Peningamál - 01.11.2009, Síða 48

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
9
•
4
48
markaðsvöru (e. non-tradable goods), á borð við almenna þjónustu,
innlendar vörur og húsnæði, endurspegli betur þann slaka sem er í
þjóðarbúskapnum en flestir aðrir undirliðir. Verðþróun þessara undir-
liða hefur verið á þá leið að húsnæðisliður vísitölunnar hefur lækkað
á milli ára en almenn þjónusta og innlendar vörur hafa hins vegar
hækkað umtalsvert. Þannig mátti rekja tæplega þriðjung hækkunar
vísitölunnar í október til þróunar verðs almennrar þjónustu og inn-
lendrar vöru án búvöru og grænmetis og er það svipað og verið hefur
undanfarna mánuði. Í ljósi mikils slaka á bæði vöru- og vinnumarkaði
hlýtur þessi þróun að vera áhyggjuefni. Samdráttur eftirspurnar virðist
því ekki hafa dugað til að koma í veg fyrir að áhrif gengislækkunar hafi
smitast út í verð heimavöru.
Á sama tíma hafa liðir sem mæla að mestu verð á innfluttum
neysluvörum og vörum sem eiga í samkeppni þvert á markaðssvæði
(e. tradable goods) hækkað mikið. Þetta endurspeglar mikil áhrif
gengislækkunar og höfðu innfluttar vörur hækkað um 17,6% frá fyrra
ári í október. Lækkun gengis krónunnar gerir það að verkum að áhrif
alþjóðlegu efnahagskreppunnar og verðlækkana á hrávöru og olíu
koma ekki með eins skýrum hætti fram í innlendri verðbólgu eins og
sést hefur í alþjóðlegri verðbólguþróun. Eins og rakið er í kafla II hefur
verðbólga minnkað mikið í flestum viðskiptalöndum Íslands og víða
er verðhjöðnun sem spár alþjóðastofnana gera ráð fyrir að muni vara
fram á næsta ár.
Verðbólguvæntingar hafa aukist
Væntingar um verðbólgu hafa sveiflast nokkuð frá hruni bankanna
og falli gengis krónunnar. Þær hafa frekar aukist að undanförnu sem
er auðvitað áhyggjuefni, sérstaklega ef ekki verður viðsnúningur í því
efni á næstu mánuðum. Í könnun Capacent Gallup á verðbólguvænt-
ingum meðal 400 stærstu fyrirtækja landsins, sem framkvæmd var
í september sl., kemur fram að þau búast að jafnaði við um 4%
verðbólgu á næstu tólf mánuðum, miðað við miðgildi svara, og að
ársverðbólga verði á svipuðum slóðum að tveimur árum liðnum eða
um 4%. Þetta er töluverð breyting frá síðustu tveimur könnunum á
undan, en þá bjuggust fyrirtækin við umtalsvert minni verðbólgu á
næstu 1-2 árum. Líklegt er að þessi breyting endurspegli að einhverju
leyti væntingar um veikari krónu. Þetta kemur fram í því að í mars sl.
bjuggust tæplega ¾ af stærstu fyrirtækjunum við því að krónan myndi
styrkjast en um helmingur í september.1 Í annarri könnun Capacent
Gallup frá september sl. voru verðbólguvæntingar heimila til eins og
tveggja ára mældar. Þar kemur fram að heimilin búast að jafnaði við
10% verðbólgu að ári liðnu, miðað við miðgildi svara, og 6% árs-
verðbólgu að tveimur árum liðnum. Væntingarnar til tólf mánaða eru
óbreyttar frá síðustu könnun sem framkvæmd var í júní en til tveggja
ára eru væntingarnar rúmri prósentu lægri en í könnuninni á undan.
Því virðast heimilin búast við umtalsvert hægari hjöðnun verðbólgunn-
ar en fyrirtækin. Hins vegar má hafa í huga að verðbólguvæntingar
heimila, sérstaklega til eins árs, virðast litast mjög af verðbólgustigi
þess tíma þegar könnunin er gerð.
1. Á tímabilinu þegar fyrri könnunin var framkvæmd var gengisvísitalan að jafnaði um 190
stig en um 234 stig á tímabilinu þegar seinni könnunin var framkvæmd.
Prósentur
Mynd VIII-4
Launakostnaður á framleidda einingu og
framlag innlendrar vöru og almennrar þjónustu
til árshækkunar vísitölu neysluverðs
Innlendar vörur án búvöru og grænmetis
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Launakostnaður á framleidda einingu (h. ás)
Innlendir liðir (v. ás)
Breyting milli ára (%)
0
1
2
3
4
5
0
4
8
12
16
20
200920082007200620052004
Mynd VIII-5
Innflutningsgengi og verðlag innfluttrar
vöru mars 1997 - október 2009
80
100
120
140
160
180
200
220
‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99‘98‘97
Vísitala, mars 1997=100
Heimild: Hagstofa Íslands.
Gengisvísitala fyrir vöruinnflutning
Nýir bílar og varahlutir
Vísitala neysluverðs
Innfluttar mat- og drykkjarvörur
Mynd VIII-6
Verðbólga á Íslandi og í Evrópu
Samræmd vísitala neysluverðs1
12 mánaða breyting (%)
Ísland
EES
Evrusvæðið
1. Um neysluverðsvísitölu er að ræða fyrir Sviss.
Heimild: Hagstofa Íslands.
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
‘09‘08‘07‘06‘05‘04‘03‘02‘01‘00‘99