Skírnir - 01.09.1994, Qupperneq 117

SKÍRNIR
ÍSLENSKAR FORNLEIFAR
387
eða tímamótum. Byrjað var á fornleifarannsókn að Bólstað á
Álftanesi (Matthías Þórðarson 1932) vegna þess að til stóð að gefa
Eyrbyggju út á veglegan hátt og því þótti tilvalið að rannsaka bæ-
inn, enda kemur hann þar við sögu.
Annað dæmi er rannsókn Brynjúlfs Jónssonar á Eiríksstöðum
í Haukadal árið 1938 (Matthías Þórðarsson 1964). Var rannsókn-
in framkvæmd í tengslum við heimssýninguna í New York, en
spurst hafði verið fyrir um hvort ekki væri áhugi í Bandaríkjun-
um á að sýna fæðingarstað Leifs Eiríkssonar einhvern sóma.
Þegar gefa átti út Njáls sögu í byrjun sjöunda áratugarins þótti
ástæða til að rannsaka Bergþórshvol og finna Njálsbrennu stað
(Kristján Eldjárn og Gísli Gestsson 1952). Rannsóknir höfðu
áður farið fram á Bergþórshvoli, sú fyrri í lok síðustu aldar en hin
seinni á þriðja áratug þessarar aldar.
Tilefni rannsóknarinnar að Stöng í Þjórsárdal var að aðrir
uppgreftir, sem byrjað var á í tengslum við samnorræna fornleifa-
fræðiverkefnið í Þjórsárdal árið 1937, höfðu tekið skemmri tíma
en reiknað var með og því þótti ástæða til að nýta þann tíma sem
aflögu var það sumarið. Kom þá til áhugi manna á Gauki Trand-
ilssyni sem átti að hafa búið að Stöng (Gylfi Gröndal 1991:173).
Rannsóknirnar í Herjólfsdal í Vestmannaeyjum hófust vegna
áhuga manna á býli landnámsmannsins Herjólfs, sem Matthías
Þórðarson taldi sig hafa fundið í byrjun þriðja áratugarins
(Matthías Þórðarson 1926). Lionsmenn í Vestmannaeyjum voru
aðalhvatamenn þess að rannsóknirnar hófust aftur árið 1971.
Sama ár hófst rannsókn í miðbæ Reykjavíkur á meintu bæjar-
stæði Ingólfs Arnarsonar, fyrsta landnámsmanns Islands sam-
kvæmt sumum heimildum. Tilefnið var 1100 ára búseta í landinu
(Else Nordahl 1988). Þegar ákveðið var að hefja rannsóknir á
Grelutóttum í Arnarfirði var ein ástæðan sú að hundrað ár voru
liðin frá láti Jóns forseta Sigurðssonar og vildi Þjóðminjasafnið
heiðra minningu hans með því að grafa á staðnum (Guðmundur
Ólafsson 1980:27). Jón var fæddur á Hrafnseyri og sumir segja að
fyrrum hafi Hrafnseyri staðið þar sem Grelutóttir eru!
Af þessum sökum er ekki nema eðlilegt að fornleifafræðin
hafi ekki megnað að skapa sér sjálfstæði hér á landi svo að heitið