Skírnir - 01.09.1994, Page 92
362
ADOLF FRIÐRIKSSON
SKÍRNIR
un íslendingasagna“ við rannsóknir á þessu efni. Ekki skýrir
hann nánar í hverju ofnotkunin er fólgin eða hvaða skaða hún
hefur valdið. „Og til þess að sleppa við ok hefðarinnar", segir
hann, „ákvað ég að reyna að finna mér rannsóknarsvæði sem lægi
[...] fyrir utan heim hinna skráðu sagna“, t.a.m. „eyðibýli" frá
elstu tíð í afdölum. Bjarni finnur rannsóknarstað, en viðurkennir
að hans sé að vísu (líklega!) getið lítillega í einni sögu.28 Hér höf-
um við dæmi um rannsakanda sem einsetur sér að yfirgefa sögu-
landið, en hann skýrir aldrei hverjar séu hinar skelfilegu afleið-
ingar þess að brúka Islendingasögur. Þess hefur áður verið getið
að Bjarni hafi staðhæft að á íslandi hafi „eiginleg fornleifafræði,
sem byggist á eigin rannsóknaraðferð og eigin hefðum" ekki ver-
ið til.
Hér er aftur komin krafan um sjálfstæði fræðigreinarinnar.
Hvað er „eiginleg fornleifafræði" ? Dveljum ögn við hugmynd-
ina um fornleifafræði sem sjálfstæða fræðigrein, enda vekur hún
upp ótal spurningar. Eru sjálfstæðið og þessir sérstöku eiginleikar
fræðigreinarinnar fengin með því að fjarlægja sögulegan skilning
okkar og þekkingu sem runnin er frá rituðum frásögnum? Er það
gert með því að vinna við fornleifarannsóknir í dauðhreinsuðu
umhverfi, ómenguðu af óæskilegum og jafnvel skuggalegum áhrif-
um annarra heimilda og fræðigreina? Með hvaða aðferðum er
hægt að fjarlægja þá þekkingu sem þegar hefur verið aflað?
Hvernig er hægt að stýra eigin söguvitund?
í Granastaðaskýrslu Bjarna F. Einarssonar kemur fram að við
fornleifarannsóknina hafi verið notast við aðferðir raungreina, s.s.
aldursgreiningu með geislakoli og athugun á gjóskulögum, grein-
ingu beinaleifa og frjókorna. Það er deginum ljósara að hinar
margvíslegu aðferðir og gögn sem sótt eru til annarra vísinda-
greina, s.s. eðlisfræði, jarðfræði, og ýmissa undirgreina líffræð-
innar, hafa aukið mjög gildi Granastaðarannsóknanna. Hins veg-
ar er þess hvergi getið að þar með er sjálfstæði fornleifafræðinnar
fyrir bí. Hvergi er að finna réttlætingu á þeirri afstöðu rannsak-
andans að fornleifafræðin eigi einungis að vera sjálfstæð gagnvart
28 Bjarni [F.] Einarsson: „Jaðarbyggð á Eyjafjarðardal. Víkingaaldarbærinn
Granastaðir." Súlur 29 (1989), 22-77.