Peningamál - 01.02.2000, Page 38

stjórnar peningamála og eru taldir hafa aðeins tíma-
bundin áhrif á verðbólgu. Þar má t.d. nefna verð háð
opinberum ákvörðunum, óbeina skatta og niður-
greiðslur. Þar að auki inniheldur VNV ýmsa liði sem
stjórn peningamála hefur „öfug“ skammtímaáhrif á.
Þar má t.d. nefna vaxtakostnað húsnæðislána. Annar
ókostur við að nota VNV er að skammtíma verðbreyt-
ingar ýmissa vöruflokka sem verða oft fyrir fram-
boðsskellum geta gefið misvísandi upplýsingar um
almenna verðlagsþróun og því kallað fram óþörf við-
brögð af hálfu seðlabankans. Þar má nefna vöruteg-
undir eins og matvöru og bensín.10 Af þeim sökum
eru þessir þættir yfirleitt undanþegnir í þeim mæli-
kvarða sem notaður er sem viðmiðun verðbólgu-
markmiðsins.11
Verðlag eða verðbólga?
Meðal fræðimanna hefur mikið verið fjallað um
hvort betra sé að miða peningastefnuna við verðlag
eða verðbólgu. Meginniðurstaða þessara rannsókna
er sú að verðbólgumarkmið virðist hafa í för með sér
meiri óvissu í langtímaspám um verðlag en verðlags-
markmið, sem gerir langtímaáætlanagerð einstakl-
inga og fyrirtækja erfiðari. Hins vegar virðast verð-
lagsmarkmiði fylgja meiri skammtímasveiflur í verð-
bólgu og framleiðslu. Annar ókostur verðlagsmark-
miðs er að það krefst þess að seðlabankinn framkalli
verðhjöðnun til að vega á móti tímabundinni verð-
bólgu, en ófyrirséð verðhjöðnun getur haft slæm
áhrif á fjármálakerfið. Á móti kemur að trúverðugt
verðlagsmarkmið getur dregið úr hættu á viðvarandi
verðhjöðnun þar sem neikvætt frávik frá verðlags-
markmiði skapar væntingar um verðbólgu því til mót-
vægis. Hvort verðlagsmarkmið eða verðbólgumark-
mið er betra hefur hins vegar ekki verið fræðilega
útkljáð en í reynd hafa öll lönd sem nú hafa verð-
bólgumarkmið miðað við verðbólgu í stað verðlags.
Hvert á verðbólgumarkmiðið að vera?
Þrátt fyrir að markmið allra ríkjanna sé verðstöðug-
leiki er ekki átt við að keppt sé að engri verðbólgu í
PENINGAMÁL 2000/1 37
10. Oft er einnig gerður greinarmunur á tímabundnum sveiflum í þessum
liðum, sem ekki er þörf á að bregðast við, og varanlegum sveiflum, sem
gæti verið þörf á að bregðast við. Sjá t.d. Bernanke og Mishkin (1997)
og Berg (1999).
11. Sé notast við aðra viðmiðun en VNV er mjög mikilvægt að viðkomandi
seðlabanki skýri út fyrir almenningi af hverju þessi viðmiðun hefur
verið valin og hver tengsl hennar séu við VNV. Þetta er mikilvægt til
þess að fyrirbyggja að almenningur haldi að seðlabankinn velji þá vísi-
tölu sem tryggi honum sjálfum besta niðurstöðu. Því er æskilegt að vísi-
talan sem er notuð komi ekki frá seðlabankanum sjálfum heldur sjálf-
stæðum aðila, eins og t.d. Hagstofu Íslands hér á landi.
Tafla 2 Yfirlit yfir lönd með formleg verðbólgumarkmið
Land (upphaf stefnu)
Ástralía (1993)
Bretland (1992)
Ísrael1 (1991)
Kanada (1991)
Nýja-Sjáland (1990)
Sviss (1999)
Svíþjóð (1993)
Tékkland (1997)
Vikmörk viðmiðs
2-3%
Neðri hluti
1-4% til 1997;
0-2½% eftir það
8-11% til 1998;
7-10% eftir það
1-3%
0-2% til nóv. 1996;
0-3% eftir það
0-2%
1-3%
5½-6½% 1998;
4-5% 1999;
3½-4½% 2000
Viðmiðun stefnu
VNV fyrir utan grænmeti og ávexti, bensín, vaxtakostnað húsnæðislána,
verð háð opinberum ákvörðunum og önnur sveiflumikil verð
Vísitala smásöluverðs fyrir utan vaxtakostnað húsnæðislána
VNV en einnig tekið tillit til undirliggjandi verðbólgu við framkvæmd
stefnu
VNV fyrir utan matvöru, orkuverð og bein áhrif óbeinna skatta
VNV fyrir utan óbeina skatta og verð háð opinberum ákvörðunum, meiri-
háttar breytingar viðskiptakjara, vaxtakostnað og áhrif náttúruhamfara
VNV
Formleg stefna miðast við VNV en frá miðju ári 1999 er í raun miðað við
undirliggjandi verðbólgu
VNV fyrir utan verð háð opinberum ákvörðunum, áhrif óbeinna skatta og
niðurgreiðslur
VNV er vísitala neysluverðlags. Öll löndin eru með árlega verðbólgu sem viðmiðunartíma nema Ástralía sem miðar við verðbólgu yfir hagsveifluna.
1. Er einnig með fastgengisstefnu með breytilegum ±30% vikmörkum. Heimildir: Bernanke og Mishkin (1997), Bernanke, Laubach, Mishkin og Posen
(1998) og heimasíður seðlabanka landanna.