Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 29

Náttúrufræðingurinn - 2009, Blaðsíða 29
113 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Taxonomy“ og nýjustu útgáfu WRB frá 2006.7 Efst á 4. mynd en lengst til hægri á 5. mynd er áfok það mikið að gler (gjóska og önnur áfoksefni) verð- ur ráðandi þáttur jarðvegsins. Þar sem efnaveðrun hefur verið lítil og lítið er um lífræn efni telst jarðveg- urinn til glerjarðar, sem er þýðing á heitinu „Vitrisol“, sem í öðrum flokkunarkerfum er ýmist talin sérstök jarðvegstegund, talin til eld- fjallajarðar eða til ómótaðs jarðvegs (Regosol, Arenosol, Entisol, eftir því hvaða flokkunarkerfi er notað). Íslensk glerjörð telst t.d. til eldfjalla- jarðar samkvæmt Soil Taxonomy en ýmissa flokka samkvæmt WRB. Til glerjarðar (Vitrisol) teljast marg- ar undirtegundir hérlendis, m.a. jarðvegur á melum og söndum og á sumum áreyrum. Nokkuð hefur verið rætt um að gera glerjörð að sérstakri einingu í WRB-kerfinu, m.a. með hliðsjón af íslenskum aðstæðum, en þess má geta að „Vitrosol“ er sérstakur flokkur í franska flokkunarkerfinu37 sem er víða notað við flokkun jarðvegs. Jarðvegskort Svo sem áður gat var gögnum, sem aflað var við rannsóknir á jarðvegs- sniðum í ýmsum verkefnum víða um landið, komið fyrir í gagnagrunni. Rala og Landgræðsla ríkisins (L.r.) höfðu áður gert stafrænan gagna- grunn um jarðvegsrof á Íslandi í mælikvarðanum 1:10 000, þar sem rofgerðir og ýmsar aðrar upplýs- ingar eru geymdar.38 Rofkortin voru grunnur landupplýsinga sem nýtt- ar voru við að draga fyrstu mörk jarðvegsflokka, bæði á grónu landi og auðnum. Rofkortin geyma m.a. upplýsingar um landflokka á auðn- um, sem eru notaðar við að draga mörk um jarðvegsflokka þeirra, þ.e. melajörð, malarjörð og sandjörð og bergjörð, en nánar er fjallað um jarð- vegsflokkana hér á eftir. Við gerð kortsins var votlendi afmarkað m.a. á grunni gróðurkorta Rala/NÍ og gróðurkorts Náttúrufræðistofnunar Íslands í mælikvarða 1:500 000.39 Þá var hin svokallaða gróðurmynd40 stundum notuð við að draga mörk á milli flokka, sérstaklega gróðurs og auðna. Við mótun skila þar sem lífrænt kolefni liggur til grundvall- ar (mójörð, svartjörð, votjörð) voru teknir kjarnar á langsniðum á vett- vangi og mæld í þeim lífræn efni, sérstaklega á Vesturlandi og Norð- vesturlandi. Nú er að ljúka gerð nýs stafræns landupplýsingagrunns á vegum LbhÍ, þar sem gróðri er skipt í 10 flokka í verkefninu Nytjaland. Upp- lausn gagnanna (1:25 000) er mun meiri en þarf fyrir kort af því tagi sem hér um ræðir (1:100 000–250 000). Grunnur Nytjalands var notaður til að fara yfir jarðvegsflokkana og lagfæra þar sem ástæða þótti til. Þá eru hafnar tilraunir til að flokka jarðveg enn frekar niður og er þar byggt á sýnasöfnun, jarðvegsgagna- grunni og kortagrunni Nytjalands.41 Öll stafræn vinnsla fór fram í Arc/ Info-ESRI hugbúnaðarumhverfinu. Fyrsta útgáfa kortsins var birt á alþjóðlegri ráðstefnu um eldfjallajörð sem haldin var á Íslandi árið 1998 en einnig var nýlega gerð stutt grein fyrir því í sérhefti Jökuls um jarð- fræði Íslands.42 Kortið hefur verið 5. mynd. Tengsl jarðvegsflokka sortujarðar og mójarðar (x-ás) við sýrustig, kolefnismagn og leir. Glerjörð er sýnd lengst til hægri en mójörð lengst til vinstri. Leirmagn (rauð lína) er mest í votjörð og brúnjörð, en lágt sýrustig kemur í veg fyrir myndun allófans í svartjörð, en eins og sjá má fellur pH (blá lína) niður til vinstri á grafinu. Magn lífrænna efna (græn lína) er notað til að skilgreina mörk á milli flokkanna. – Selected soil properties and the soil classes. Clay content (red line) is highest in the in the Gleyic and Brown Andosols but drops rapidly in the Histic Andosol with lower pH (blue line). Organic carbon is used to define the classes (green line) and is lowest in the Vitrisol. 78 3-4 LOKA.indd 113 11/3/09 8:32:54 AM
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.