Peningamál - 01.11.2009, Blaðsíða 26

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
26
... en greiðslubyrði heimila lækkar tímabundið …
Á móti kemur að greiðslubyrði heimila mun lækka tímabundið eftir
gildistöku laga um aðgerðir í þágu heimila. Greiðslubyrði verðtryggðra
lána verður færð aftur til ársbyrjunar 2008 og gengisbundinna lána
aftur til maímánaðar árið 2008. Í framhaldinu munu greiðslur vaxta
og afborgana þróast í takt við svokallaða greiðslujöfnunarvísitölu
sem tekur tillit til almennrar launaþróunar leiðréttu fyrir atvinnustigi.
Markmiðið er að gera skuldsettum heimilum kleift að jafna greiðslu-
byrði yfir hagsveifluna, þ.e. að draga úr henni meðan á efnahagserfið-
leikarnir eru sem mestir en greiða lán upp hraðar þegar atvinna eykst
á ný og laun hækka.
… og endurskipulagning á fjárhag fyrirtækja er fyrirsjáanleg
Greiðslubyrði fyrirtækja hefur þyngst á undanförnum mánuðum,
einkum vegna lækkunar á gengi krónunnar. Um 70% lána til fyrir-
tækja eru gengisbundin. Miðað við útflutningstekjur er um töluverða
óvarða gengisáhættu að ræða, en sú áhætta er þó eitthvað minni ef
eignarhaldsfélögin eru talin frá.9 Greiðslubyrði slíkra lána þrengir að
fjárhag margra fyrirtækja sem þurfa að mæta samdrætti eftirspurnar
og hækkandi kostnaði. Þrátt fyrir þessar aðstæður telja forsvarsmenn
38% fyrirtækja að hagnaður sem hlutfall af veltu muni verða meiri á
þessu ári en í fyrra.10
Lán til fyrirtækja eru að jafnaði veitt til mun skemmri tíma en lán
til heimila. U.þ.b. 70% útlána eru á gjalddaga á næstu fjórum árum
og rúmlega fjórðungur þeirra er með skemmri líftíma en eitt ár. Í ljósi
breytinga á efnahagshorfum er því fyrirsjáanlegt að á næstu mán-
uðum verður endurfjármögnunarþörf fyrirtækja veruleg. Mörg þeirra
munu því lenda í vanda, enda líklegt að virði veða hafi rýrnað veru-
lega. Því er líklegt að efnahagur fyrirtækja verði endurskipulagður á
næstu misserum. Nauðsynlegt er að bankarnir verði fyllilega starfhæfir
sem fyrst til þess að geta tekið á vanda þessara fyrirtækja. Fjórðungur
fyrirtækja er með lán í vanskilum.11 Ekki er útilokað að í þeim tölum
felist vanmat á umfangi vandans, því þriðjungur lána til fyrirtækja er
í formi kúlulána, sem alla jafna birtast ekki í gögnum um vanskil fyrr
en á gjalddaga.
9. Eins og fjallað er um í kafla IV eru einungis um 44% fyrirtækja með gengisbundin lán þótt
stór hluti útlána til fyrirtækja sé gengisbundinn.
10. Byggt á könnun Capacent Gallup í september 2009.
11. Byggt á könnun Seðlabankans 30. júní 2009 þar sem fengnar voru upplýsingar um lán til
fyrirtækja hjá viðskiptabönkum, sparisjóðum og lánafyrirtækjum. Nánar er gerð grein fyrir
niðurstöðum rannsóknarinnar í kafla 2.2 í Fjármálastöðugleika 2009.