Peningamál - 01.02.2000, Síða 41

3.4. Forsendur þess að taka upp verðbólgumarkmið
á Íslandi
Til þess að stefna formlegs verðbólgumarkmiðs nái
fram að ganga þurfa að vera fyrir hendi sæmilega
skilvirkir fjármálamarkaðir, þannig að aðgerðir
Seðlabankans miðlist í gegnum fjármálakerfið og út
í hagkerfið með virkum hætti. Slíkir markaðir eru til
staðar á Íslandi í dag, þótt dýpt þeirra virðist oft á
tíðum ekki nægjanlega mikil. Hins vegar er ljóst að
þróunin er mjög hröð og því virðist ekki ástæða til að
óttast að vanþróaðir fjármálamarkaðir komi í veg
fyrir upptöku formlegs verðbólgumarkmiðs hér á
landi. Að sama skapi er æskilegt að auka þekkingu á
miðlunarferli peningastefnunnar. Þar sem peninga-
málastefna með formlegu verðbólgumarkmiði er í
eðli sínu framsýn þarf öflugt spáverk til að spá verð-
bólgu og öðrum lykilstærðum sem bankinn telur
skipta máli fyrir baráttu sína við verðbólguna.12
Að lokum er nauðsynlegt að sjálfstæði Seðla-
bankans við framkvæmd peningastefnunnar verði
aukið með lögformlegum hætti þannig að aðilar á
fjármála-, vöru- og vinnumarkaði geti treyst því að
hann hafi svigrúm til að vinna að verðbólgumark-
miðinu. Þannig verði bankanum gefið fullt frelsi til
að nota stjórntæki sín til að ná því. Reyndar hníga
mörg rök og alþjóðleg reynsla að því að sjálfstæði
seðlabanka í þessum skilningi skili betri árangri í
stjórn peningamála.13 Slík breyting þarf ekki að vera
í mótsögn við anda lýðræðishefðar þar sem eftirlit og
aðhald með bankanum er aukið á sama tíma og hon-
um er gert að standa reikningsskil gerða sinna og
skýra þær með greinargóðum hætti fyrir almenningi
og stjórnvöldum. Í ljósi þessa er það engin tilviljun
að þau lönd sem áður höfðu tiltölulega ósjálfstæða
seðlabanka hafa gert grundvallarbreytingar á seðla-
bankalögum og aukið sjálfstæði þeirra töluvert. Má
þar nefna Nýja-Sjáland, Bretland, Svíþjóð, Kanada,
Ástralíu og öll Evrópuríkin sem nú eru aðilar að
ECB, sem byggður er upp að fyrirmynd þýska seðla-
bankans sem talinn var sjálfstæðasti seðlabanki í
heimi. Samskonar þróun hefur átt sér stað í Suður-
Ameríku og Austur-Evrópu.
Heimildir
Alesina, A. og L. Summers (1993), „Central Bank Independence
and Macroeconomic Performance: Some Comparative Evidence“,
Journal of Money, Credit and Banking, 25, bls. 153-162.
Berg, C. (1999), „Inflation Forecast Targeting: The Swedish Ex-
perience“, óútgefið handrit, hagfræðisvið Seðlabanka Svíþjóðar.
Bernanke, B. S. og F. S. Mishkin (1997), „Inflation Targeting: A
New Framework for Monetary Policy?“ Journal of Economic Per-
spectives, 11, 97-116.
Bernanke, B. S., T. Laubach, F. S. Mishkin og A. S. Posen (1998),
Inflation Targeting: Lessons from the International Experience,
Princeton: Princeton University Press.
Blinder, A. S. (1996), „Central Banking in a Democracy“, Federal
Reserve Bank of Richmond Economic Quarterly, 82, 1-14.
Eichengreen, B. (1999), „Kicking the Habit: Moving from Pegged
Rates to Greater Exchange Rate Flexibility“, Economic Journal,
109, C1-C14.
Guðmundur Guðmundsson (1990), „Tölfræðikönnun á verðbólgu
á Íslandi árin 1962-1989“, Fjármálatíðindi, 37, 43-53.
IMF (1999), „Exchange Rate Arrangements and Currency Con-
vertibility - Developments and Issues“, World Economic and
Financial Surveys, 1999.
Már Guðmundsson (1999), „Hlutverk og skipulag nútímaseðla-
banka“, Vísbending, 29. tölublað, 17. árgangur.
Már Guðmundsson, Þórarinn G. Pétursson og Arnór Sighvatsson
(1999), „Optimal Exchange Rate Policy: The Case of Iceland“,
væntanleg í bókinni Macroeconomic Policy: Small Open Econ-
omies in an Era of Global Integration, ritstjórar Már Guðmunds-
son, Tryggvi Þ. Herbertsson og Gylfi Zoëga. Reykjavík: Háskóli
Íslands.
McCallum, J. (1995), „National Borders Matter: Canada-US Reg-
ional Trade Patterns“, American Economic Review, 85, 615-623.
Mishkin, F. S. (1999), „International Experience with Different
Monetary Policy Regimes“, Journal of Monetary Economics, 43,
579-605.
Mishkin, F. S. og S. G. Eakins (1998), Financial Markets and
Institutions, 2. útgáfa. Addison-Wesley.
Mundell, R. (1961), „A Theory of Optimum Currency Areas“,
American Economic Review, 51, 657-665.
Svensson, L. E. O. (1999), „Inflation Targeting as a Monetary
Policy Rule“, Journal of Monetary Economics, 43, 607-654.
Þórarinn G. Pétursson (1998), „Price Determination and Rational
Expectations“, International Journal of Finance and Economics,
3, 157-167.
Þórarinn G. Pétursson (1999), „The Interest Rate Transmission
Mechanism in Iceland“, Hagfræðisvið Seðlabanka Íslands, óút-
gefið handrit.
40 PENINGAMÁL 2000/1
12. Meðal innlendra rannsókna á miðlunarferlinu má nefna rannsókn Þór-
arins G. Péturssonar (1999) á áhrifum vaxtabreytinga Seðlabankans á
fjármálakerfið og rannsóknir Guðmundar Guðmundssonar (1990) og
Þórarins G. Péturssonar (1998) á áhrifum gengis, innflutningsverðlags
og launa á verðlag. Seðlabankinn hefur áralanga reynslu af því að spá
fyrir um verðbólgu og hefur náð ágætum árangri. Hins vegar er stöð-
ugrar endurskoðunar þörf og er sú vinna í fullum gangi.
13. Þessi rök má finna í greinum Más Guðmundssonar (1999) og Blinders
(1996). Dæmi um reynslurannsóknir er grein Alesinas og Summers
(1993).