Peningamál - 01.11.2009, Blaðsíða 31

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
31
halda að sér höndum að því er varðar stórtæka fjárfestingu þangað til
að fjárhagslegt öryggi þeirra eflist á nýjan leik.6 Íbúðafjárfesting mun
því haldast vel undir sögulegu meðaltali sínu þrátt fyrir nokkurn vöxt
á árunum 2011 og 2012 (sjá mynd IV-13).
Velta á fasteignamarkaði hefur verið afar takmörkuð og hlut-
fall makaskipta hátt. Þetta hefur valdið vandkvæðum við mælingu
íbúðaverðs (sjá rammagrein IV-1). Íbúðaverð hefur lækkað um
12-13% frá því að það náði hámarki að nafnvirði í janúar 2008. Að
raunvirði nemur lækkunin um þriðjungi frá hæstu stöðu í október
2007. Seðlabankinn gerir ráð fyrir að raunverð íbúðahúsnæðis muni
halda áfram að lækka á næstu misserum.
... og staða fjölda fyrirtækja erfið
Rekstrarvandi fyrirtækja hefur aukist vegna gengislækkunar krónunn-
ar, hruns bankakerfisins og minnkandi eftirspurnar. Minna framboð
lánsfjár, hækkun skulda, þyngri greiðslubyrði og samdráttur tekna
hefur komið illa niður á skuldsettum fyrirtækjum sem reiða sig á utan-
aðkomandi fjármögnun. Fyrirtæki í þeim geirum sem helst nutu góðs
af uppsveiflunni, t.d. í fasteignaviðskiptum, byggingariðnaði og inn-
flutningi varanlegs neysluvarnings, hafa orðið einna verst úti. Vanskil
hafa aukist, gjaldþrotum fjölgað (sjá mynd IV-14). Mörg fyrirtækja
er kominn í hendur viðskiptabankanna. Verið er að endurskipuleggja
skuldir og breyta rekstri fjölda fyrirtækja í samstarfi við lánardrottna.
Rúmlega helmingur fyrirtækja er eingöngu með skuldir í krónum
og hlutfallið mun líklega hækka næstu misserin ...
Fyrir bankahrunið voru u.þ.b. 70% af heildarskuldum íslenskra fyr-
irtækja í erlendum gjaldmiðli. Þetta er töluvert hátt hlutfall en meira
máli skiptir hvernig þær skuldir dreifast og hversu hátt hlutfall fyrir-
tækja með skuldir í erlendum gjaldmiðli hafa ekki gjaldeyristekjur til
þess að standa undir greiðslubyrði af skuldunum. Þannig var hlutfall
fyrirtækja með skuldir í erlendum gjaldmiðlum nokkru lægra, eða
tæplega helmingur.7
Flest stór og meðalstór fyrirtæki eru þó með gengisbundin lán og
flest fyrirtæki sem eru eingöngu með lán í krónum eru lítil. Vegna þess
að líftími lána í erlendum gjaldmiðli er almennt stuttur og aðgengi að
erlendu lánsfé takmarkað er líklegt að hlutfall fyrirtækja með gengis-
tryggð lán lækki næstu misserin. Fyrirtæki með gjaldeyristekjur munu
þó áfram geta varið gjaldmiðlaáhættu hafi þau aðgang að gengis-
tryggðum lánum.
... sem þýðir að áhrif peningastefnunnar á stöðu fyrirtækja eru
meiri en ætla mætti út frá heildartölum um hlutfall erlendra lána
Mikil skuldsetning í erlendum gjaldmiðlum þýðir að áhrif pen-
ingastefnunnar á stöðu fyrirtækja verða minni en ella. Í uppsveiflunni
komust mörg fyrirtæki hjá auknu peningalegu aðhaldi með lántöku
6. Í könnun Capacent Gallup frá því í lok september kemur fram að innan við 3% svarenda
telja það líklegt eða frekar líklegt að þeir muni fjárfesta í íbúðarhúsnæði á næstu sex mán-
uðum.
7. Nánari umfjöllun um niðurstöður greiningar Seðlabanka Íslands á stöðu fyrirtækja má nálg-
ast í kafla 2.2. í Fjármálastöðugleika 2009.
1. Grunnspá Seðlabankans 2009-2012.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Prósentur
Mynd IV-13
Hlutfall íbúðafjárfestingar af landsframleiðslu
og íbúðaverð að raunvirði 2000-20121
Frávik frá langtímameðaltali
Íbúðaverð (h. ás)
Íbúðafjárfesting (v. ás)
-4,0
-3,5
-3,0
-2,5
-2,0
-1,5
-1,0
-0,5
0,0
0,5
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
70
‘12‘11‘10‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00
%
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Breyting frá sama ársfjórðungi fyrra árs (%)
Mynd IV-14
Gjaldþrot fyrirtækja og framlag atvinnugeira
1. ársfj. 2008 - 3. ársfj. 2009
Gjaldþrot alls
Heild- og smásöluverslun
Byggingarstarfsemi og mannvirkjagerð
Framleiðsla
Fasteignaviðskipti
Aðrar greinar
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
60
20092008