Skírnir - 01.09.1994, Side 113

SKlRNIR
ISLENSKAR FORNLEIFAR
383
Háskóla íslands og lauk meistaraprófi í norrænum fræðum árið
1944. Þá var Sigurður Nordal prófessor í norrænum fræðum.
Virðist Matthías Þórðarson, þáverandi þjóðminjavörður, hafa að-
stoðað Kristján mest við ritgerðarsmíðina (Gylfi Gröndal
1991:206). Doktorsritgerð sína Kuml og Haugfé ver Kristján við
sama skóla árið 1956 og virðist Matthías enn hafa verið aðalstoð
Kristjáns í þeim skrifum, en í formála ritgerðarinnar þakkar hann
honum, Jóni Steffensen lækni og Gísla Gestssyni safnverði fyrir
veittan stuðning ýmisskonar.
Kristján hóf störf fyrir Þjóðminjasafnið sumarið 1939 og var
fastráðinn aðstoðarmaður þjóðminjavarðar árið 1945. Frá 1. des-
ember 1947 var hann skipaður þjóðminjavörður og gegndi því
embætti til ársins 1968, er hann varð forseti (Þór Magnússon
1983).
Segja má að Kristján sé faðir íslenskrar fornleifafræði og hafi
borið ægishjálm yfir aðra Islendinga á þessu sviði. Enginn annar
einstaklingur hefur náð að rjúfa þá rannsóknarhefð sem hann
skóp og fáum af niðurstöðum hans hefur verið ögrað svo að heit-
ið geti. Kuml og haugfé. Ur heibnum sið á Islandi, doktorsritgerð
Kristjáns, er rit ritanna í íslenskri fornleifafræði. Hún er skrifuð í
umhverfi þar sem hinar rituðu heimildir höfðu forgang, eins og
merkja má af tilvitnuninni hér að framan. Ritgerðin er því eins-
konar afurð sagnahyggjunnar. En hún er einnig undir allsterkum
áhrifum frá Noregi, bæði í sagnfræði og fornleifafræði.
Island og Noregur háðu öfluga sjálfstæðisbaráttu á sama tíma.
Þjóðirnar voru að meta áhrif Dana á sögu sína og sökum þess hve
frumsaga Islands er nátengd sögu Noregs á víkingaöld og á mið-
öldum er eðlilegt að svipuð söguleg rök hafi verið notuð í barátt-
unni hjá báðum þjóðunum. Islenskir sagnfræðingar fylgdust því
mjög vel með norskri sagnfræði. Þegar Kristján Eldjárn hóf nám
sitt var einn mikilvirkasti fornleifafræðingur Norðmanna Hákan
Schetelig (stundum skrifað Shetelig). Árið 1912 skrifar hann
brautryðjandaverkið Vestlandske graver fra jernalderen (Schet-
elig 1912). Og einmitt sama ár og Kristján hefur nám sitt birtist
ritgerð eftir Schetelig sem heitir „Islands graver og oldsager fra
Vikingatiden" (Schetelig 1937). Er allmikill skyldleiki með þess-