Peningamál - 01.11.2009, Blaðsíða 45

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
45
Í heild minnkaði þáttatekjuhallinn verulega á fyrri hluta þessa
árs. Bæði vegna þess að halli á vaxtajöfnuði minnkaði, en einnig vegna
þess að verulega dró úr halla á ávöxtun hlutafjár. Halli á ávöxtun
hlutafjár minnkaði einkum vegna þess að til samræmis við alþjóðlega
staðla er nú beitt nýrri aðferð við útreikning á ávöxtun hlutafjár.1 Eftir
sem áður er halli á þáttatekjujöfnuði töluverður.
Áfallnar vaxtagreiðslur ,,gömlu” bankanna endurspegla ekki
raunverulegt gjaldeyrisútflæði
Eins og fram kom hér að ofan má einkum rekja þáttatekjuhallann á
fyrri hluta ársins til halla á vaxtajöfnuði. Vegna sérstakra aðstæðna
endurspeglar vaxtajöfnuðurinn hins vegar ekki raunverlegt flæði fjár-
magns á tímabilinu. Stór hluti vaxtagjaldanna eru ógreiddir áfallnir
vextir ,,gömlu” bankanna, sem hafa enn ekki verið teknir til end-
anlegra gjaldþrotaskipta. Samkvæmt alþjóðlegum stöðlum verður að
hafa þessar tölur inni í þáttatekjujöfnuðinum þangað til. Til að fá betri
mynd af raunverulegu greiðsluflæði til og frá landinu á tímabilinu og
skuldbindingum um framtíðar greiðsluflæði er gagnlegt að horfa á
þáttatekjuhallann án „gömlu” bankanna.
Meðferð ófullkominna upplýsinga
Því miður er algengt að upplýsingar sem liggja til grundvallar uppgjöri
greiðslujafnaðar berist seint eða í ófullkomnu formi. Stundum liggja
fyrir upplýsingar um lán fyrirtækis og vaxtagjöld þess en upplýsingar
skortir um vaxtatekjur eða arð, eða hið gagnstæða. Við slíkar aðstæð-
ur kemur til álita að horfa framhjá ófullkomnum upplýsingum vegna
þess að það gefi betri mynd af undirliggjandi tekjum og gjöldum.
Í nýbirtri skýrslu um efnahagsáætlun Íslands áætlar Alþjóða-
gjald eyrissjóðurinn áfallin vaxtagjöld af erlendum lánum fyrirtækja
og erlendar vaxtatekjur þar sem hluta upplýsinga skortir. Á fyrri hluta
þessa árs hafa þessi vaxtagjöld og -tekjur ekki verið færðar í birtar
tölur Seðlabankans um jöfnuð þáttatekna. Ekki er ágreiningur um
að færa eigi þessi vaxtagjöld með gjöldum í jöfnuði þáttatekna. Hins
vegar kann að vera gagnlegt að horfa fram hjá vaxtagjöldum og
-tekjum aðila sem veitt hafa ófullkomnar upplýsingar þegar lagt er
mat á undirliggjandi gjaldeyrisstrauma.
Mikill viðskiptahalli á þessu ári samkvæmt opinberum tölum en
undirliggjandi halli töluvert minni
Jöfnuður vöru- og þjónustuviðskipta var jákvæður um 38,5 ma.kr. á fyrri
hluta ársins en þáttatekjuhallinn nam 127 ma.kr. Viðskiptajöfnuðurinn
á fyrri hluta árs var því neikvæður um 92,2 ma.kr. eða 12,6% af
vergri landsframleiðslu, eins og áður hefur verið rakið. Ef leiðrétt er
fyrir ofangreindum þáttum, minnkar viðskiptahallinn hins vegar úr 92
ma.kr. í 14 ma.kr. eða í tæp 2% af landsframleiðslu.
1. Fyrir árið 2008 og árin þar á undan voru söluhagnaður (e. capital gains) og sölutap (e.
capital loss) tekin með inn í ávöxtun hlutafjár. Þar sem mikil lækkun varð á öllum helstu
hlutabréfamörkuðum á árinu 2008 má gera ráð fyrir að þetta hafi aukið töluvert halla
þáttatekjujafnaðarins á því ári. Frá og með árinu í ár er ekki tekinn með söluhagnaður eða
-tap og ætti því ávöxtun hlutafjár að endurspegla betur beinan arð og endurfjárfestan
hagnað. Það sem nú er reiknað út er greiddur arður og hagnaður af beinni fjárfestingu (ef
hlutfallið er yfir 10%) hvort sem hann er greiddur út eða ekki.
Mynd VII-3
Arður af fjárfestingu
1. ársfj. 2002 - 2. ársfj. 2009
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Ma. kr.
Endurfjárfestur hagnaður
Arðgreiðslur
Vextir hluthafalána
Endurfjárfestur hagnaður erlendra aðila innanlands
Arðgreiðslur erlendra aðila innanlands
Vextir hluthafalána erlendra aðila innanlands
Nettó endurfjárfestur hagnaður
-500
-450
-400
-350
-300
-250
-200
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
20092008200720062005200420032002
Mynd VII-4
Hreinar erlendar vaxtatekjur
1. ársfj. 1997 - 2. ársfj. 2009
% af VLF
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Hreinar vaxtatekjur % af VLF (v. ás)
Hreinar vaxtatekjur (h. ás)
Ma.kr.
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
-140
-120
-100
-80
-60
-40
-20
0
‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97