Skírnir - 01.09.1994, Page 169

SKÍRNIR
AÐ SYNGJA Á ÍSLENSKU
439
um nýja hljómi. Og þegar uppskeran er athuguð virðist hátturinn
einn og sér barnaleikur hjá því sem skáldið gerir úr honum.
Sem fyrr segir er aðferð Jónasar andstæða þess sem Hallgrím-
ur iðkar. Jónas vill byggja upp, skilgreina upp á nýtt og auðga
braginn. Fyrir honum hljóta bragreglur að vera til að fylgja þeim.
Þær eru ekki aðeins til að tryggja formskynjun hlustandans eða
til að frjóvga ímyndunarafl höfundarins, heldur til að mynda
sönginn, og séu þær of fátæklegar ber að breyta þeim, en ekki
brjóta. Meðan Hallgrímur rekst stundum svo á formstólpana að
þeir riða eða hverfa, er markmið Jónasar að fylgja bragreglunum
svo mjúklega að þær nánast hverfi. Jónas velur þó fyrst af kost-
gæfni hvaða reglum er ráð að fylgja.
Þar sem söguleg umfjöllun er hér látin lönd og leið getum við
snúið okkur beint að aðferð Jónasar, án þess að tíunda að ráði
forsöguna sem greiddi honum leið og sem gefur að líta í kveðskap
og hugmyndum manna eins og Jóns Þorlákssonar, Bjarna
Thorarensens og Sveinbjarnar Egilssonar. Sú skoðun að leita
þyrfti langt að því sem gæti endurnýjað skáldskapinn var algeng
meðal menntaðri skálda jafnt hér á landi sem erlendis. Stælingar á
fornum innlendum eða erlendum háttum voru tíðar og þegar þeir
mættu tungumálum sem voru þeim framandi varð það oft til
mikilla afreka í meðförum góðra skálda. En skáldin þurftu vita-
skuld að gera háttinn að sínum þannig að í raun væri ekki um ein-
falda stælingu að ræða heldur nýjan hátt sem sameinaði einkenni
framandi formgrindar og hljóm nýrrar tungu.
Það er um fornu íslensku hættina eins og þá erlendu að þegar
ort er undir þeim í lok 18. aldar er varla hægt að nefna þá um-
yrðalaust í höfuð forföðurins. Fornyrðislag 18. aldar er nýr hátt-
ur og meinlaust þótt skáldin legðu sig ekki um of eftir uppruna-
lega forminu ef þeim tókst að finna því nýja merkingu. Islensku
fornkvæðin eru á þessum tíma nánast eins og erlend form, þau
þarf að hugsa upp á nýtt í skáldskap á ný-íslensku. Ég bendi á
þetta einungis svo ljóst verði að uppistaðan í skáldskap Jónasar
eru ný form, eða þýðingar fjarlægra fyrirmynda á mál skáldsins.
Hvarvetna leitar hann að nýjum hljómi og nýrri hrynjandi og þar
sem hrynjandin hvílir sjaldnast á mynstrum sem lesandanum gátu