Skírnir - 01.09.1994, Page 90

360
ADOLF FRIÐRIKSSON
SKÍRNIR
á þessum minjum byggð á örnefnum og munnmælum sem yfir-
leitt væri ekki hægt að rekja lengra aftur en á öndverða 19. öld.
Urskurður Olsens varð því sá að niðurstöður rannsókna á hof-
minjum á Islandi væru afar ótraustar. Hann skýrði fjölda hof-
minja og annarra meintra minja frá söguöld svo að fræðimenn á
19. öld hafi verið rómantískir þjóðernissinnar sem hafi viljað
staðfesta afrek og glæsileika íslendinga á tímum þjóðveldisins.
Kristján Eldjárn fagnaði bók Olsens sem tímamótaverki og líkti
gagnrýni hans við að nú hefði verið mokað út úr fjósi.24
Verk þeirra Kristjáns og Olsens eiga fleira sammerkt en að
vera viðamiklar doktorsritgerðir um íslenskar fornleifar frá
heiðni. Þær eru uppgjör við sögustaðafræði 19. aldar sem sam-
kvæmt hefð hafði verið hluti af fornleifarannsóknum og gegnt því
hlutverki að skýra aldur og uppruna fornminja. Hvorugur þeirra
félaga sagði skilið við ritheimildir, en þeir gagnrýndu fyrri rann-
sóknir í anda nýrra viðhorfa til sannfræði sagnanna.
Sjálfstœð fornleifafræði
A síðustu árum og áratugum hefur mjög dregið úr vísun í rit-
heimildir við íslenskar fornleifarannsóknir. Að sama skapi hafa
upplýsingar af öðru tagi úr hverjum uppgrefti vaxið að mun.
Rannsóknir eru ýtarlegri, tækjabúnaður betri og fjölbreyttari.
Stétt fornleifafræðinga er fjölmennari og sérhæfðari; þeir hafa
notið lengri menntunar en fyrri kynslóðir og hafa nýlega stofnað
með sér félag á hinu faglega sviði. Raunvísindalegar aðferðir við
aldursgreiningu og fornvistfræðirannsóknir hafa einnig bæst við
áhaldasafn fornleifafræðinnar.
Nýjum kynslóðum vísindamanna fylgja ný viðhorf og nýjar
aðferðir. Þær raddir gerast æ háværari er segja að nú beri forn-
leifafræðingum að ýta til hliðar íslendingasögum - og jafnvel öll-
um öðrum ritheimildum - en vinna að rannsóknum á fornleifun-
um á sjálfstæðan hátt. Hafa íslenskir fornleifafræðingar vissulega
orðið fráhverfir rannsóknarhefðinni og fornsögunum við rann-
24 Kristján Eldjárn: „Tvær doktorsritgerðir um íslenzk efni.“ Árbók hins ís-
lenzka fornleifafélags 1969 (1970), 99-110.