Peningamál - 01.11.2009, Side 49

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
49
Verðbólguvæntingar til næstu fimm ára út frá verðbólguálagi á
skuldabréfamarkaði hafa hækkað töluvert frá vormánuðum og námu
rúmum 4% frá september til fyrri hluta októbermánaðar. Höfðu þær
hækkað úr rúmum 3% á seinni hluta maí. Hafa þarf í huga að álagið
samanstendur ekki aðeins af verðbólguvæntingum heldur einnig af
mismunandi áhættuþóknun tengdri verðbólgu, seljanleika skuldabréfa
og fleiru ótengdu raunverulegum væntingum um framtíðarverðbólgu.
Því getur reynst erfitt að aðgreina verðbólguvæntingar frá öðrum
þáttum sem hafa áhrif á þessa þróun, sérstaklega þegar mikill órói er
á fjármálamörkuðum.
Eftir að dró úr hjöðnun verðbólgunnar með veikingu gengis
krónunnar hækkaði verðbólguálagið en lækkaði svo á ný sl. sumar.
Verðbólguvæntingar til lengri tíma, metnar út frá verðbólguálaginu,
hafa einnig hækkað, sem er sérstakt áhyggjuefni. Verðbólguálag
til fimm ára eftir fimm ár gefur vísbendingu um vænta meðalverð-
bólgu næstu fimm ára eftir fimm ár. Í upphafi vaxtalækkunarferlis
Seðlabankans í mars sl. hækkaði þetta verðbólguálag úr um 2% í um
4% fram að miðjum maí. Eftir það lækkaði það niður að 2,5% verð-
bólgumarkmiði bankans og hélst á þeim slóðum fram að miðjum júní.
Í kjölfar frekari lækkun vaxta og eftir að gengi krónunnar tók að gefa
eftir, fór verðbólguálagið að hækka og hefur verið á bilinu 3%-3,5%
frá miðju sumri.
Verðbólga á þriðja ársfjórðungi meiri en spáð var
Verðbólgan á þriðja fjórðungi ársins var 11% sem er nokkru meira
en gert hafði verið ráð fyrir í Peningamálum í ágúst, en þar var spáð
10,6% ársverðbólgu. Má rekja þetta að mestu til veikara gengis krón-
unnar en gengið var út frá í þeirri spá. Eins og fjallað er um í kafla IV,
virðist einnig sem slakinn í þjóðarbúinu sé heldur minni en áður var
talið. Því til viðbótar hefur hægt á lækkun húsnæðis og jafnvel mælst
tímabundin hækkun húsnæðisliðar, sem líklega endurspeglar mæli-
vanda fremur en raunverulegan viðsnúning á húsnæðismarkaði (sjá
rammagrein IV-1). Þá er mögulegt að breyttar væntingar um þróun
gengis krónunnar hafi umtalsverð áhrif. Undir þeim kringumstæðum
er líklegt að innflytjendur hafi tekið á sig tímabundið skerta framlegð
í kjölfar gengislækkunarinnar undir lok síðasta árs ásamt því að þeir
kunna að hafa gengið á birgðir. Að því gefnu má búast við því að eftir
því sem gengi krónunnar helst lengur lágt aukist líkurnar á því að áhrif
gengislækkunarinnar komi í auknum mæli fram í hækkun innflutn-
ingsverðs.
Töluverð óvissa um skammtímahorfur
Við mat á undirliggjandi verðbólguhorfum til skamms tíma styðst
Seðlabankinn við ýmis skammtímaspálíkön. Helst er að nefna einfalt
kostnaðarlíkan, sem metur fyrst og fremst áhrif gengis og launakostn-
aðar á verðlag á mánaðargrunni, og ARIMA-líkan, sem horfir einungis
til nýliðinnar verðbólguþróunar, einnig á mánaðargrunni. Þessi einföldu
spálíkön gefa til kynna nokkuð ólíka þróun næstu mánuði: kostnaðar-
líkanið spáir 6,7% undirliggjandi ársverðbólgu á síðasta fjórðungi árs-
ins en ARIMA-líkanið spáir 8,0% verðbólgu. Kostnaðarlíkanið spáir
síðan 5,4% undirliggjandi ársverðbólgu á fyrsta fjórðungi 2010 en
Mynd VIII-7
Nokkrir undirliðir vísitölu neysluverðs
júní 2004 - október 2009
Áhrif á þróun vísitölu neysluverðs sl. 12 mánuði
%
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
20092008200720062005‘04
Húsnæði
Opinber þjónusta
Almenn þjónusta
Innlendar vörur án búvöru og grænmetis
Innfluttar vörur án áfengis og tóbaks
Vísitala neysluverðs
Heimild: Hagstofa Íslands.
Tólf mánaða verðbólga (%)
Mynd VIII-8
Verðbólguvæntingar fyrirtækja
og heimila til eins árs
Verðbólguvæntingar stærstu fyrirtækja
Verðbólguvæntingar almennings
Heimild: Capacent Gallup.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
2009200820072006200520042003
12 mánaða breyting (%)
Mynd VIII-9
Verðbólguvæntingar m.v. mun á framvirkum
óverðtryggðum og verðtryggðum vöxtum1
Daglegar tölur 2. apríl 2007 - 26. október 2009
1. Verðbólguvæntingar eru reiknaðar út frá mun á ávöxtunarkröfu
óverðtryggðra og verðtryggðra ríkisskuldabréfa (5 daga hreyfanleg
meðaltöl).
Heimild: Seðlabanki Íslands.
5 ára verðbólguvæntingar út frá verðbólguálagi
5 ára verðbólguvæntingar eftir 5 ár út frá verðbólgu-
álagi
Verðbólgumarkmið Seðlabankans
0
2
4
6
8
10
12
200920082007