Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1961, Síða 71

ALTÆKA ATVINNUKENNINGIN SAMANDREGIN
Taflan yfir skil auðmagns á jaðrinum er að
nokkru leyti komin undir þáttum, þegar kunn-
um og ákvörðuðum, og að nokkru leyti und-
ir væntanlegum afrakstri af ýmis konar fram-
leiðslutækjum; en hæð vaxta er að nokkru
leyti komin undir ástandi ásóknarinnar í reiðu
fé (þ. e. falli reiðufjáreftirsóknarinnar) og að
nokkru leyti undir magni peninga, mældra í
launaeiningum. Þannig verður stundum litið
á sem hinztu breytilegu þætti, en öðrum þátt-
um óháða, (1) sálrænu grundvallarþættina
þrjá, nefnilega sálrænu neyzluhneigðina, sál-
rænu afstöðuna til auðleysingarinnar og sál-
ræna matið á afrakstri framleiðslutækjanna í
framtíðinni, (2) launaeininguna sem ákvarð-
aða af samningum rnilli atvinnurekenda og
launþega og (3) magn peninga, eins og það
er ákvarðað af aðgerðum seðlabankans; svo að
þessir breytilegu þættir ákvarða þjóðartekj-
urnar (eða afrakstur þjóðarinnar) og magn
atvinnu, ef litið er á sem þegar kunna og
ákvarðaða þá þætti, sem tilgreindir eru hér
að ofan. En þá er unnt að taka til frekari
greiningar og þeir eru ekki, ef svo verður að
orði kveðið, hinir hinztu óháðu kjarnaþættir.
Skipting þáttanna, sem ákvarða hagkerfið,
niður í tvo flokka, þætti þegar kunna og
ákvarðaða annars vegar og hins vegar breyti-
lega þætti, en öðrum þáttum óháða, er að
sjálfsögðu gerð að geðþótta, en ekki eftir al-
gildum mælikvarða. Sú skipting hlýtur að
vera gerð einvörðungu á grundvelli reynslu,
í því skyni að til annars svari þættir, undir-
orpnar svo hægfara eða svo léttvægum breyt-
ingum, að áhrif þeirra verði aðeins lítil og til-
tölulega marklaus og skammvinn á quesitum;
og til hins svari þeir þættir, sem í reynd eru
undirorpnir breytingum, sem hafa allsmegandi
áhrif á quesitum. Að sinni er stefnt að því
marki að komast að, hvað ákvarði hverju sinni
þjóðartekjurnar í tilgreindu hagkerfi og (það,
sem er nálega hið sama,) magn atvinnu í
því, en ekki verður vænzt í fræðigrein, jafn
margbrotinni og hagfræðinni, að dregnar
verði saman algerlega nákvæmar alhæfingar,
merkir það að finna þættina, sem undirorpnir
eru breytingum, sem einkum ákvarða quesit-
um. Lokaverkið gæti verið að velja úr þá
breytilegu þætti, sem stjórnarvöld geta liag-
rætt, eða náð á tökum í því kerfi, sem búið er
við.
II.
Reynt verður nú að draga saman röksemd-
ir fyrri kapítula; en rætt verður um þættina
í öfugri röð við þá, sem þeir voru í kynntir.
Menn munu finna hjá sér hvöt til þess að
ráðast í nýja fjárfestingu að því marki, að
framboðsverð hvers konar framleiðslutækja er
knúið að verði, sem með tilliti til væntanlegs
afrakstrar af þeim, færir skil auðmagns á
jaðrinum nokkurn veginn til jafns við hæð
vaxta. Það er að segja, að hlutlægar aðstæður
framboðs í framleiðslutækjaiðnaði, traust
manna á væntanlegum afrakstri, sálræn af-
staða til auðleysingar og magn peninga, (reikn-
að í launaeiningum að helzt verður kosið,)
ákvarða sín á milli stig nýrrar fjárfestingar.
En í kjölfar hækkunar (eða lækkunar) stigs
fjárfestingarinnar kemur hækkun (eða lækk-
un) stigs neyzlunnar; vegna þess að hegðan
almennings er alla jafna á þá lund, að hann
fæst aðeins til þess að víkka (eða þrengja) bil-
ið milli tekna sinna og neyzlu, ef tekjur hans
fara vaxandi (eða minnkandi). Það er að segja,
að breytingar á stigi neyzlu eru alla jafna
í sömu átt, (þótt þær séu smærri að magni,)
sem breytingar á stigi tekna. Tengslin milli
aukningar neyzlu, sem fylgja verður tilgreindri
aukningu sparnaðar, koma fram í neyzlu-
hneigðinni á jaðrinum. Hlutfallið, sem þannig
er ákvarðað milli aukningar fjárfestingar og
hliðstæðrar aukningar heildartekna, hvorra
tveggja mældra í launaeiningum, birtist í marg-
faldara fjárfestingar.
Ef gert er ráð fyrir (í fyrstu atrennu), að
margfaldari atvinnu sé jafn stór margfaldara
fjárfestingar, verður að lokum fært, með því
69