Bændablaðið - 25.09.2014, Page 34

34 Bændablaðið | Fimmtudagur 25. september 2014
Lesendabás
Skýrsla Norrænu ráðherranefndarinnar um áhrif loftslagsbreytinga á frumatvinnuvegina á Norðurlöndum:
Frumatvinnuvegirnir geta notið góðs af hlýrra loftslagi
Norræna ráðherranefndin
hefur gefið út nýja skýrslu um
áhrif loftslagsbreytinga á frum-
atvinnuvegina á Norðurlöndum;
landbúnað, fiskveiðar og
skógrækt.
Í skýrslunni kemur fram að
þótt hlýnandi loftslag muni reyna
á norrænu framleiðslukerfin á
margan hátt sé einnig líklegt að því
muni fylgja aukin sjálfbærni og
framleiðni.
Niðurstöður ítarlegra rannsókna
Skýrslan nefnist „Climate change and
primary industries“. Í henni birtast
niðurstöður rannsóknarverkefnisins
Climate Change Impacts,
Adaptation and Mitigation in Nordic
Primary Industries, en það var sett
á laggirnar árið 2010 sem liður í
hnattvæðingarverkefni Norrænu
ráðherra nefndarinnar.
Sex norræn rannsókna-
samstarfsnet á vegum
NordForsk hafa lagt
fram efni í skýrsluna
og beint tilmælum
um stefnumörkun til
norrænna stjórnvalda.
N i ð u r s t ö ð u r n a r
voru kynntar á
ráðstefnunni Adapting
to Change: From
Research to Decision-
making, sem fram fór í
Kaupmannahöfn. Jørgen
E. Olesen, prófessor í
landbúnaðarvistfræði við háskólann
í Árósum, er formaður stýrihóps
verkefnisins. Hann greindi frá því
að búast mætti við meiri hlýnun
á Norðurlöndum en í heiminum
almennt.
„Haldi losun gróðurhúsaloft-
tegunda svo fram sem horfir
er veruleg hlýnun í vændum.
Frumatvinnuvegirnir standa frammi
fyrir því að þurfa að draga úr losun
um leið og þeir þurfa að mæta
sívaxandi eftirspurn eftir matvælum
og öðrum vörum.“
Lengri vaxtartímabilum
fylgja ný sóknarfæri
Jørgen E. Olesen bendir á að langir
sumardagar og skammdegi á vetrum
feli í sér sérstakar áskoranir fyrir
grunnatvinnuvegina.
„Hvergi eru landbúnaður,
fiskveiðar og skógrækt stunduð á
eins norðlægum breiddargráðum
og hér á Norðurlöndum. Þannig er
staða okkar einstök, einkum innan
grunnatvinnuveganna, því við
þurfum sjálf að leita nýrra lausna.“
Hækkandi hitastig mun lengja
vaxtartímabil á Norðurlöndum
og skapar þannig ný sóknarfæri í
frumframleiðslu. Mesta breytingin
mun felast í því að fleiri plöntu- og
dýrategundir geta þrifist á svæðinu
og nýir fiskistofnar munu leita inn á
hafsvæði Norðurlanda. Með öðrum
orðum munu verulegar breytingar
verða á þeim vistkerfum sem
frumatvinnuvegirnir eiga allt sitt
undir.
„Breytingarnar
munu bæta aðstæður
í frumframleiðslu og
að öllum líkindum
auka sjálfbærni
framleiðslukerfa.
Lengra vaxtar-
tímabil mun auka
framleiðni, einkum
á túnum. Aukin
framleiðni, að
viðbættri nýrri
tækni við nýtingu
lífmassa, getur gert
okkur sjálfbjarga
um fóður í auknum
mæli. Það myndi
aftur auka sjálfbærni í landbúnaði
og fiskeldi,“ segir Jørgen E. Olesen.
Hlýrra loftslagi munu einnig
fylgja ýmsar öfgar tengdar veðurfari
og loftslagsbreytingum, sem löndin
og grunnatvinnugreinarnar verða að
búa sig undir. Að sögn prófessorsins
stafar skógræktinni mest hætta af
stormviðri og ágangi skordýra, en
landbúnaði af miklum rigningum.
Breytt loftslag kallar á ný
stjórnunarkerfi
Breytingarnar kalla á aukinn
sveigjanleika innan þeirra kerfa
sem stjórna nýtingu líffræðilegra
auðlinda. Þetta á við um alla
grunnatvinnuvegina þrjá, en er
greinilegast í fiskveiðistjórnun.
„Undangenginn áratug höfum
við séð fiskistofnana flytja sig
norðar á bóginn. Gott dæmi er
makríllinn sem hefur fært sig úr
Norðursjó og Noregshafi og má
nú finna í sjó umhverfis Ísland og
Grænland. Þetta á eftir að skapa
ágreining um stjórnun stofnanna,“
segir Sigurður Guðjónsson, forstjóri
Veiðimálastofnunar. Sigurður tók
þátt í samstarfi rannsóknanetsins
NORDCHAR, þar sem könnuð
voru áhrif loftslagsbreytinga á
bleikjustofninn. Ýmislegt bendir til
að sá stofn muni sömuleiðis flytja
sig norðar.
„Við höfum orðið vör við fækkun
í sumum suðlægum bleikjustofnum
og hætt er við því að einhverjir
þeirra hverfi með öllu. Því myndi
draga úr erfðafjölbreytni á svæðinu.
Á móti kemur að aðlögunarhæfni
bleikjunnar er gríðarleg og því ekki
ástæða til að ætla að hún muni deyja
út.“
Aukin áhersla á erfðaauðlindir
Aukin þörf á framleiðslu húsdýra
og plantna gerir aðlögun að
breyttu loftslagi aðkallandi. Peer
Berg, yfirmaður húsdýrasviðs
hjá NordGen, telur lausnina
felast að hluta í aukinni áherslu á
erfðaauðlindir.
„Við eigum að nýta
erfðafjölbreytnina eins og hún
leggur sig og rækta réttar tegundir
á réttum stöðum. Til dæmis hentar
votlendi smágerðum klaufdýrum
betur en stórum og þungum
nautgripum. Einnig eigum við að
nýta okkur fjölbreytileika stofnanna,
meðal annars hvað varðar þol gegn
hærra hitastigi og sjúkdómum.“
Berg bendir á að framleiðsla á
próteinríku fóðri, sem unnt væri að
auka samfara hækkandi hitastigi,
væri kjörin til þess að efla fæðu-
og fóðuröryggi. Hins vegar krefjast
aðstæður á Norðurlöndum þess
að valið sé vandað á plöntum til
ræktunar. Erlendar plöntur eiga oft
erfitt með að aðlagast norrænum
birtuskilyrðum og ná ekki að herða
sig fyrir veturinn, líkt og þær sem
fyrir eru.
„Áskorunin felst í því að finna
og þróa áfram nýjar arfgerðir sem
munu lifa veturinn af án þessarar
hörðnunar og skila góðum afrakstri,“
segir Anne Marte Tronsmo,
prófessor í plöntumeinafræði við
NMBU, háskóla á sviði umhverfis-
og lífvísinda í Noregi.
Skóglendi bindur mikinn
koltvísýring
Per Gundersen, prófessor við
K a u p m a n n a h a f n a r h á s k ó l a ,
kynnti niðurstöður Forest Soil
C SInk Nordic Network um
kolefnisbindingu skóglendis. 60
prósent landsvæðis á Norðurlöndum
eru skógi vaxin og vega skógarnir
því þungt í útreikningum á
koltvísýringsmagni.
„Plöntur hafa bundið
mikið magn kolefnis í jarðveg
skóglendisins. Kolefnið er jafnvel
meira í jarðveginum en í trjánum.“
Gundersen leggur áherslu á
að frekari rannsókna sé þörf á
kolefnisbindingu skóglendis og
hvernig hún verður fyrir áhrifum
af breytingum í skógrækt.
„Með réttum aðferðum er
hugsanlegt að við getum bundið
enn meira kolefni í jarðvegi. Á hinn
bóginn getur hækkandi hitastig og
röng nýting skóga losað kolefni,
sem bundið er í jörðu, aftur út í
andrúmsloftið. Við nýtingu skóga
þarf að gæta að því að kolefnið
haldist í jarðveginum og standa vörð
um líffræðilega fjölbreytni.“
Margvíslegar aðgerðir á döfinni
Í niðurstöðum skýrslunnar kemur
fram að Norðurlönd geti aukið
hlut sinn á alþjóðamörkuðum
fyrir hágæðavöru. Það kalli þó á
aðgerðir á ýmsum sviðum, allt
frá rannsóknum og nýsköpun til
pólitískrar ákvörðunartöku og
auðlindastjórnunar.
„Við þurfum að leysa mörg
viðfangsefni samtímis. Við þurfum
að minnka kolefnisspor okkar,
laga grunnatvinnuvegina að
breyttu veðurfari og standa vörð
um auðlindir okkar. Þetta kallar
á nýja tækni, ný stjórnunarkerfi
og samvinnu ólíkra aðila, allt frá
opinbera geiranum til norrænna
fyrirtækja,“ sagði Jørgen E. Olesen
að lokum.
/Páll Tómas Finnsson
Flest bú í dag eru rekin á
kennitölum eigenda sinna og
er því greiddur tekjuskattur af
hagnaði búanna. Skatturinn er
um 38%. En borgar sig að skipta
um rekstarform til að lækka
skatta? Hver er ávinningurinn
og hverjir eru gallarnir?
Ástæður þess að menn vilja hafa
rekstur sinn í hlutafélögum eru
nokkrar. Ein af þeim er takmörkun
áhættu. Ef reksturinn er á kennitölu
eigenda sinna þá er viðkomandi
í ábyrgð fyrir öllum skuldum
félagsins sama hverjar þær eru.
Þar sem rekstur er áhættusamur
vilja menn ekki blanda saman
rekstri heimilis og fyrirtækis
nema brýn þörf sé á, eins og að
taka ábyrgðarskuldbindingar fyrir
fyrirtækið gagnvart banka. En menn
hafa þá ekki áhyggur af öðrum
lánum eða skuldbindingum. Það
er eðlilegt að ekki sé tekin ábyrgð
á viðskiptakröfum, viðskiptalífið
veit af þessari áhættu og verðleggur
hana í verði vörunnar sem er verið
að selja. Það er jú meginregla í
viðskiptum að ef maður stendur
alltaf við sínar greiðslur og sýnir
viðkomandi birgja trygglyndi fær
maður betra verð.
Annar kostur við hlutaféla ga-
formið er agi í rekstri. Aðskiln-
aður heimilisreikninga og
búrekstrarreikninga kemur betra
skipulagi á bókhaldið og einfaldar
utanumhald. En vissulega veldur
þessi uppskipting breytingum. Í
raun er þetta frekar hugarfarslegt
vandamál, allt í einu þarf að aðskilja
rekstur og heimilishald. En það er
líka gott, því með því eru hagsmunir
rekstrar og heimilis aðskildir.
Sumum hlutum þarf að skipta eins
á milli heimilis og rekstrar; eins og
símreikning og rafmagnsreikning.
En það er minni háttar mál.
En hvenær borgar sig að færa
rekstur yfir í hlutafélag?
Skattur á einstaklinga er um 37,3%
en hækkar upp í 40% á hæstu laun.
Skattar á fyrirtæki eru hins vegar
um 20%, en síðan bætist við að ef
taka á út arð úr félaginu greiðist út
20% fjármagnstekjuskattur. Þannig
að skattur á hagnað hlutafélaga
sem greiddur er út er um 36%
(dæmi; 100 þús kr. hagnaður, 20%
tekjuskattur þá 80 þús eftir, síðan
20% fjármagnstekjuskattur af
útgreiðslu, þá er 64 þús. eftir). Þannig
að miðað við útgreiðslu á hagnaði
er lítill munur á því að vera með bú
á kennitölu og því að vera með bú í
hlutafélagi. En það eru aðrir þættir
sem spila inn í.
Ein af fyrstu greinum mínum sem
ég skrifaði í Bændablaðið var um
hvernig fyrirtæki þróuðust. Þau væru
fyrst í startfasa, síðan í uppbyggingu
svo kæmi eins konar kyrrstaða og
síðan enduðu þau í að úreldast eða
eigendur þeirra stöðnuðu og þau
dóu. Bú sem eru að stækka og eru í
uppbyggingarfasa, eru fyrst og fremst
þau bú sem eiga að vera í hlutafélagi.
Ef byggja á upp bú og stækka
þarf að byggja upp eigið fé á einn
eða annan hátt. Í flestum tilfellum
er það gert með því að greiða niður
lán til að spara vexti. Síðan er tekið
lán fyrir framkvæmdinni. Við að
hafa hlutafélag um rekstur bús
sem er í uppbyggingu er einungis
greiddur 20% skattur af hagnaði en
ekkert tekið út sem arður. En ef búið
væri á einkakennitölu þyrfti alltaf að
greiða 37% tekjuskatt óháð því hvort
hagnaðurinn væri tekinn út í formi
neyslu eða bara settur inn á bók eða
til að greiða niður lán.
Vissulega, ef menn eru á leið
í fjárfestingar, geta þeir auðvitað
byrjað að gjaldfæra einhvern kostnað
af fjárfestingunni en þeir möguleikar
eru takmarkaðir. Um leið og menn
fara að eignfæra fjárfestingar þarf að
fara að greiða skatta af henni.
Þeir bændur sem eru búnir
að fjárfesta og ætla ekki að gera
annað í framtíðinni en að viðhalda
núverandi eignum hafa litla ástæðu
til að vera með búin sín í hlutafélagi.
Þeir þurfa hvort sem er að greiða
skatt fyrr eða síðar af hagnaðinum
og hlutafélagarekstur er íþyngjandi
fyrir þá sem hafa ekki reynslu af því
að vera með hlutafélög.
Mín reynsla er sú að þegar
fólk venst því að vinna með
hlutafélagaformið þá vilji það vera
með rekstur í hlutafélagi. Þó að kvaðir
á hlutafélögum séu meiri en að vera
með rekstur á eigin kennitölu er
utanumhald þægilegra þar sem ekki er
verið að blanda saman persónulegum
fjármálum inn í reksturinn. Vissulega
er regluverk til að fara eftir sem er
ekki flókið og eitthvað sem allir
bókarar kunna.
Jón Þór Helgason
burekstur.blog.is
Borgar sig að breyta búinu í hlutafélag?
Breytingarnar munu bæta aðstæður í frumframleiðslu og að öllum líkindum
auka sjálfbærni framleiðslukerfa á norðlægum slóðum.