Peningamál - 01.11.2009, Blaðsíða 8

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
8
engin viðskipti færu fram á millibankamarkaði notfærðu bankarnir
sér mjög rúma lausafjárstöðu til þess að lækka skammtímafjármögn-
unarkostnað sinn. Það gátu þeir gert með því að skrá sífellt lægri tilboð
í millibankaviðskipti án þess að þurfa að eiga raunveruleg viðskipti á
þeim vöxtum, enda var engin þörf á lausafé hjá hverjum og einum og
samkeppni milli bankanna um laust fé nær engin.
Vegna ofangreindra aðstæðna var aðhald peningastefnunnar
um tíma nokkru minna en peningastefnunefnd Seðlabankans hafði
stefnt að. Því ákvað nefndin á fundi sínum í september að gefa út
innstæðubréf sem ætlað er að draga umframlausafé af markaðnum.
Í kjölfarið hafa skammtímavextir á markaði hækkað á ný í átt að inn-
lánsvöxtum Seðlabankans. Innlánsvextir bankanna hafa hins vegar
enn sem komið er ekki hækkað samsvarandi.
Aðhaldsstig peningastefnunnar hamlar efnahagsbata minna en
ætla mætti
Þótt við núverandi aðstæður hafi innlánsvextir Seðlabankans mest
áhrif á skammtímavexti á markaði og hjá innlánsstofnunum og þeir
vextir séu mun lægri en veðlánavextir bankans eru nafnvextir eftir
sem áður nokkuð háir. Aðhald peningastefnunnar þarf hins vegar fyrst
og fremst að meta með hliðsjón af raunvöxtum, þ.e. nafnvöxtum að
frádregnum verðbólguvæntingum. Tafla I-1 sýnir mat á raunvöxtum
miðað við mismunandi mat á verðbólguhorfum til næsta árs. Eins og
sjá má er matið mismunandi eftir því við hvaða mælikvarða á verð-
bólguvæntingar er notað. Það endurspeglar óvissu sem jafnan ríkir um
verðbólguhorfur. Af þeim sökum er einnig algengt að meta raunvexti
miðað við núverandi verðbólgustig, eins og einnig er gert í töflunni.
Á þessa ólíku mælikvarða eru raunvextir allt frá því að vera um
0% upp í það að vera rúmlega 5%. Sé tekið meðaltal allra þessara
mælikvarða, fást raunvextir sem nema 2%. Það eru svipaðir raunvextir
og t.d. í Austur-Evrópu og Suður-Ameríku og lægri en þeir eru að
meðaltali í Asíu. Þannig eru raunstýrivextir t.d. rúmlega 4% í Brasilíu,
um 2% í Tyrklandi og Ungverjalandi og u.þ.b. 1% í Nýja-Sjálandi og
Suður-Afríku, en þessi lönd hafa oft verið borin saman við Ísland.
Þetta eru jafnframt nokkru lægri raunvextir en rannsóknir hafa
bent til að feli í sér hlutlausa peningastefnu, þ.e. peningastefnu sem
hvorki letur né örvar efnahagslífið. Rannsóknir innan Seðlabankans
benda til þess að hlutlausir raunvextir á Íslandi geti verið á bilinu 4-5%.6
Þó ber að hafa í huga að líklega hafa þessir vextir lækkað tímabundið í
kjölfar fjármálakreppunnar vegna þess að sparnaðarhneigð hefur auk-
ist og framleiðni fjármagns minnkað. Ekki er því útilokað að núverandi
raunvextir séu nær hlutleysi en ofangreindar niðurstöður rannsókna
gefa til kynna, þótt ólíklegt sé að þar skeiki miklu. Raunvaxtastigið
verður hins vegar enn lægra hér á landi sé miðað við verðbólgu mælda
með samræmdri verðvísitölu Evrópusambandsins, sem algengt er að
6. Sjá t.d. Ásgeir Daníelsson, Magnús F. Guðmundsson, Svava J. Haraldsdóttir, Ásgerður Ó.
Pétursdóttir, Þorvarður T. Ólafsson, Rósa Sveinsdóttir og Þórarinn G. Pétursson (2009),
,,A quarterly macroeconomic model of the Icelandic economy. Version 2.0”, Seðlabanki
Íslands Working Papers, nr. 41, og Ásgeir Daníelsson (2009), ,,QMM: A steady state
version”, Seðlabanki Íslands Working Papers, væntanleg.
Mynd I-8
Vextir Seðlabanka og skammtíma markaðsvextir
Daglegar tölur 1. janúar - 4. nóvember 2009
%
Vextir á veðlánum
Daglánavextir á millibankamarkaði
Meðalávöxtun tekinna tilboða við útgáfu ríkisvíxla1
Viðskiptareikningar
Daglánavextir
Vextir á 28 daga innstæðubréfum
1. Þar sem velta á eftirmarkaði með ríkisvíxla er lítil er hér eingöngu
um ávöxtunarkröfu í útboðum ríkisvíxla að ræða.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
OSÁJJMAMFJ N
Mynd I-9
Vextir Seðlabanka og viðskiptabanka
Daglegar tölur 1. janúar - 4. nóvember 2009
1. Einfalt meðaltal. Vextir SPRON og nb.is eru teknir út eftir
21. mars 2009.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Vextir á veðlánum
Hæstu vextir peningamarkaðsreikninga1
Meðalvextir peningamarkaðsreikninga
viðskiptabankanna1
Viðskiptareikningar
Daglánavextir
Vextir á 28 daga innstæðubréfum
%
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
OSÁJJMAMFJ N
Tafl a I-1 Mismunandi mat á aðhaldsstigi
peningastefnunnar
Innlánsvextir Seðlabankans 9,5
Aðhaldsstig peningastefnunnar m.v.
12 mán. verðbólgu núna -0,2
3 mán. árshraða árstíðarleiðréttrar verðbólgu 0,2
Verðbólguspá Seðlabankans1 2,5
Verðbólguvæntingar fyrirtækja yfi r næsta ár 5,5
Verðbólguvæntingar heimila yfi r næsta ár -0,5
Verðbólguvæntingar á fjármálamarkaði til eins árs2 4,5
1. Miðað við árstíðarleiðrétta ársfjórðungslega verð bólgu á ársgrundvelli
(miðsett meðaltal eins fjórð ungs aftur og eins fjórðungs fram í tímann).
2. Verðbólguvæntingar til eins árs út frá mismun verð tryggða og óverðtryggða
vaxtarófsins (5 daga hreyf anlegt meðaltal).
Heimild: Seðlabanki Íslands.