Skírnir - 01.09.1994, Page 66

336
MAGNÚS DIÐRIK BALDURSSON
SKÍRNIR
inni: Hún er algjörlega tæmd öllu lífi og hvílir á okkur eins og
mara. Nútíðin er tóm bæði vegna þess að hún er rofin frá fram-
tíðinni og fortíðinni og vegna þess að hana skortir eigin fyllingu.
En hér er um annars konar vöntun að ræða en vanalega þegar við
erum án einhvers sem við þörfnumst. Þegar okkur leiðist getum
við nefnilega hvorki fyllst af nærveru þess sem er hér og nú, né
heldur fundið til saknaðar eða tilhlökkunar yfir fjarveru þess sem
er ekki hér og nú. Nær væri að segja að leiðindin væru vöntunar-
tilfinning sem beinist að nútíðinni. Því okkur leiðist ekki þegar
einhver eða eitthvað er ekki hér og nú, heldur þegar einhver eða
eitthvað er hér og nú. Ef þetta fær staðist vaknar sú spurning,
hvers vegna við getum setið föst í nútíðinni. Hvernig má það vera
að tóm samtíð kyrrsetji mig og sleppi mér ekki lausum í framtíð-
ina? Það virðist ekki hægt að gefa trúverðugt svar við þessari
spurningu nema ganga út frá því sem sagt var hér að framan um
sambandið á milli tímaskipananna. Frá sjónarhóli tíma lífsins
birtist hinn línulegi tími veraldarinnar sem líðandi. A svipaðan
hátt og stöðugt tif klukkunnar ber líðandi tímans ótvíræðan vott,
hefur sá sem leiðist að því leyti á tilfinningunni að glitti í líðand-
ina í gegnum þunna himnu lífstímans, að honum finnst eins og
augnablikið hiki eða stöðvi framrás sína. Þegar mér leiðist upplifi
ég líðandina eins og hún ætli aldrei að líða. Tíminn virðist standa
í stað og ég virðist sjálfur ekki haggast úr stað. Vegna þess að tím-
inn líður ekki áfram ber hann mig heldur ekki til framtíðarinnar,
svo að það eina sem ég get gert til að tengjast framtíðinni er að
reyna að stökkva úr augnablikinu með því að ímynda mér óþol-
inmóður eitthvert ókomið augnablik. En þetta ímyndaða fram-
tíðaraugnablik er eiginlega ekki vídd í tíma lífsins, heldur ókom-
inn punktur á óendanlegri braut tímans. Samt væri rangt að halda
því fram að leiðindin einkenndust af algjöru sambandsleysi við
framtíðina. Það sem gerir leiðindin svo ömurlega þrúgandi er
miklu fremur mótsögnin á milli þess sem kalla mætti „framtíðar-
þörf“ mannverunnar og þeirrar framtíðar sem henni stendur til
boða.
En hvers vegna er eiginlega fortíðin „dauð“ og nútíðin
„tóm“? Hvernig ber að skilja samhengið á milli tóms nútíðarinn-
ar og þess að framtíðin gerir ekki tilkall til okkar? Hvernig stend-