Skírnir - 01.09.1994, Side 127

SKÍRNIR
ISLENSKAR FORNLEIFAR
397
rýminu er af sumum talin mikilvæg, þó að það sé ekki fyllilega
einhlítt.
Hér áður fyrr þótti nægja að tœma fornleifarnar af gripum, oft
án þess að skrá niður fundarstað og allar aðstæður. Bæir voru
grafnir upp innan veggja, en ekki farið út fyrir þá og aðstæður þar
kannaðar. Það þótti hreinlega ekki svara kostnaði. Þannig var far-
ið að á öllum Norðurlöndum og víðar í byrjun aldarinnar og
u.þ.b. fram að seinni heimsstyrjöldinni. Þannig voru Þjórsárdals-
bæirnir grafnir í lok fjórða áratugarins. Þessi uppgraftartækni
hefur lifað allt fram á þennan dag hér á landi. Erlendis þykir nú
skipta miklu máli að fara bæði í veggina sjálfa og út fyrir þá eða
út fyrir grafir og annað það sem kannað er.
Svör við spurningum þeim sem nefndar hafa verið hér að
framan fást varla nema með nýjum fornleifarannsóknum. Eldri
uppgreftir eru hreinlega of takmarkaðir til að þeir komi að góð-
um notum í þessu samhengi. Hins vegar er hægt að varpa nýju
ljósi á þá einmitt með frekari rannsóknum. Tími er kominn til að
lesa eldri uppgraftarskýrslur og greinar á gagnrýninn hátt. Þær
eru á margan hátt orðnar að rituðum fornleifum og góður vitnis-
burður síns tíma. Á þær þarf að beita heimildarýni alveg eins og á
aðrar heimildir sem notaðar eru í rannsóknum hverju sinni.
Hvað er til ráðaf
Ef íslensk fornleifafræði á að geta vaxið úr grasi og þróast á svip-
aðan hátt og annarsstaðar í heiminum verða ýmsar forsendur að
vera til staðar, sem nú vantar. Varla vex fræðigreinin af eða í
sjálfri sér og alls ekki sem hjálparhella annarrar fræðigreinar.
Fornleifar, lausar sem fastar, eru meginundirstaðan undir forsögu
þjóðarinnar og fornleifafræðin meginfræðigreinin er fæst við þá
sögu.
Með ákveðnum rétti er hægt að halda því fram að íslensk
fornleifafræði sé ekki til því hér hefur engin kennsla í greininni
farið fram, menntun verið af skornum skammti og engin eiginleg
rannsóknastofnun til. Engin sjálfstæð þjóð í Vestur-Evrópu (og
þó víðar væri leitað) er án háskóladeildar í fornleifafræði. Engin