Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 40

Náttúrufræðingurinn
124
sín með maurildinu svo þau lýstu í
myrkri og urðu draugaleg.
Það gildir jafnt um maurildi í
sjó og á fiski, að menn verða mun
sjaldnar varir við það eftir að hætt
var að nota róðrarbáta og raflýsa
báta og fiskhús.
Margar tegundir djúpfiska hafa
fasta, lýsandi bletti og sama á við
um ýmsar tegundir annarra fylkinga
í sjónum. Um þessi ljósfæri fiskanna
segir m.a. í bókinni Íslenskir fiskar:
Greint er á milli þess ljóss sem
fiskurinn sjálfur framleiðir, og
þess sem orsakast af bakteríum í
ljóskirtlum fiskanna. Ljósfærin
eru mismunandi að gerð og útliti.
Þau einföldustu eru líkt og lítill,
litlaus blettur, en önnur eru flók-
in líffæri með bakspegil og linsu,
til að magna ljósstyrkinn. Sum
ljósfæri eru með nokkurs konar
ljósop, sem gera fiskinum kleift
að stjórna ljósmagninu. Margar
tegundir eru með innbyggðar
litsíur í ljósfærunum og því er
litur ljóssins breytilegur eftir teg-
undum. Þá eru þekkt ljósfæri
sem sleppa frá sér lýsandi vökva
út í umhverfið.14
Þessi föstu ljósfæri fiska eru
yfirleitt ekki kölluð maurildi, og
verður því ekki meira um þau fjallað
í þessari grein.
Heim ild ir
Ásgeir Blöndal Magnússon 1989. Íslensk orðsifjabók. Orðabók Háskólans, 1.
Reykjavík. 1231 bls.
Benedikt Pétursson 1927. Hestsannáll. Íslenskir annálar 1400–1800, II. 2.
Bls. 383.
Sæmundur Gissurarson 1940. Ölfusvatnsannáll. Íslenskir annálar 3.
1400–1800, IV. Bls. 360.
Eggert Ólafsson & Bjarni Pálsson 1975. Ferðabók, II. bindi. Örn og 4.
Örlygur, Reykjavík. Bls. 72.
Sveinn Pálsson 1945. Ferðabók Sveins Pálssonar. Snælandsútgáfan, 5.
Reykjavík. Bls. 24.
Þorvaldur Thoroddsen 1931. Lýsing Íslands (2. útg.). Sjóður Þorvaldar 6.
Thoroddsen, Reykjavík. Bls. 23.
Bjarni Sæmundsson 1943. Sjórinn og sævarbúar. Prentsmiðjan Edda, 7.
Reykjavík. Bls. 42.
Einar Jónsson 1981. Plöntusvifið. Sjómannablaðið Víkingur 43 (1). 33.8.
Einar Jónsson. Bréf til höf. 3.5. 1990.9.
Vilhjálmur Hjálmarsson. Bréf til höf. 12.4. 2007.10.
Karl Gunnarsson. Bréf til höf. 28.3. 2007. 11.
Einar Jónsson. Bréf til höf. 25.4. 2007.12.
Bjarni Sæmundsson 1926. Fiskarnir (Íslenzk dýr I). Bókaverzlun 13.
Sigfúsar Eymundssonar, Reykjavík. Bls. 5.
Gunnar Jónsson & Jónbjörn Pálsson 2006. Íslenskir fiskar. Vaka-Helgafell, 14.
Reykjavík. Bls. 21.
Um höfundinn
Helgi Hallgrímsson (f. 1935) er líffræðingur að mennt.
Helgi var forstöðumaður Náttúrugripasafnsins á
Akureyri í aldarfjórðung og ritstjóri Týlis – tímarits
um náttúrufræði og náttúruvernd – í 15 ár. Hann hefur
mest fengist við rannsóknir á íslenskum sveppum og
vatnalífi og ritað bækur um þau efni auk fjölda tíma-
ritsgreina. Helgi er búsettur á Egilsstöðum og fæst við
ritstörf og grúsk.
Póst- og netfang höfundar
Helgi Hallgrímsson
Lagarási 2
700 Egilsstöðum
hhall@simnet.is
78 3-4 LOKA.indd 124 11/3/09 8:33:18 AM