Skírnir - 01.09.1994, Page 126
396
BJARNI F. EINARSSON
SKÍRNIR
byggðist einnig á níundu öld. Þó er sá munur á að Nýja Sjáland
var numið aftur löngu seinna af mönnum úr gerólíkum menning-
arheimi en þeim sem fyrir var í landinu. Þessum séríslensku að-
stæðum er vert að gefa gaum því þær gefa marga einstaka mögu-
leika sem sjálfsagt er að nýta sér.
Spurningar um það hvernig aðlögunarferli, nýtingu nýrra
auðlinda, upphafi þjóðríkis, þróun o.s.frv. var háttað, gefa góð
fyrirheit um árangur og svörin við þeim geta nýst hvarvetna í
heiminum. Þannig gæti íslensk fornleifafræði orðið hluti af al-
þjóðlegri umræðu í fræðigreininni.
Island er norðlægt land og að sumu leyti afar mikilvægt fyrir
rannsóknir á þessum hluta jarðarinnar. ísland og Færeyjar eru
einu löndin þar sem landnám norrænna manna varð til frambúð-
ar. Annars staðar hvarf búsetan með öllu eða týndist inn í þjóðar-
brot sem fyrir voru í landinu. Á báðum stöðum er aðeins um
landnám eins hóps að ræða sem þýðir að þegar rannsaka á þætti
eins og þróun verktækninnar, þróun hýbýla, þróun landbúnaðar-
hátta, aðlögun í nýju landi, þróun stjórnsýslunnar svo eitthvað sé
nefnt, er ekki um neina truflandi þætti að ræða. Það þarf ekki að
glíma við þann vanda sem skapast þegar eldri minjar blandast
þeim yngri sem dæmi eru um annarsstaðar þar sem búseta hefur
varað í fleiri aldir á sama stað og oft af mismunandi menningar-
legum uppruna.
Einnig er hægt að spyrja um ýmis önnur ferli eins og hreyf-
ingu eða atferli manneskjunnar í tíma og rúmi og mismunandi
hlutverk kynjanna. Sumt af þessu er hægt að varpa ljósi á og svara
án fornleifauppgraftar, en vegna þess að þessar spurningar eru
margar hverjar nýlunda á íslandi, og sumar nýlunda yfirleitt, er
tæplega hægt að notast einvörðungu við eldri uppgrefti enda fóru
þeir ekki fram í ljósi þessara spurninga. Eg tek sem dæmi með-
ferð beina við fornbæjarannsóknir, en þeim var varla safnað sam-
an hér áður fyrr og þaðan af síður var fundarstaður nákvæmlega
tilgreindur. Ástæðan var sennilega sú að bein voru talin vera úr-
gangur einn. Menn voru ekki meðvitaðir um að í beinum felast
miklar upplýsingar t.d. varðandi dýrahald, slátrunarsiði, heilsufar
dýra, verslun, klæði, matarvenjur o.s.frv. Dreifing beinanna í