Úr þjóðarbúskapnum - 01.12.1961, Blaðsíða 26

Eiríka Anna Friðriksdóttir:
Rannsókn á neyzlu einstaklinga á vörum
og þjónustu árin 1957 og 1958
Þegar gerðar eru áætlanir um þjóðartekj-
ur er hægt að fara þrjár leiðir. I fyrsta lagi er
hægt að afla upplýsinga um heildartekjur ein-
staklinga, og hæta við þær þeim hagnaði fyrir-
tækja, sem ekki skiptist milli eigenda og ann-
arra. Onnur leið er að finna heildarverðmæti
allrar vöru og þjónustu, framleiddrar í land-
inu. Fundið er vinnsluvirði (value added) af-
urða í öllum framleiðslugreinum, þ. e. a. s.
frumframleiðslu, iðnaði, dreifingu, flutningum
o. s. frv. og bætt við tekjum af hvers konar
þjónustu, að meðtalinni þjónustu veittri af
stjórnarvöldum. Sé það fé, sem verja þarf til
þess að halda fjármunum þjóðarinnar í jafn-
verðmætu ásigkomulagi, dregið frá þannig
fundinni þjóðarframleiðslu, fást þjóðartekjur.
í þriðja lagi er hægt að fara þá leið að
reikna saman þjóðartekjurnar eftir ráðstöfun
þeirra. I flestum löndum eru til skýrslur um
fjármunamyndun, þar með taldar birgðabreyt-
ingar, skýrslur um notkun stjórnarvalda á vör-
um og þjónustu og skýrslur um utanríkisvið-
skipti. Þar sem þjóðarframleiðslunni er ráð-
stafað til fjármunamyndunar, útgjalda stjórn-
arvalda og neyzlu einstaklinga, er hægt að
áætla þjóðartekjur á grundvelli áætlana um
þessa þrjá liði.
Skortur á tölulegum upplýsingum hefur
mjög háð útreikningum á þjóðartekjum Islend-
inga. Upplýsingar um tekjur einstaklinga og
fyrirtækja eru mjög takmarkaðar eins og raun-
ar í öðrum löndum. Til eru áreiðanlegar og
nokkuð fullkomnar skýrslur um framleiðshj
sjávarútvegs og landbúnaðar. Iðnaðarskýrslur
eru aftur á móti mjög ófullkomnar. Skýrslur
um vinnsluvirði í öðrum greinum framleiðsl-
unnar eru yfirleitt ekki til.
Alitið hefur verið, að áætlanir um þjóðar-
tekjur, sem grundvallaðar eru á þeirri aðferð
er fyrst var talin, séu of lágar. Af þeim ástæð-
um var ráðizt í að framkvæma sjálfstæða rann-
sókn á neyzlu einstaklinga, sem leitt gæti til
leiðréttinga og endurbóta á eldri áætlunum
um þjóðartekjur.
Neyzlu einstaklinga mætti reyna að áætla
eftir búreikningum fjölskyldna. Arin 1953 og
1954 var á vegum kauplagsnefndar safnað
skýrslum um útgjöld 80 fjölskyldna launþega
í Reykjavík. Skýrslur þessar voru notaðar við
samningu hins nýja grundvallar vísitölu fram-
færslukostnaðar, er tók gildi í marz 1959. Inn
í vísitölugrundvöllinn eru þó ekki teknir ýms-
ir mikilvægir útgjaldaliðir, sem hér flokkast
til einkaneyzlu, bæði vegna torveldleika á
mælingu einingarverðs og af öðrum ástæðum.
Urvinnsluefnið er og aðeins tekið frá laun-
þegafjölskyldum með börn, búsettum á einum
stað á landinu. Þess er því alls ekki að vænta,
að upphæðir grundvallarins endurspegli alla
einkaneyzlu þjóðarinnar. Þó er stuðst við upp-
hæðir vísitölugrundvallarins við áætlun ein-
stakra undirliða, þar sem aðrar og betri heim-
ildir eru ekki til.
Hér er því gerð tilraun til þess að fara aðra
leið. A grundvelli innflutningsskýrslna, fram-
leiðsluskýrslna o. s. frv, hefur verið áætlað
24