Dagblaðið Vísir - DV - 25.05.2012, Blaðsíða 20

LagarfLjótið verður aLdrei samt
20 Úttekt 25.–27. maí 2012 Helgarblað
n Gunnar Jónsson bóndi er ósáttur n Jökulsá er veitt út í fljótið n Gruggið hefur stóraukist n Fiskurinn virðist vera að hverfa n Aldan ber á bökkunum
G
unnar Jónsson, bóndi á Eg­
ilsstöðum, var og er virkj­
unarsinni. Hann harm­
ar þó hvernig komið er
fyrir Lagarfljótinu vegna
Kárahnjúkavirkjunar. Fljótið sem
einu sinni var fallega blágrænt að lit
er nú orðið grábrúnt, straumþungt
og aldan ber á bökkunum. Hólmarn­
ir sem hafa hingað til verið griðland
fuglanna eru að hverfa. Gunnar segir
sárt að horfa upp á þetta og að ekki
hafi verið tekið tillit til landeigenda á
svæðinu.
Fiskurinn var ágætis búbót
„Ég er náttúrulega mjög ósáttur við
það að þegar þetta var virkjað og Jök­
ulsá á Dal kom hér í Lagarfljótið, þá
breyttist það ansi mikið. Vatnsfall­
ið er gjörbreytt, orðið dökkt og ljótt.
Ljós kemst ekki ofan í vatnið og þör­
ungagróður minnkar sem veldur því
að fiskurinn hverfur. Enda eru vís­
bendingar um það að silungurinn sé
á undanhaldi í fljótinu. Þó að það séu
ekki komnar endanlegar skýrslur um
þetta, þá eru vísbendingar í þá átt,“
segir Gunnar.
Þegar hann var lítill aflaði hann
sér fjár með því að veiða silung í
fljótinu og selja í kaupstaðnum.
„Þetta voru fyrstu peningarnir sem
ég eignaðist, ég veiddi silung og seldi
í matvörubúð í þorpinu. Ég fékk 25
krónur fyrir kílóið og pinnaísinn
kostaði fimm krónur,“ segir hann
hlæjandi. „Ég man alltaf eftir þessu.
En ég var ekki gamall þegar ég var að
leggja net og gekk síðan með kipp­
urnar af silungi hér upp eftir og seldi
hann. En svo var svo mikill útgerðar­
hugur í mér að ég var alltaf að kaupa
fleiri net og held að ágóðinn hafi all­
ur farið í það. En það var mokveiði í
fljótinu. Ef þú lagðir net þurftir þú
ekkert að verða hissa á því að fá 20
bleikjur yfir nóttina, fínar bleikjur.
Þetta var mest bleikja en alltaf svo­
lítið af urriða með. Í gegnum tíðina
hefur það verið heilmikil búbót fyrir
landeigendur hér að geta veitt sér til
matar en það var hvergi skýrslufært.
Ég veit það sjálfur að ég skýrslufærði
aldrei það sem ég veiddi, var ekkert
að hugsa um það, og nú er það not­
að gegn okkur, ýjað að því að þetta sé
bara í kollinum á okkur.“
Árin 2005 og 2006 fór fram til­
raunaveiði og aftur sumarið 2010. Út
við Egilsstaði veiddist um og innan
við tíundi hluti þess sem fékkst árin
2005 og 2006, en inn við Hallorms­
stað um fjórðungur. Undanfarin ár
hefur Gunnar ekkert veitt sjálfur en
sonur hans var svolítið duglegur síð­
asta ár og Gunnar segir að það hafi
verið ósköp lítið og lélegt sem skilaði
sér í netin.
Aldan ber á bökkunum
Við erum stödd í Fjósakaffi, kaffihúsi
sem þau hjónin reka á Egilsstaða­
bænum og framleiða vörur beint frá
býli. Rökkrið læðist að, það var tekið
að líða á kvöldið þegar Gunnar gat
tekið á móti blaðamanni en honum
stóð á sama, bauð hann velkominn
til að ræða þetta mál sem er honum
og öðrum heimamönnum mikið
hjartans mál. „Vatnsyfirborðið hefur
einnig hækkað því Lagarfossvirkjun
var stækkuð til að nýta þetta aukna
vatnsmagn sem fylgdi Jökulsánni,“
segir hann en mælingar staðfesta
þetta. „Í raun er erfiðast að horfa upp
á það. Straumurinn er orðinn svo
mikill og fljótið frýs ekki eins og það
gerði áður, reyndar hafa verið mild­
ir vetur í ofanálag og norðanaldan
hamast í bökkunum allan veturinn.
Aldan er svo slæm því hún skolar
sandinum bara undan bökkunum og
það hefur valdið verulegu landbroti
sem mér þykir óásættanlegt.
Þetta hefur líka áhrif á grunnvatnið í
landinu við fljótið. Þar er sandur og
vatnið lekur inn. Því hærra sem það
verður því verra er það fyrir gróður­
inn því þessu fylgir ákveðinn kuldi.
Lægsta landið líður fyrir það, land
sem er á viðkvæmu svæði og hér er
víða lágt land.
Það má ekki gera þetta. Innst inni
viðurkenna menn þetta en það er
ekki tekið á því.“
Hólmarnir eru að hverfa
Hann bendir til dæmis á hólmana
fjóra sem standa úti í fljótinu rétt
við brúna. Hólmarnir eru ekki að­
eins prýði, fallegt skraut sem fljótið
skartar, heldur hafa þeir einnig ver­
ið griðland fugla og mikilvægir sem
slíkir. En nú eru þeir smám saman
að hverfa. „Hólmunum er að skola
burt,“ segir Gunnar. „Bakkarnir eru
að stórskemmast og þetta er innan
þéttbýlismarka. Reyndar er mér mál­
ið skylt því þetta er hér í okkar landi
en það breytir því ekki. Þetta er ekki
nytjaland en þetta er mjög fallegt
land. Þessir hólmar eru ákveðnar
náttúruperlur og þekktir vegna fugla­
lífs. Þar er geysilega mikið fuglalíf og
fuglarnir verpa þarna, þetta er ákveð­
ið griðland því fólk fer ekki þangað
og einhverra hluta vegna er mikið af
fuglum þarna. Þarna sjást
skarfar sem eru sjófuglar
sem er svolítið merkilegt,
ég hef aldrei skilið hvað
þeir eru að gera þarna,“
segir Gunnar og hlær
létt. Bætir því svo við að
þarna megi líka sjá hegra
á haustin. „Þeir eru oft á
þessu svæði, þessir flæk­
ingar.
Það er ekki ásættan­
legt hvernig það skol­
ar undan bökkunum og
runnarnir og trén falla
bara ofan í ána. Á end­
anum mun koma að því
að þetta mun hafa áhrif
á fuglalífið.
Ég vil ekki taka svo
stórt upp í mig að segja
að fuglarnir séu í hættu.
En þeir eiga eftir að fara
ef ekkert er að gert.“
Vill sjá aðgerðir
Gunnar er maður með skoðanir,
hann er í bæjarstjórn og er forseti
bæjarráðs. Og hann var hlynntur
Kárahnjúkavirkjun. En það breytir
því ekki að þetta þykir honum sárt.
„Það sem mér finnst svo sárt í þessu
sambandi er að við sem erum í Félagi
landeigenda við Lagarfljót höfum
reynt að ræða þetta við hlutaðeig­
andi aðila, Landsvirkjun og Orku­
söluna. Það er búið að halda fund
eftir fund með þessum aðilum, þeir
mæta yfirleitt aldrei báðir á fundi og
vísa alltaf hvor á annan. Þeir reyna að
skjóta sér undan þessari ábyrgð, ég
segi það bara hreint út. Ég er búinn
að segja þetta við þá og er ekkert að
koma aftan að þeim þar. Þeir eru ekki
tilbúnir til að taka á þessu. Þeir vísa
alltaf í skýrslur, það er til endalaust af
skýrslum og nú er verið að bíða eftir
skýrslu sem átti að koma um áramót­
in en er ekki komin. Við komumst
aldrei áfram með málið. Ég er ósáttur
við það.“
Að sögn Gunnars stóð til í aðdrag­
anda framkvæmdanna að dýpka far­
veginn frá Lagarfljótsbrú út að Lagar­
fossi eins og til þurfti en það varð
aldrei neitt úr því. „Á síðustu metrun­
um flautaði þáverandi umhverfisráð­
herra þetta af því hann taldi umhverf­
isspjöll af mokstrinum. En að mínu
mati þarf að grafa úr farveginum til að
friður ríki um þetta. Landsvirkjun er
þannig fyrirtæki að því er ekki stætt á
því að vera í þessari andstöðu við okk­
ur og það hef ég sagt við þá.
Reyndar er búið að lofa því að
botninn verði rannsakaður í sum­
ar, hugsanlega með þetta í huga. En
það það er ekki búið að viðurkenna
að þetta sé nauðsynlegt. Innst inni
geta samt allir séð það. Allir sem vilja
sjá það geta séð að það er hindrun í
farveginum frá Lagarfljótsbrúnni og
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is
„Menn þorðu varla
að hreyfa sig því
þeir voru ekki vinsælir
sem töluðu um eitthvað
sem vann gegn virkjun-
inni, uss, uss, við verðum
að fá þetta.
Annar litur Lagarfljótið var mikil prýði
fyrir Hérað. Nú er það orðið grábrúnt,
breyttist þegar Jökulsá var veitt út í það
og gruggið jókst. mynd ingibjörg dögg
Lagarfljót eins og það var Þessi mynd var tekin í júlí 2004. Þá var liturinn fallega grænblár.
Hólmarnir láta á sjá Þórhallur Þorsteinsson sagði sögu sína í DV á mánudag. Hann
bendir á hólmana sem hafa verið griðland fyrir fugla en minnka hratt. mynd ingibjörg dögg
m
y
n
d
s
k
A
r
p
H
éð
in
n
þ
ó
r
is
s
o
n