Gerðir kirkjuþings - 1990, Blaðsíða 106

Önnur grein frumvarpsins fjallar um látna líffæragjafa. Hér eru skýr fyrirmæli um
að til þess að fjarlægja megi líffæri til ígræðslu þurft að liggja fyrir samþykki hins látna
eða nánasta vandamanns hans enda sé það ekki talið stríða gegn vilja hins látna.
Viðhorf til þess að hvaða marki þurfi samþykká gjafa eða aðstandenda hans er
mismunandi með þjóðum.27 Ekki er vitað til að nokkurs staðar megi fjarlægja
ígræðslulíffæri gegn vilja hins látna eða aðstandenda.
í flestum löndum er að óreyndu gen ráð fyrir samþykki (presumed consent). Þetta
þýðir að hafi engum mótbárum verið hreyft eða sé ekki vitað til að slíkt sé andstætt
lífsskoðun hins látna megi fjarlægja líffæri til ígræðslu. Víðast mun þó eigi að síður leitað
eftir samþykki aðstandenda.
í mörgum löndum er þó krafist samþykkis hins látna eða nánustu aðstandenda eins
og gert er í frumvarpi því sem fyrir hggur. Liggi slíkt samþykki ekki fyrir er gert ráð fyrir
að hinn látni kynni að hafa neitað (presumed non-consent) og má þá eigi fjarlægja líffæri
til ígræðslu.28
Ganga mætti skrefi lengra og krefjast skriflegs samþykkis hins látna í öllum
tilfellum (obligatory active consent). Slíkt krefðist almennrar notkunar „gjafakorta“
(donor cards) sem þeir bæru á sér sem gefa vildu líffæri að sér látnum. Þótt þetta hafi
hvergi verið gert að ófrávíkjanlegu skilyrði, er mönnum víða gefinn kostur á að bera slfk
kort, en erfitt er að skipuleggja slíkt kerfi og viðhalda því svo vel sé.
í frumvarpinu eru taldir upp þeir sem til greina koma sem nánustu aðstandendur
hins látna. Slíkan lista er erfitt að setja því vel kann að vera að sá sem nánastur er sé alls
ekki vandamaður hans. Auðvelt er að hugsa sér aðstæður þar sem erfitt er að beita lista
þessum.
I 4. grein frumvarpsins eru ýmis ákvæði sem ætlað er að tryggja hlutleysi lækna í
ákvörðunum og aðgerðum er varða úrtöku líffæra til ígræðslu. Þótt svo virðist sem í þeim
gæti tortryggni í garð lækna er hitt líklegra að þau séu ffá læknum sjálfum komin.
Varðandi þörf fyrir ígræðslur í íslenska sjúklinga, ígræðslur sem gerðar hafa verið
til þessa og hvemig að þeim yrði staðið framvegis má vísa til upplýsinga sem fylgja
frumvarpinu.
Það er ljóst að frumvarpið um brottnám Ifffæra er í samræmi við frumvarpið um
skilgreiningu dauða sem er rætt hér að framan.
27Erland Aspelin, „'Presumerat icke-samtycke' principen vid uttagande av organ frán avlidna".
Lakarndningen 87 (1990), s. 174-176.
28Þótt það falli ekki undir verkefni þessa starfshóps má geta þess að hið sama gildir um heimild í
sama frumvarpi til að kryfja lík í læknisfraiðilegum dlgangi. Hér er það alfarið lagt í vald hins láma
eða nánustu aðstandenda að heimila slíkt. Vandamönnum cr jafnvel heimilað að krefjast krufningar
þótt læknar telji hana þarflausa. Hér er brouð blað frá fyrri reglum sem lögðu það í endanlegt vald
(yfm)læknis að ákveða þörf krufningar.
103