Skírnir - 01.09.1994, Page 167
SKÍRNIR
AÐ SYNGJA Á ÍSLENSKU
437
hins raunverulega hljóms hefur það lítið að segja við hlið rytm-
ans. Óþarft er því að eltast um of við það í upplestri sálmanna.
Vonandi er nú nægilega vel sýnt hvernig leið Hallgríms frá
segulvandanum byggir á því að stoðum bragarins er snúið á röng-
una, ef svo má orða það. Stuðlar, bragliðir og rím festa ekki
formið heldur afmarka þau einungis svæðið sem formið er
spunnið á, og „rangan“ á þessum áhöldum - bragliðurinn sem
ekki er hægt að kveða að, stuðullinn sem er en er ekki, rímið sem
oft er aðeins dálítill samhljómur á einu atkvæði eða sem ekki er
hægt að virða til fulls í upplestri - gefur innihaldinu sérstaka þýð-
ingu. Ef til vill er þetta sterkasta tjáningarform hinnar skynklofnu
vitundar: Tilfinningin flæðir hvarvetna út yfir þau mörk sem
skynsemin setur en mörkin gera okkur ljóst ofurmagn tilfinning-
anna.
Hver sem skilið hefur mikilvægi aðferðarinnar sér að líf
sálmanna er ekki þrátt fyrir braginn heldur vegna hans. Andar-
dráttur skáldsins, sem Laxness talar um, birtist fyrst og fremst í
bragnum. Það er og í bragnum sem býr forsenda hins nána sam-
bands sem okkur virðist að við náum við sálarlíf skáldsins. Orðin
ein geta að vísu hrært okkur, en fljóti þau á rytma sem er eins og
straumkast sálarinnar sjálfrar hrífumst við með ósjálfrátt og án
þess að vita hvað veldur.
í sálmunum er hins vegar ekkert það sem byggja mætti á að-
ferð sem nýttist öðrum skáldum. Til þess eru þeir of persónuleg-
ir. Þeir voru ekki til eftirbreytni.
IX
Þegar fjallað er um stöðu einstakra skálda í bragsögunni væri
jafnan rétt að skoða annars vegar allt það sem þau láta eftir sig, til
að skilja hvernig þeim er eiginlegt að kveða, hvernig þau falla inn
í söguna og hvað þau taka upp af því sem býr í tíðarandanum, en
hins vegar að flokka Ijóðin eftir þeim bragfræðilega ásetningi sem
þau vitna um, hver þeirra eru ort inni í hefðinni og hverjum er
ætlað að bæta nokkru við, eða hver eru einungis kveðin en hver
samin. Ljóðin ætti að meta eftir metnaði, og draga síðan ályktanir
af metnaðarfyllstu kvæðunum um það hvernig skáldið syngur