Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 2009, Page 29

Náttúrufræðingurinn - 2009, Page 29
113 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags Taxonomy“ og nýjustu útgáfu WRB frá 2006.7 Efst á 4. mynd en lengst til hægri á 5. mynd er áfok það mikið að gler (gjóska og önnur áfoksefni) verð- ur ráðandi þáttur jarðvegsins. Þar sem efnaveðrun hefur verið lítil og lítið er um lífræn efni telst jarðveg- urinn til glerjarðar, sem er þýðing á heitinu „Vitrisol“, sem í öðrum flokkunarkerfum er ýmist talin sérstök jarðvegstegund, talin til eld- fjallajarðar eða til ómótaðs jarðvegs (Regosol, Arenosol, Entisol, eftir því hvaða flokkunarkerfi er notað). Íslensk glerjörð telst t.d. til eldfjalla- jarðar samkvæmt Soil Taxonomy en ýmissa flokka samkvæmt WRB. Til glerjarðar (Vitrisol) teljast marg- ar undirtegundir hérlendis, m.a. jarðvegur á melum og söndum og á sumum áreyrum. Nokkuð hefur verið rætt um að gera glerjörð að sérstakri einingu í WRB-kerfinu, m.a. með hliðsjón af íslenskum aðstæðum, en þess má geta að „Vitrosol“ er sérstakur flokkur í franska flokkunarkerfinu37 sem er víða notað við flokkun jarðvegs. Jarðvegskort Svo sem áður gat var gögnum, sem aflað var við rannsóknir á jarðvegs- sniðum í ýmsum verkefnum víða um landið, komið fyrir í gagnagrunni. Rala og Landgræðsla ríkisins (L.r.) höfðu áður gert stafrænan gagna- grunn um jarðvegsrof á Íslandi í mælikvarðanum 1:10 000, þar sem rofgerðir og ýmsar aðrar upplýs- ingar eru geymdar.38 Rofkortin voru grunnur landupplýsinga sem nýtt- ar voru við að draga fyrstu mörk jarðvegsflokka, bæði á grónu landi og auðnum. Rofkortin geyma m.a. upplýsingar um landflokka á auðn- um, sem eru notaðar við að draga mörk um jarðvegsflokka þeirra, þ.e. melajörð, malarjörð og sandjörð og bergjörð, en nánar er fjallað um jarð- vegsflokkana hér á eftir. Við gerð kortsins var votlendi afmarkað m.a. á grunni gróðurkorta Rala/NÍ og gróðurkorts Náttúrufræðistofnunar Íslands í mælikvarða 1:500 000.39 Þá var hin svokallaða gróðurmynd40 stundum notuð við að draga mörk á milli flokka, sérstaklega gróðurs og auðna. Við mótun skila þar sem lífrænt kolefni liggur til grundvall- ar (mójörð, svartjörð, votjörð) voru teknir kjarnar á langsniðum á vett- vangi og mæld í þeim lífræn efni, sérstaklega á Vesturlandi og Norð- vesturlandi. Nú er að ljúka gerð nýs stafræns landupplýsingagrunns á vegum LbhÍ, þar sem gróðri er skipt í 10 flokka í verkefninu Nytjaland. Upp- lausn gagnanna (1:25 000) er mun meiri en þarf fyrir kort af því tagi sem hér um ræðir (1:100 000–250 000). Grunnur Nytjalands var notaður til að fara yfir jarðvegsflokkana og lagfæra þar sem ástæða þótti til. Þá eru hafnar tilraunir til að flokka jarðveg enn frekar niður og er þar byggt á sýnasöfnun, jarðvegsgagna- grunni og kortagrunni Nytjalands.41 Öll stafræn vinnsla fór fram í Arc/ Info-ESRI hugbúnaðarumhverfinu. Fyrsta útgáfa kortsins var birt á alþjóðlegri ráðstefnu um eldfjallajörð sem haldin var á Íslandi árið 1998 en einnig var nýlega gerð stutt grein fyrir því í sérhefti Jökuls um jarð- fræði Íslands.42 Kortið hefur verið 5. mynd. Tengsl jarðvegsflokka sortujarðar og mójarðar (x-ás) við sýrustig, kolefnismagn og leir. Glerjörð er sýnd lengst til hægri en mójörð lengst til vinstri. Leirmagn (rauð lína) er mest í votjörð og brúnjörð, en lágt sýrustig kemur í veg fyrir myndun allófans í svartjörð, en eins og sjá má fellur pH (blá lína) niður til vinstri á grafinu. Magn lífrænna efna (græn lína) er notað til að skilgreina mörk á milli flokkanna. – Selected soil properties and the soil classes. Clay content (red line) is highest in the in the Gleyic and Brown Andosols but drops rapidly in the Histic Andosol with lower pH (blue line). Organic carbon is used to define the classes (green line) and is lowest in the Vitrisol. 78 3-4 LOKA.indd 113 11/3/09 8:32:54 AM

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.