni Sjálfstæðis-
flokksins sem fylgir Davíð
Oddssyni fastast að málum
er nú talinn
ætla að halla
sér að Ara
Trausta Guð-
mundssyni í
baráttunni
um Bessa-
staði. Ná-
hirðin svokallaða hefur fram
að þessu verið talin vera
höll undir Ólaf Ragnar Gríms-
son forseta sem hefur notið
náðar hennar vegna fram-
göngunnar í Icesave. Nú er
komið annað hljóð í strokk-
inn eins og sjá má af bloggi
Björns Bjarnasonar, fyrrver-
andi ráðherra, sem mærir
Ara Trausta. „Hann hefur
mótað sér skýra afstöðu til
stöðu forsetaembættisins
meðal þjóðarinnar og setur
hana fram á sannfærandi
hátt.“
Kaldur hrollur
n Ástæða þess að sjálfstæð-
ismenn eru nú sumir hverjir
að snúa baki við Ólafi Ragn-
ari Grímssyni er sú að menn
þykjast vera þess nokkuð
vissir að flokkurinn komist í
næstu ríkisstjórn sem verði
undir forsæti Bjarna Bene-
diktssonar. Sá veruleiki er að
renna upp fyrir mönnum að
með Ólaf Ragnar á Bessa-
stöðum verður ekki stundar-
friður og hann stöðugt á
bremsunni með hótanir um
þjóðaratkvæði. Menn leita
því að frambjóðanda sem
líklegur er að verða til friðs.
Ábyrgð Margrétar
n Hermt er að ófremdar-
ástand hafi verið í fangels-
inu á Litla-Hrani undan-
farið vegna
ógnana og
ofbeldis af
hendi Ann-
þórs Karlsson-
ar og Barkar
Birgissonar.
Þeir tveir eru
sagðir hafa haldið fanga-
samfélaginu í járngreipum
óttans án þess að Margrét Frí-
mannsdóttir fangelsisstjóri
eða önnur yfirvöld fangels-
isins gripu þar inn í. Annþór
hefur staðið í skjóli fang-
elsisstjórans og var lengi
vel talinn fyrirmyndarfangi.
Eftir að fangi lést í klefa sín-
um eftir innvortis blæðing-
ar er spurt um rannsókn og
ábyrgð yfirvalda fangelsisins
á því sem gerðist.
„Nei takk“
n Steingrímur J. Sigfússon,
formaður VG, á það til að
vera kotroskinn. Hann upp-
lýsti í Silfri
Egils á dög-
unum að
honum hefði
verið boðið
af mönnum
AGS að taka
við efnahags-
málum á Grikklandi og koma
á þau skikk. Lýsti hann því
þannig að þetta hefði verið
nefnt á göngunum. „Ég sagði
nú nei takk,“ sagði Stein-
grímur sem í eina tíð vildi
reka sjóðinn úr landi. Nú er
sjóðurinn kominn á stall og
vill Steingrím í vinnu.
Fagmennska fram
í fingurgóma
Þetta var
rosalegt
Páll Óskar var ánægður með Gretu Salóme og Jónsa. – DV Ásdís Rán upplifði jarðskjálfta í Búlgaríu. – DV
Fyrirmyndarfangi„Fangels-
isyfirvöld
þurfa að sæta
opinberri rann-
sókn
Á
kvæðið um auðlindir í þjóðar-
eigu í frumvarpi stjórnlagaráðs til
nýrrar stjórnarskrár er nýmæli,
en það á sér þó langa forsögu.
Þjóðareignarhugtakið á sér virðulega
sögu í rökræðum um náttúruauðlindir.
Auðlindaákvæðið í stjórnarskrárfrum-
varpi stjórnlagaráðs er sprottið af og
nátengt fyrri frumvörpum um málið.
Samt klifa sumir þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins á því, að þjóðareignarhug-
takið sé óljóst. Þeir snúa baki við fyrri
frumvörpum sjálfstæðismanna og
annarra um nýja stjórnarskrá. Prentuð
greinargerð með frumvarpi stjórnlaga-
ráðs rekur söguna.
Gefum sjálfstæðismönnum orðið
Dr. Gunnar Thoroddsen, forsætisráð-
herra og formaður stjórnarskrárnefnd-
ar 1978–1983, lagði fram á Alþingi 1983
stjórnarskrárfrumvarp með nýrri grein
um náttúruauðlindir: „Náttúruauð-
lindir landsins skulu vera ævarandi
eign Íslendinga. Auðlindir hafs og
hafsbotns innan íslenskrar lögsögu
eru þjóðareign.“ Í athugasemdum við
frumvarpið segir m.a.: „Lýst er yfir
þjóðareign að auðlindum hafs og hafs-
botns við Ísland. Jafnframt að náttúru-
auðlindir landsins skuli vera ævarandi
eign Íslendinga.“ Gunnari Thoroddsen
þótti þjóðareignarhugatkið ekki tor-
skilið.
Ekki þótti Davíð Oddssyni þjóðar-
eignarhugtakið heldur torskilið. Hann
lagði fram á Alþingi sem forsætis-
ráðherra stjórnarfrumvarp 1995 með
nýrri grein um náttúruauðlindir í
stjórnarskrá: „Nytjastofnar á hafsvæði
því sem fullveldisréttur Íslands nær
til eru sameign íslensku þjóðarinnar.“
Hér er notað orðalagið „sameign ís-
lensku þjóðarinnar“ um þá þjóðar-
eignarhugsun, sem lýst var í frumvarpi
Gunnars Thoroddsen tólf árum áður
með orðinu „þjóðareign.“
Í frumvarpi oddvita ríkisstjórnar
Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks, Geirs H. Haarde forsætisráð-
herra og Jóns Sigurðssonar, iðnað-
ar- og viðskiptaráðherra, á Alþingi
2007 var lögð til ný stjórnarskrárgrein:
„Náttúruauðlindir Íslands skulu vera
þjóðareign …“
Í skýrslu auðlindanefndar árið 2000
undir forystu dr. Jóhannesar Nordal,
fv. seðlabankastjóra, var lagt til svo-
hljóðandi stjórnarskrárákvæði: „Nátt-
úruauðlindir og landsréttindi sem
ekki eru háð einkaeignarrétti eru þjóð-
areign eftir því sem nánar er ákveð-
ið í lögum.“ Frumvarp oddvita ríkis-
stjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri
hreyfingarinnar – græns framboðs á
Alþingi 2009, Jóhönnu Sigurðardóttur
forsætisráðherra, Steingríms J. Sigfús-
sonar fjármálaráðherra og fleiri flutn-
ingsmanna bauð upp á sama orðalag:
„Náttúruauðlindir sem ekki eru háðar
einkaeignarrétti eru þjóðareign.“
Breið samstaða
Af þessari sögulegu upprifjun má ráða
þá breiðu samstöðu, sem ríkt hefur um
að leiða ákvæði um auðlindir í þjóðar-
eigu í nýja stjórnarskrá. Í ljósi þess-
arar forsögu ber að skoða og skilja
auðlindaákvæðið í frumvarpi stjórn-
lagaráðs: „Auðlindir í náttúru Íslands,
sem ekki eru í einkaeigu, eru sameig-
inleg og ævarandi eign þjóðarinnar.
Enginn getur fengið þær, eða réttindi
tengd þeim, til eignar eða varanlegra
afnota og því má aldrei selja þær eða
veðsetja.“
Hér er fylgt langri hefð á bak við
notkun hugtaksins þjóðareign. Orða-
lag Þingvallalaganna frá 1928 er not-
að í anda Gunnars Thoroddsen til að
skýra, að þjóðareign er eign, sem má
aldrei afhenda til eignar eða varan-
legra afnota og má því aldrei selja eða
veðsetja. Þessari hugsun er einnig lýst í
greinargerð með ákvæðinu um menn-
ingarverðmæti, t.d. þjóðminjar og forn
handrit, svo að ekkert fari á milli mála.
Eftir þessum skilningi deilir núlifandi
kynslóð náttúruauðlindum í þjóðareign
með óbornum kynslóðum og hefur því
ekki rétt til að ráðstafa auðlindunum í
eigin þágu. Skorðurnar, sem ákvæðinu
er ætlað að reisa við ráðstöfun auðlinda
í þjóðareign, eiga einnig við um réttindi
tengd auðlindunum og ekki aðeins við
auðlindirnar sjálfar.
Færeyingar skilja
Auðlindaákvæðið er í nánu efnislegu
samræmi við fyrirliggjandi drög að
nýrri stjórnarskrá Færeyja, en þar segir
svo um auðlindir og umhverfi: „Marg-
feldið á landi og á havleiðum lands-
ins, sum privat ikki eiga, er tilfeingi og
ogn fólksins.“ Sem sagt: Þjóðin á auð-
lindirnar. Færeyingar eiga ekki í nein-
um erfiðleikum með að skilja hugtakið
þjóðareign.
Þjóðareign er auðskilin
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
28 25.–27. maí 2012 Helgarblað
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
„Hér er notað orða-
lagið „sameign ís-
lensku þjóðarinnar“ um
þá þjóðareignarhugsun,
sem lýst var í frumvarpi
Gunnars Thoroddsen tólf
árum áður með orðinu
„þjóðareign“.
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is