Skírnir - 01.09.1994, Qupperneq 186

456
ATLI INGÓLFSSON
SKÍRNIR
atkvæðunum og „mik“ í 2. línu minna vægi en þau fá hér,
því þau voru bæði stutt í framburði þess. Taktskipting er í raun
alltaf afskiptasemi við tónlistina, því hún getur ekki framkallað
áherslur sem ekki búa þar fyrir (hún tilheyrir frekar réttritun tón-
listarinnar en henni sjálfri, þótt vitaskuld geti rithátturinn haft
áhrif á útkomuna). Þetta er greinilegt í fyrstu hendingu lagsins:
Það er sama hvað við reynum að leggja mikla áherslu á „hjörv-“,
nótan á eftir mun alltaf verða sterkari í skynjuninni. Hún er ekki
aðeins fyrsta nýja nótan sem heyrist eftir margtekningu upp-
hafsnótunnar (4. nótan er áherslulítið skraut kringum aðalnót-
una) heldur er hún stökk upp á við. Þetta veldur því að veikasta
atkvæði braglínunnar fær sterkustu nótu lagsins fram að því. Þótt
laglína geti oft myndað mótrödd við braginn er einstakt að hún sé
beinlínis rangan á honum eins og hér, og efast ég raunar um að
höfundur vísunnar hefði getað sungið hana þannig. Líklega má
gera grein fyrir nótunni a sem forskoti á næstu hendingu sem
hefst á sömu nótu. Því er ekki að heilsa í þeirri útgáfu sama lags
sem sett hefur verið við „Ar var alda“. Þar verður sama steyta
milli framburðar og lags á seinna atkvæðinu í „alda“ og verða
bæði lag og texti afkáraleg við þetta.
Skriplur og steytur í sambandi lags og Ijóðs eru ekki fátíðar og
bestu söngvahöfundar hafa notað þær á listrænan hátt. En þær
eru afar vandmeðfarnar, svo sterk sem áhrif þeirra eru. I flestum
tilfellum gildir sú regla að atkvæði sem er sterkt í ljóðinu getur
heyrst á veikum stað í laginu, en ekki öfugt, þannig að sterk nóta
lagsins lendi á veiku atkvæði. Það er einmitt það síðarnefnda sem
hendir hér að ofan.
Eigi laglína að geta leikið á áhrifaríkan hátt með misgengi við
ljóðið þurfa áherslur ljóðsins að vera ótvíræðar. Óhætt er að segja
að rímnahættirnir fullnægja því skilyrði. Nú ætti að vera skiljan-
legri sá fyrirvari sem hafður var á um rímurnar hér á undan. Séu
þær skoðaðar eingöngu sem ljóðform er von að efasemdir vakni
um gildi þeirra. En þannig vantar í þær eina rödd sem var eigin-
legur hluti listarinnar, sjálfa laglínuna. Ríman er nefnilega söngur
en ekki aðeins ljóð, og rímnakveðskapurinn eru bestu söngtextar
sem hefðin geymir.