Gripla - 20.12.2011, Side 217

217
Efni Þóruljóða
Kvæðið gerist í Danmörku í heiðnum sið. Þorkell er ungur og efnilegur
maður sem er í hernaði um sumarið en í foreldrahúsum um veturinn. Um
jólin er haldin glæsileg veisla. Þegar fólk er sest til borðs er barið á dyr.
Þorkell sendir þræl til dyra. Sá kemur æpandi til baka og segir að gýgur
standi fyrir dyrum og vilji ná tali af Þorkeli. Þorkell segist óhræddur og fer
til dyra. Þar stendur mjög hávaxin kona og nefnist hún Þóra. Hún segist
hafa þvælst víða og verið hvimleið öllum en nú leitar hún á náðir Þorkels
og vill að hann lögleiði sig og veiti sér veturvist. Þorkell tekur Þóru vel og
leiðir hana inn í skálann. Hann leiðir Þóru í öndvegi, ber henni handlaug,
færir henni dýran höfuðbúnað og skikkju sína. Aðrir viðstaddir taka Þóru
illa og hrökklast undan henni. Vorið eftir gefur Þóra Þorkeli gullofið segl
og spáir vel fyrir honum.
Þóruljóð eru fremur stutt, 26 erindi. Ólafur Davíðsson taldi að kvæðið
væri ekki heilt (Ólafur Davíðsson 1898, 94) og Finnur Jónsson hélt því
fram að endinn vantaði á það. Fannst Finni að eitthvað meira hlyti að þurfa
að koma fram um samband Þóru og Þorkels og taldi helst að Þorkell ætti
að ganga að eiga Þóru (Finnur Jónsson 1924, 132). Sjálfur er ég efins um að
kvæðið hafi nokkurn tíma verið lengra enda virðast heillaóskirnar í síðasta
erindinu vera eðlilegt niðurlag. Hið einkennilega samband Þóru og Þorkels
reyni ég að skýra hér á eftir.
Aldur Þóruljóða
Í grein um Gullkársljóð og Hrafnagaldur Óðins fjallaði ég um kvæði undir
fornyrðislagi sem varðveitt eru í handritum frá 17. öld og reyndi að finna
hvaða aðferðir myndu helst duga til að tímasetja þau (Haukur Þorgeirsson
2010). Niðurstöður mínar voru að Gullkársljóð væru frá síðmiðöldum,
e. t. v. frá miðri 14. öld, en Hrafnagaldur væri til orðinn eftir siðaskipti,
sennilega á fyrri hluta 17. aldar. Hér verður sömu aðferðum beitt á Þóruljóð.
Skýringar eru sums staðar stuttorðar en finna má ítarlegri útskýringar í
fyrri greininni.
Til forna féllu vísuorð í fornyrðislagi inn í tiltekin bragfræðileg mynstur
sem byggðust á áherslu og atkvæðaþunga. Í vísuorðum sem samanstanda af
tveimur tvíkvæðum orðum voru til dæmis tvö möguleg mynstur. Annars
ÞÓRULJÓÐ OG HÁU-ÞÓRULEIKUR